Feruntweardiging
is in
gemoedstastan
en
emoasje
werby't men in spesifike foarm fan
lulkens
fielt dy't almeast feroarsake wurdt troch
unrjochtfeardichheid
of
teloarstelling
. It
wurd
'feruntweardiging' liket yn it
Frysk
in
hollanistyske
ynterferinsje
te wezen, mei't it yn gjin inkeld
wurdboek
fan 'e
Fryske Akademy
werom te finen is. It is lykwols yn 'e Fryske
sprektaal
alhiel ynboargere, en waard troch
skoalmaster
en
auteur
Ulbe van Houten
al brukt yn syn
novelle
Ein fan 'e Mars
, dy't yn
1941
skreaun en yn
1945
publisearre waard.
[1]
It
Frysk Wurdboek Nederlansk-Frysk
fan W. Visser, dat yn
1985
foar it earst troch de Fryske Akademy utjun waard, is it iennichste der't wat oer it begryp "feruntweardiging" yn fun wurde kin. It
Nederlanske
wurd
verontwaardiging
wurdt der lykwols oerset as "
lilkens
".
[2]
Dat begryp hat der wol mei te krijen, mar dekt de lading dudlik net. As men beslist geef Frysk skriuwe wol, soe men "
stutsenens
" bruke kinne en foar de
eigenskipswurdlike
foarm 'feruntweardige': "stutsen", "krinkt" of "op 't sear kommen".
As
emoasje
hat feruntweardiging behalven mei
lulkens
ek te krijen mei
walging
en
teloarstelling
. Men kriget sa'n gefoel almeast as jin sels misjegene wurde troch in oar of as jins
rjochtfeardichheidsgefoel
op in oare wize oantaast wurdt, bgl. troch in unearlike behanneling fan in oare
persoan
. Dejinge dy't
skuldich
is oan it
unrjocht
dat de boarne is fan 'e feruntweardiging, wurdt ek it doelwyt fan 'e lulkens dy't ut 'e feruntweardiging fuorkomt. Neffens
psycholooch
Claude Miller is feruntweardiging "in net-primere, diskrete,
sosjale
emoasje, dy't yn 't bysunder de ofkarring omfiemet fan 'e skuldweardige die fan in oar". Dejinge dy't it gefoel fan feruntweardiging undergiet (de waarnimmer), is derby fan miening (oft dat no
objektyf
sa is of net) dat de die der't it om giet de objektive
noarmen en wearden
geweld oandocht. Tagelyk ferwunet dyselde die ek ymplisyt it selsbyld fan 'e waarnimmer. Feruntweardiging is in foarm fan adaptyf
halden en dragen
, dat net foarkomme kin sunder ynteraksje mei oaren, om't it in gefoel is dat altyd troch in oar yn jin oproppen wurdt.
Boarnen, noaten en/as referinsjes:
|
- ↑
Houten, Ulbe van
,
Ein fan 'e Mars
, yn:
Houten, Ulbe van
,
De Rook fan it Lan
, Ljouwert, 1994 (Utjouwerij Fryslan/Afuk),
ISBN 9 07 00 98 44X
, s. 150.
- ↑
Visser, W.
,
Frysk Wurdboek: Nederlansk-Frysk
, Drachten/Ljouwert, 1985 (
Utjouwerij A.J. Osinga
/
Fryske Akademy
),
ISBN 9 06 06 64 418
, s. 798.
Foar boarnen en oare literatuer, sjoch under:
References
, op dizze side
.
|