Antigo proxector de cinema en
Utrecht
.
O
cinema
[
1
]
ou
cine
, abreviaturas de
cinematografo
ou de
cinematografia
(do
grego
κιν?
kin?
ou κ?νημα
kin?ma
, "movemento", e γρ?φω
graph?
"escribir", "gravar") e unha
arte
, un
espectaculo
e unha
industria
que apareceu a finais do
seculo XIX
froito dos avances tecnoloxicos que se desenvolveron no mundo da
optica
ao longo do mesmo. Foi presentado ao publico o
28 de decembro
de
1895
en
Paris
polo cinematografo dos
irmans Lumiere
, un dispositivo que nos seus comezos servia de camara para o rexistro de imaxes e de proxector para unha audiencia colectiva. Ao longo de
1896
difundiuse polas cidades
europeas
e
norteamericanas
. Anos antes no laboratorio de
Edison
nos Estados Unidos, Edison e W. K. L. Dickson (un empregado seu) desenvolveran o
quinetoscopio
e o kinetografo, un proxector individual e unha
camara
respectivamente.
Irmans Lumiere, inventores do cinematografo.
Sala de kinetoscopios en
San Francisco
, contra
1894
.
A caracteristica principal do cinema no seu nacemento foi a sua capacidade para captar e reproducir a imaxe en movemento. Isto producira grande impacto nos primeiros espectadores, que se sorprenden e se asustan coa proxeccion da chegada do tren que se achega cara a eles nunha das primeiras peliculas dos irmans Lumiere (ainda que esta anecdota parece ser mais unha lenda que unha realidade).
En esencia o cinema consiste na filmacion dunha serie de imaxes fixas -fotogramas- que ao proxectarse reproducen a sensacion de movemento. No cinema mudo o numero de
fotogramas
oscilaba entre 15 e 18 por segundo, e no cinema sonoro pasaron a ser 24. Durante moito tempo afirmouse que iso se debia a
persistencia retiniana
, unha caracteristica do
ollo
que fai que a imaxe permaneza na
retina
durante unha fraccion de segundo, pero agora sospeitase que o proceso e moito mais complexo. Un dos fenomenos
fisioloxicos
que o explicarian seria o chamado efecto phi, segundo o cal e o
cerebro
, e non a retina, quen reconstrue o movemento a partir de imaxes en movemento. Sexa como for, calquera secuencia de imaxes fixas proxectadas a mais de 10-12 fotogramas por segundo (o efecto parece variar segundo a persoa e segundo a similitude das imaxes) produce no ollo a sensacion de continuidade no movemento.
Como resultado dos inventos dos Lumiere e de Edison-Dickson axina se percibiu unha importante diferenza nas peliculas que facian. Uns, os Lumiere, filmaban peliculas no exterior como
La sortie des usines Lumiere
de
1895
e outras moitas semellantes inspiradas na sua concepcion na fotografia. Outros, Edison-Dickson, na tecnica teatral coas peliculas filmadas no primeiro estudo cinematografico, o
Black Maria
, cos actores situados sobre un pano de fondo.
Outros historiadores opinan, pola contra, que esta diferenza se debe o xeito que tinan os Lumiere e Edison de explotar as suas filmacions e os seus trebellos. Edison inventara unha maquina, o
kinetoscopio
, de visionado individual. Cada espectador debia introducir unha moeda no aparello e vian unha breve pelicula completamente debruzados no visor do kinestoscopio. En cambio, o cinematografo dos Lumiere proxectaba a pelicula para varias persoas a un tempo (e que pagaran previamente unha entrada para accederen a estanza onde se fai a proxeccion). Isto e o que hoxe conecemos coma cine, e por iso os Lumiere son considerados os inventores do cinema, malia que Edison obtivese a sua patente. Esta diferenza tivo repercusion en como se filmaban as peliculas de Edison e as dos Lumiere. Mentres Edison custodiaba celosamente o seu
kinetografo
e fornecia as salas de kinetoscopios so coas suas filmacions, os Lumiere venderon
cinematografos
, enviaron cineastas por todo o mundo e distribuiron peliculas suas e dos seus axentes por todo o mundo.
Non obstante, nin sequera Edison puido impedir que outros inventores construisen as suas propias camaras, unhas veces de xeito independente, outras plaxiando os inventos de Edison ou de Lumiere. Decidido a impedir esta competencia, Edison fixose coa patente do cinema e tratou de impedir que se construisen camaras e se filmase peliculas sen a sua autorizacion. Durante a chamada "guerra da patente", Edison perseguiu nos tribunais e fora deles a quen pretendese filmar peliculas. O nacemento de
Hollywood
atribuese en parte o intento dos cineastas independentes de librarse no afastado Oeste norteamericano das insaciables gadoupas de Edison e os seus
avogados
. Con todo, e ben mais probable que a producion cinematografica se trasladase dende a chuvinosa
Nova York
e do ventoso e xelido
Chicago
a Hollywood por mor do clima benigno e soleado e pola gran variedade de escenarios naturais, urbanos, rurais e salvaxes.
Estudos de Edison en Nova York.
Do catalogo de Edison: combate entre os boxeadores Mike Leonard e Jack Cushing,
1894
.
A "guerra da patente" finalizou coa derrota parcial de Edison, quen aceptou compartir os dereitos da sua patente cos membros da
Motion Picture Patents Company
(MPPC), os que mediante o pago dunha licenza, permitia rodar. Alen da MPPC, os independentes, pese a non pagaren a licenza, seguiron rodando e distribuindo as suas obras grazas a que
Eastman Kodak
, principal fabricante mundial de pelicula cinematografica, se negou reiteradamente as pretensions de Edison de que so abastecese os socios da MPPC.
Finalmente, os independentes derrotan a MPPC. A principios dos anos
1920
ningun dos membros da MPPC, incluida a empresa de Edison, continuaba no negocio. Os independentes valeronse da integracion vertical para dominaren o mercado e, a partir de mediados dos anos 1920, lanzarse a conquista dos mercados mundiais por parte de Hollywood. A integracion vertical consistia en que os estudios, conecidos na epoca coma as
majors
, producian, distribuian a traves das suas propias redes e exhibicion nas suas propias
salas de cine
.
Fora deste sistema vertical so quedaron un fato de produtores independentes, as
minors
, que non posuian unha rede propia de cines e dependian das
majors
. As salas de exhibicion que non pertencian as
majors
estaban sometidas mediante un sistema de distribucion controlado por Hollywood mediante tecnicas escasamente competitivas como o
blind-booking
(contratacion as cegas, se unha sala quere contratar unha pelicula interesante acepta contratar un certo numero doutras peliculas que lle ofrece o estudo pero que non pode escoller) e o
block-booking
(contratacion pechada ou por bloques, se unha sala quere unha pelicula dun estudo debe contratala dentro dun grupo ou bloque con outras peliculas e non separadamente).
Este sistema de control da exhibicion derivou nun sistema de producion. As salas eran estratificadas en salas de estrea (xeralmente, nas grandes cidades), salas de reestrea (na periferia das grandes
cidades
e un vilas medianas) e salas de circuito e de dobre sesion (no rural e no arrabalde). As salas de estreas eran subministradas con peliculas de clase A (maior orzamento e estrelas mais rutilantes). Unha vez finalizaba a explotacion destas peliculas nas salas de estrea, pasaban as salas de reestrea e logo as de circuito. As peliculas de clase B ou C eran estreadas directamente nas salas de reestrea ou, mesmo, nas de circuito e as de dobre sesion.
Este sistema de explotacion cinematografica converteu o cinema no principal motor
economico
dos Estados Unidos, xunto coa industria
automobilistica
, e perdurou ata
1956
, cando unha sentenza do
Tribunal Supremo dos Estados Unidos
, en aplicacion das leis
antimonopolio
, obrigou as
majors
a desfacerse dos seus circuitos de salas. Foi, en mais dun sentido, o final do Hollywood clasico, xa moi danado polo influxo da recentemente inventada
television
.
Charlton Heston
en
Xulio Cesar
,
1950
.
Formato da pelicula de 35 mm con son optico.
Tras un periodo no que o cinema imitaba a outras tecnicas e/ou artes, atopou o seu camino propio, e non pasou moito ata que aparecesen os primeiros elementos narrativos nas
peliculas
. En
L'arroseur arrose
(
1895
) dos Lumiere xa vemos o xerme, ainda que moi esquematico, dunha historia. Nunha primeira epoca, entre
1895
e
1903
, asistimos a un momento pleno de experimentos:
Le voyage dans la Lune
(
1902
), de
Georges Melies
, introduce un suxerinte mundo de fantasia nas peliculas e o comezo dos efectos especiais nos filmes;
The Life of a American Fireman
(1902) e, sobre todo
The Great Train Robbery
(
1903
) de
Edwin S. Porter
, son exemplos dunha emerxente utilizacion da montaxe e amosan esbozos de narracion.
E en
Francia
,
Reino Unido
, Estados Unidos,
Dinamarca
e
Italia
onde comezan a sentar as bases dunha arte nova, primeiro asociado ao espectaculo de feira e as variedades, unha especie de
"teatro dos pobres"
que enseguida acada un status propio. Contra
1915
David Wark Griffith
, o pioneiro cineasta norteamericano, sintetiza e estrutura en
The Birth of a Nation
todos os descubrimentos dos anos anteriores. Griffith comeza a superar a forma primitiva, entendida esta coma un estadio anterior do cine, e senta as bases da narrativa clasica. Na pelicula aparecen sistematizados recursos propios do modelo de narracion que reinara decadas despois: un espazo narrativo que se construe co plano de situacion, a estruturacion en torno ao
eixe
, o plano-contraplano, a insercion de primeiros planos, a elaboracion da continuidade na montaxe xunto coa montaxe en paralelo e a montaxe converxente.
Hoxe en dia, como pasa con outros filmes da epoca, circulan varias versions da montaxe de
The Birth of aNation
, unha obra que trata da guerra de secesion norteamericana. A analise da secuencia do asasinato de
Abraham Lincoln
constitue un exemplo significativo deste modelo de forma cinematografica. Neste fragmento conviven rastros da forma primitiva co corpus da montaxe que dara pe ao
cinema clasico
. Xunto co plano de situacion (un plano que define e acouta o espazo da escena), unha continuidade que prefigura o concepto de
raccord
, aparecen tratamentos coma o do asasino de Lincoln (
John Wilkes Booth
) que parece tomado no antigo
Black Maria
de Edison. O modelo esta formulandose pero ainda quedan titubeos.
En paralelo a historia das decadas dos 20 e 30 do
seculo XX
o cinema vive un periodo de particular fecundidade. A forma cinematografica do cinema mudo multiplicase en diversos modelos: o
cinema organico
americano, o
cinema dialectico
sovietico, o
expresionismo
aleman, o
realismo poetico
frances ademais doutros movementos
vangardistas
.
- Cineclub Lumiere
. Cineclub vigues con proxeccions habituais, para socios e non socios e con videoteca propia para o emprestamo.
- Cineclub Compostela
. Cineclub compostelan con proxeccions e ciclos habituais. Nesta paxina podes atopar informacion sobre o mesmo, mais tamen sobre os filmes que proxecta.