Ufa
(
Russysk
: Уфа?;
Basjkiersk
: ?ф?, Ofo;
Tataarsk
: Уфа, Ufa) is de haadsted fan 'e autonome
Republyk Basjkortostan
yn 'e
Russyske Federaasje
. De sted hat mear as in miljoen ynwenners en in befolking dy't bestiet ut
Russen
,
Tataren
,
Basjkieren
en noch in tal lytsere minderheden.
Basjkieren yn tradisjonele klean
De
Turkske
Basjkieren
wennen al foar de Russyske utwreiding nei
Sibearje
yn it sudlike diel fan 'e
Oeral
. Nei alle gedachten bestie der al yn 'e
midsiuwen
in Basjkierske delsetting op it plak fan it hjoeddeiske Ufa.
De bou fan in Russysk fort yn 1574 foarmet it begjin fan 'e skiednis fan Ufa. Nei de anneksaasje fan 'e Basjkierske gebieten moast dat fort de sudeastlike grins fan Ruslan beweitsje. Ut histoaryske dokuminten docht bliken dat nei de underwerping fan it
Kazankanaat
ambassadeurs fan
Ivan IV
stjoerd waarden nei dit gebiet, om de befolking oan te trunen har by Ruslan te foegjen. Yn it tiidrek fan 1554 oant 1557 folge de frijwillige tatreding fan alle Basjkierske stammen yn it Russyske steatebun. Om't it gebiet jimmeroan wer troch fijannige nomaden oerfallen waarden en der yn it hiele gebiet in brek wie oan steden en militere kompleksen, waard der oan 'e muning fan de Ufa yn 'e Belaja tichteby in alde Kazaner hannelsrute it lytse houten fort Ufa boud.
Foar in skoft wie Ufa de meast eastlike sted fan it hjoeddeiske Ruslan. In 440 meter lange ikehouten muorre mei tuorren omklamme it fort, derfandinne ek de bynamme 'Ikested'. De delsetting krige yn 1579 in stiennen tsjerke en yn it jier 1586 krige Ufa stedsrjocht. De sted waard dernei noch ferskillende kearen troch de oanbuorjende steppefolken oanfallen, mar hieltiten sunder sukses. Yn it jier 1635 belegeren troepen fan de Sibearyske foarsten Tjavka en Ablai de sted, dy't lykwols op de flecht ferslein waarden. Yn 'e 17e iuw bleau Ufa in belangrike festing- en hannelssted oan 'e grins mei Sibearje. Tagelyk feroare de sted yn 'e 17e en 18e iuw stadichoan fan in militer fort nei in polityk en ekonomysk sintrum fan de kontrijen. Polityk hearde de sted sunt 1708 by it troch
Peter de Grutte
ynstelde
guvernemint Kazan
(1708-1920). Sunt 1728 wie Ufa de haadsted fan in provinsje mei deselde namme, dy't fuort under de senaat foel. Sunt 1744 lei de sted yn it
guvernemint Orenburg
(1744-1928). Dertroch ferlear de sted oan betsjutting as bestjoerssintrum fan Basjkierje.
Op 23 maaie 1759 waard de sted troch in ramp troffen. De bliksem feroarsake by swier waard in bran, dy't de houten festing en grutte dielen fan 'e sted ferneatige. De werboude festing bleau oant de Pugatsjovopstan (1773-1775) stean en soe de sted oant dy tiid noch ferdigenje.
Sunt 1772 hie de ried it stedhus om de sted te bestjoeren. Alve jier letter, yn desimber 1781, waard Ufa de haadsted fan 'e nije provinsje Ufa, foardat it yn 1796 by it guvernemint Orenburg foege waard. Sunt de 18e iuw wie Ufa ek in
islamitysk
sintrum foar de sudlike Oeral mei de sit fan in troch de tsaar beneamde
moefty
.
Mei't Ufa yn 1802 in guvernemintssted waard mei foar in skoft de sit fan 'e guverneur en syn bestjoer, waard der yn 1819 in begjin makke mei in foarse utwreiding fan 'e sted. De unstiene brede strjitten en iepen pleinen en yn 1865 feardige
Aleksander II
it dekreet ut, wermei Ufa de haadsted fan it
guvernemint Ufa
(1865-1922) mei seis provinsjes waard.
Ufa oan it ein fan 'e 19e iuw
De soldaten- en amtnerssted wie ek in belangryk knooppunt foar it ferkear en untwikkele him ta in yndustrieel sintrum. Healwei de 19e iuw bestiene der al in tal learloaierijen en oanlisplakken oan 'e rivier. Wichtich foar de sted wie ek de untwikkeling fan 'e skipfeart, dy't mooglik waard nei 't de rivier Belaja yn 'e jierren 1857-1858 befarber makke sa't der ferbinings nei
Kazan
en
Nizjni Novgorod
mooglik waarden. Ufa waard sa de grutste haven yn 'e Oeralregio. Yn 1885 folge de oansluting op it Russyske spoarnet. Tsjin it ein fan 'e 19e iuw hie Ufa 30 fabriken yn 'e fiedsel-, lear-, silikaat- en houtsektor. Ek waard Ufa belangryk yn 'e hannel yn fleis en daaiwaar.
Yn 1917-1918 wie Ufa foar in koart skoftke de sit fan in Islamityske Nasjonale Ried en yn septimber 1918 in tydlik regear dy't it gesach oer hiel Ruslan opeaske en tsjin de
bolsjewiken
rjochte wie. Ek al wist it
Reade Leger
winst te boeken, Ufa bleau oant it ein fan 1919 under de ynfloed fan ferskillende
Wite fraksjes
en de nasjonale Basjkierske beweging.
Ufa wie sunt 1922 ek de haadsted fan de
Basjkierske Autonome Sosjalistyske Sovetrepublyk
(BASSR). Yn 'e jierren dernei waard yn it ramt fan it Fiifjierrenplan in motorenfabryk en de earste TEZ (elektrisiteitssintrale) boud en yn 1939 folge it earste ierdoaljeferwurkjende bedriuw.
De sted untjoech him yn'e jierren 1920 en 1930 fierder. De yndustriele produksje gie yn dy tiid omheech en mear as 16 kear oer de kop. Yn 'e
Twadde Wraldoarloch
waard in soad ekonomyske ynstituten nei Ufa ferhuze en sa ek op oanwizing fan
Jozef Stalin
de Kommunistyske Ynternasjonale (
Komintern
).
Nei de oarloch spile de eksploitaasje en ferwurking fan de oaljefoarrieden fan de kontrijen de grutste rol yn 'e ekonomy fan Ufa. Yn 'e jierren 1950 waard in nije oaljeferwurkjend bedriuw iepene en in tredde folge al gau dernei.
Dernjonken krige ek de gemyske en de wurktuchboukundige yndustry in foet oan 'e grun yn 'e sted. Op 24 july 1956 waar mei in dekreet fan 'e Sovjet fan 'e BASSR de sted Tsjernikovsk yn it noarden fan Ufa as it stedsdiel Ordzjonikidze by Ufa yndield.
Sunt 1991 is Ufa de haadsted fan de doe stifte Republyk Basjkortostan.
De sted wie ynternasjonaal yn it nijs doe't yn 2002 op 1 july de TU-154 fan Bashkirian Airlines en in Boeing 757 boppe de
Bodensee
by
Uberlingen
meiinoar botsten. Fral passazjiers ut Ufa, werunder 49 bern, ferlearen derby harren libben.
Yn 2015 waard yn Ufa in frijefaldige top fan 'e
BRICS
-lannen, de
Euraziatyske Uny
en de
Shanghai Cooperation Organization
organisearre.
Neffens de Russyske folkstelling fan 2020 stie de sted op 1 oktober 2021 wat befolking oanbelanget op it 10e plak fan de 1119 steden fan 'e Russyske Federaasje. It wie ek de 31e sted fan Europa wat it ynwennertal oanbelanget.
De etnyske gearstalling fan Ufa bestiet neffens dy folkstelling fan 2020 ut
Russen
(48,9%),
Tataren
(27,0%),
Basjkieren
(20,4%),
Mari
(0,5%),
Tsjuvasjen
0,5% en minsken mei in oare etnyske eftergrun (2,6%).
| Jier
|
1650
|
1718
|
1840
|
1886
|
1913
|
1920
|
1939
|
1962
|
1979
|
| Ynwenners
|
700
|
5600
|
16.500
|
27.000
|
100.700
|
92.800
|
250.011
|
610.000
|
969.289
|
| Jier
|
1990
|
2000
|
2010
|
2020
|
| Ynwenners
|
1.088.000
|
1.091.200
|
1.062.319
|
1.128.787
|
Tsjerke fan 'e Berte fan 'e Mem Gods
De wichtichste denominaasjes yn 'e sted binne it otterdokse kristendom en de soennitysk islaam.
Ufa is it sintrum fan de metropolyt fan it otterdokse bisdom Ufa. Yn 'e twadde helte fan 'e 17e iuw waard yn it kremlyn fan Ufa de earste katedraal fan de Mem Gods fan Smolensk boud (ferneatige yn 1955). Trije histoaryske tsjerken hawwe de kommunistyske tiid oerlibbe, oare tsjerken binne yntusken restaurearre en mear tsjerken binne nijboud of yn oanbou.
Sunt 2000 binne der ek ferskillende protestantske tsjerken yn Ufa.
Bou fan 'e Ar-Rahimmoskee
Yn Ufa hat ek it troch
Katarina de Grutte
yn 1788 ynstelde Sintrale Geastlike Bestjoer fan 'e Russyske Moslims syn sit, in koepelorganisaasje fan islamityske organisaasjes. De foarsitter fan dat bestjoer draacht de titel 'heechste mufti'. Yn Ufa steane in grut tal lytsere en gruttere
moskeeen
.
Sunt 2008 is der foar de joadske mienskip it Joadske Nasjonale en Kulturele Sintrum mei in
synagoge
.
Ufa is te ferdielen yn san stedrajons (ynwennertallen op basis fan 'e Russyske folkstelling fan 2020):
| Nu.
|
Namme
|
Russysk
|
Ynwenners (2021)
|
Kaart
|
| 1
|
Djomski
|
Дёмский
|
83.203
|
|
| 2
|
Kalininski
|
Калининский
|
207.664
|
| 3
|
Kirovski
|
Кировский
|
174.837
|
| 4
|
Leninski
|
Ленинский
|
91.530
|
| 5
|
Oktjabrski
|
Октябрьский
|
245.416
|
| 6
|
Ordzjonikidzevski
|
Орджоникидзевский
|
161.291
|
| 7
|
Sovetski
|
Советский
|
180.868
|
Dernjonken binne der ek noch lannelike delsettings mei meiinoar goed 7.000 ynwenners.
De sted Ufa leit oan 'e muning fan 'e rivieren
Ufa
en
Djoma
yn 'e
Belaja
(Agidel), likernoch 100 Kilometer westlik fan 'e
Oeral
. Ufa leit yn in lingte fan likernoch 50 km fan it sudwesten nei it noardeasten en is ungefear 753 km² grut. Ufa leit yn de tiidsone GMT+0500 of CET+0400 (Middeneuropeeske tiid +4 oere). Sunt 2011 is der gjin simmertiid mear.
De sted leit yn 'e sone fan de noardlike bosksteppen. It klimaat is
kontinintaal
en fochtich mei waarme simmers en kalde winters. De trochsnit temperatuer yn jannewaris is ?14,6 °C, de minimum temperatuer ?40 °C; yn july is de trochsnit temperatuer 19,0 °C, de heechste temperatuer 40 °C. De trochsnit delslach bedraacht 419 millimeter yn 't jier.
Lofthaven fan Ufa
Ufa foarmet in wichtich transportknooppunt fan Ruslan. De befarbere rivier Belaja mei syn sydrivier de Ufa krust hjir de histoaryske Trans-Sibearyske spoarline. Autowegen ferbine de sted mei
Moskou
,
Tsjeljabinsk
,
Kazan
,
Samara
,
Perm
en
Orenburg
. Yn 1885-1888 waard Ufa mei it spoarnet ferbun, dat de sted mei de westlike en sintrale regio's fan Ruslan ferbynt. Trams, trolleybussen, bussen en taksy's regelje it stedsferier. De oanlis fan 'e metro gie net troch en yn stee fan dat plan kaam der in plan om in hegesnelheidstram oan te lizzen. Ufa hat in ynternasjonale lofthaven.
De sted telt ferskillende universiteiten en sintra foar wittenskiplike untwikkeling.
Ufa is it kulturele sintrum fan Basjkortostan. Der binne seis steatsteaters, meardere bibleteken en in grut tal bioskopen. Ufa telt mear as 50 iepenbiere en partikuliere musea.
| Boarnen, noaten en/as referinsjes:
|
|
Dizze side is alhiel of foar in part in oersetting fan de Dutsktalige Wikipedyside; sjoch foar de bewurkingsskiednis:
de:Ufa (Stadt)
 Wikimedia Commons
|
Ofbylden dy't by dit underwerp hearre, binne te finen yn de kategory
Ufa
fan
Wikimedia Commons
.
|
|