De rinsyklus by de
minske
.
Rinnen
is in stadige,
symmetryske
foarm fan
fuortbeweging
fan
libbene
wezens
, oftewol in
gong
. In
synonym
foar rinnen is
gean
, hoewol't dat tsjintwurdich net folle mear yn dy betsjutting foarkomt. Dizze gong is symmetrysk om't alle fjouwer
lidden
(by
bisten
) of de lofterlidden en de rjochterlidden (by
minsken
) der likefolle by brukt wurde.
Kuierjen
is in
sportive
foarm fan rinnen.
By de
minske
wurde foar it eigentlike rinnen allinnich de beide
skonken
ynset, wylst de
earms
der underwilens, troch fan foarren nei efteren en wer werom te swaaien, foar soargje dat it
lichem
yn
lykwicht
bliuwt. It rinnen op twa skonken wurdt ek wol
bipedy
neamd. Derby is hieltyd ien
foet
yn kontakt mei de grun. Men sprekt fan
stean
as beide fuotten yn kontakt mei de grun binne, en fan
draven
as by fuortbeweging beide fuotten tagelyk los fan 'e grun komme.
By it rinnen (en by oare foarmen fan natuerlike fuortbeweging) wurde de fuotten yntinsyf brukt. De
anatomyske
bou fan 'e minsklike foet is unyk, om't er
evoluearre
is sadat de minske (as iennichste
suchdier
) oanhaldend rjochtop stean kin. Derta is de foet opboud ut 26
bonken
en 214
knierbannen
. De holle bou fan 'e
soal
fan 'e foet en de S-buging fan 'e
wringe
helpe om skokken op te fangen dy't troch rinnen en oare foarmen fan fuortbeweging feroarsake wurde.
In
bern
leart te rinnen as
pjut
, as hy of sy twa oant trije
jier
ald is. De trochsneed
faasje
fan rinnen is likernoch 4 oant 5
km
/
h
, ofhinklik fan
leeftyd
,
sunens
en motivaasje. In
persoan
fan tachtich jier hat yn syn of har
libben
trochinoar likernoch 120.000
km
run, oftewol trije kear om 'e
Ierde
hinne.
De rinsyklus fan 'e minske bestiet ut ien folsleine tred. Ien tred bestiet ut twa passen of stappen, te witten: in stap mei de lofterfoet en in stap mei de rjochterfoet. De minsklike rinsyklus kin ferdield wurde yn ferskate fazen. Om't
wittenskiplik undersyk
oer it algemien yn it
Ingelsk
publisearre wurdt, is ek de measte terminology oer dit underwerp yn dy
taal
.
Skematyske werjefte fan 'e rinsyklus by de
minske
.
- stanfaze (
stance phase
)
- stipe-opfangfaze (
shock absorption phase
) of gewichtsakseptaasje (
weight acceptance
)
- hakkekontakt (
heel-strike
) of earste fuotkontakt (
initial contact
) op 0% fan 'e rinsyklus. Derby stiet de foet nei foarren ta bugd, yn
dorsifleksje
. Dat wol sizze dat inkeld de
hakke
de grun rekket, mar de rest fan 'e foet noch net.
- belestging (
loading response
), sadree't ek de rest fan 'e foet de grun rekket
- folkontakt of middenstanfaze (
mid-stance phase
), werby't dudlik wurdt dat de minske in
soalgonger
(
plantigrade
) is mei fanof likernoch 15% fan 'e rinsyklus de hiele
soal
op 'e grun. Dat wurdt oantsjut as folslein soalkontakt (
foot-flat
). De foet dy't folkontakt makket wurdt oantsjut as de
ipsilaterale
foet. Underwilens set op likernoch 10% fan 'e rinsyklus de oare,
kontralaterale
foet him of fan 'e grun om oan syn swaaifaze te begjinnen. Dermei is de twafuottige (
bipedal
) faze ofrun, dy't begun mei it hakkekontakt. No begjint de ienfuottige (
unipedal
) faze.
- ofsetfaze (
push-off phase)
- terminale stanfaze, begjinnend mei it loslitten fan 'e grun mei de hakke (
heel-off
), omtrint 45% fan 'e rinsyklus. Derby bucht de foet nei underen, yn
planterfleksje
, werby't de
bal
fan 'e foet it gewicht begjint te dragen.
- pre-swaaifaze (
pre-swing phase
): sadree't de oare, kontralaterale skonk folslein op 'e grun stiet, kin de earste, ipsilaterale foet, de leste ofset fan 'e grun dwaan mei de
grutte tean
, oant ek alle
teannen
fan 'e grun los komme (
toe-off
)
- swaaifaze (
swing phase
)
- inisjale swaaifaze (
initial swing phase
): de foet is hielendal los fan 'e grun, mar befynt him noch efter it lichem
- midswaaifaze (
midswing phase
): de skonk passearret yn syn swaai de steande skonk en giet derby under it lichem troch
- terminale swaaifaze (
terminal swing phase
): de skonk swaait foar it lichem ut om op 'e nij kontakt mei de grun te meitsjen
Sadree't de hakke wer kontakt mei de grun makket is de rinsyklus of tred foltoge.
De rinsyklus by in fjouwerpoatich
bist
(yn dit gefal in
hynder
).
By
fjouwerfuottige
bisten
hjit it rinnen de
stap
. Sokke bisten hawwe faak mear gongen as minsken, lykas
draaf
,
trijesprong
en
fjouwersprong
.
Hynders
, dy't yn dit ferban, in goed en bekend foarbyld foarmje, rinne mei in
faasje
fan likernoch 6,4
km
/
h
. Derby bewege de skonken yn 'e folchoarder: lofterefterskonk, lofterfoarskonk, rjochterefterskonk, rjochterfoarskonk, sadat der in
hoefslach
klinkt dy't 1-2-3-4, 1-2-3-4, 1-2-3-4 giet. By it rinnen hat in hynder altyd ien
hoef
los fan 'e grun en de oare trije oan 'e grun, utsein op it koarte momint dat it gewicht oerbrocht wurdt fan 'e iene nei de oare hoef.
Sa't minsken by it rinnen de earms fan foarren nei efteren en wer werom slingerje litte om it lykwicht te bewarjen, bewege hynders under it rinnen de
kop
en
hals
lichtsjes op en del om yn balans te bliuwen. Idealiter oerstapt de foarutbewegende efterhoef it plak op 'e grun dat de foarutbewegende foarhoef krekt loslitten hat. Wat mear oft de efterhoef dat plak oerstapt, wat makliker en nofliker de stap fan it hynder weze sil. Dat is benammen fan belang by it
hynsteriden
. Underskate
hynsterassen
en yndividuele hynders ferskille yn 'e mjitte fan noflikens fan harren stap, mar in
ruter
sil altyd wol in mylde sydlingse beweging merke as in hynder oan it rinnen is.
Guon bisten, lykas
kamielen
, hawwe in aparte wize fan rinnen (en draven): de
telgong
. Ek beskate lytsere hynsterassen, lykas de
Iislanske ponny
, kinne dy wize fan rinnen oannimme. By de telgong bewege de skonken oan wjerssiden fan it lichem har om bar: earst lofterefterskonk en lofterfoarskonk tagelyk, en dan rjochterefterskonk en rjochterfoarskonk tagelyk. Dat jout foar in berider in dudliker hinne-en-wergeande sydlingse beweging, dy't guon minsken
mislikmeitsjend
fine. Om't dy beweging wol wat wei hat fan in
skip
op
see
, wurdt it kamiel ek wol "it skip fan 'e
woastyn
" neamd.
- algemiene
synonimen
: soalje, stappe, tredzje
- mei rinnen bemjitte: fuotsje, neitredzje, uttredzje
- fluch rinne: bokselje, ofskonkje, sieme, skonkje, snjitskje, snjitte, speakje, strijde, struze, temskje, temzje, tippelje, tjemskje, tjemzje, tsjemskje, tsjemzje, toffelje, tripkje, tripje, trochbokselje, wol ut 'e fuotleasten komme kinne
- op
grutske
wize rinne: hipkje, tuge, tugje,
- yn beskate
klean
rinne:
- mei hurd
fuotark
op in hurde undergrun rinne: kikkelje, klepperje
- op
sokken
rinne: hoassokje
- op
toffels
rinne: toffelje
- yn jins
underklean
(om)rinne: spane
- mei muoite rinne (algemien): heukerje, hoatselje
- kreupel
rinne: hakkenkrukje, hompje, honkelje, kreupelskonkje, krukke, kwel(t)s rinne, lompe, mankje, oer de side gean, oer de wjuk gean
- strompelje: bukelje, knekkelje, poddebukje, stommelje, stompe, strampelje, strobbelje, stroffelje, strutelje, stuitelje, stuiterje, stutelje, stuntelje, waggelje, wraggelje
- unfest rinne troch
dronkenskip
: lavearje, skeanbilje, skeangatsje, skuielje, skuilje, slingerskonkje, sokkebalje, stoartelje, stoarrelje, swinkelje, wankelje
- by
nacht
(om)rinne: murdzje, nachtravenje, nachtraavje, skynmoanje, waarulje
- om 'e nocht of unnedich rinne: kloatsekje
- in protte rinne: soalslypje
- mei rinnen smoarch meitsje: bepeazgje, bepeaskje, ynkladzje, ynrinne, klabasterje, modderje, underwadzje
- stadich rinne:
- op in kalme wize: belderje, bjiskje, dangelje, flanterje, gongelje (d.w.s. mei in
gongelstok
), ompanderje, panderje, pesjantelje, slinterje, suiskje, traapje, trapkje
- op in wurge wize: baffelje, fokselje, net ut 'e fuotleasten komme kinne, syksokje, sampelje, sjachelje, sjaggelje, sjamperje, sjoddelje, sjoelfuotsje, sjokkelje, sjokke, sjokselje, sjompe, sjottelje, sjouskje, sjouwe, sjuddelje, sjuttelje, skeuvelje, skoffelje, slakje, slydfuotsje, slykje, slykslakje, sljurkje, slofkje, sloffe, sukkelje, tsjokselje, tsjottelje, tsjuttelje
- mei lytse stappen rinne: fuottelje, trapkje
- mei swiere stappen rinne: mei swiere tred rinne, stampe, wadzje, woarteltraapje
- under it rinnen mei de
stuten
draaie: heupwidzje, kontsjedraaie, wipgatsje, wipkontsje
- temuk rinne: glupe, hoassokje, slupe, teantsje
- mei tsjinnichheid rinne: kloatsekje, kroaskje
- unrestich (hinne en wer) rinne: bauje, beearskje, earskje, fiisbilkje, heisterje, jachtsje, omfiisbilkje, omflitterje, omjachtsje, toarkje, wyldzje
- troch
wetter
of
drek
rinne: batse, blabberje, modderje, peazgje, sodsjerinne, sodskje, souskje, wadzje