De belesting wurdt betelle op in
skilderij
ut omtrint
1630
fan
Pieter Brueghel de Jonge
.
Net te betiizjen mei
belesting
, de kreften dy't earne op utoefene wurde.
Belesting
, soms ek
taks
neamd (fan it
Latynske
taxo
, "ferhalding"), is in algemiene, ferplichte betelling troch
boargers
en oare
rjochtsunderdienen
(lykas
bedriuwen
) oan 'e
oerheid
fan it
lan
der't se yn wenje of festige binne. It byhearrende
eigenskipswurd
is
fiskaal
, in
ferbuging
fan it wurd
fiskus
, dat de
belestingtsjinst
oantsjut, de
ynstansje
fan 'e oerheid dy't oer de belestings giet. It ynjen fan belesting troch de oerheid wurdt
belestingheffing
neamd, en derom neamt men in beskate belesting soms ek wol in
heffing
. Foar belestingheffing stiet gjin yndividuele tsjinprestaasje oer fan 'e oerheid yn 'e rjochting fan in beskate rjochtsunderdien. As der foar in betelling oan 'e oerheid wol in prestaasje fan 'e kant fan 'e oerheid foar in beskate rjochtsunderdien oer stiet, sprekt men fan in
retribusje
.
Belestings wurdt ine op basis fan 'e
wet
; alle wetten en regels omtrint belestings mei-inoar neamt men it
belestingrjocht
. As in rjochtsunderdien wegeret en betelje de oan him opleine belestings, is er
strafber
en sil er navenant
ferfolge
wurde. Guon lju besykje oan it beteljen fan belesting te untkommen troch (yllegale)
belestinguntduking
of (legale mar ornaris as
ymmoreel
beskoge)
belestinguntwiking
.
De wichtichste funksje fan belesting is de
budgettere
funksje. Dat haldt yn dat de opbringst fan 'e opleine belestings troch de oerheid brukt wurdt foar it
finansieren
fan foarsjennings, werfan't yn 'e wet festlein is dat dy algemien tagonklik en beskikber weze moatte. Foarbylden fan sokke foarsjennings binne de
ynfrastruktuer
(bgl.
wegen
,
spoarwegen
,
kanalen
,
bregen
,
fiadukten
,
akwadukten
,
strjitten
,
pleinen
),
plysje
,
branwacht
,
sunenssoarch
,
underwiis
,
kriichsmacht
,
sosjale sekerheid
, saken omtrint
keunst
en
kultuer
, en yn
Nederlan
ek it
Keninklik Hus
.
Dernjonken hat belestingheffing in ynstrumintele funksje. Dat bestjut dat de oerheid mei it ynjen fan belesting njonken it beteljen foar de
begrutting
noch oare doelstellings neistribbet en de belestingheffing derfoar as yntrumint brukt. Foarbylden fan sokke bykommende funksjes binne:
- De ferdielingsfunksje: de oerheid wol de
ynkommensferdieling
gelikenser meitsje troch de hegere ynkommens swierder en de legere minder swier te belesten.
- De allokaasjefunksje: de oerheid wol de nasjonale
yndustry
,
hannel
of
agraryske sektor
beskermje, bgl. troch by de grins
ynfierheffings
op te lizzen oan butenlanske produkten.
- De stabilisaasjefunksje: de oerheid wol it
konjunktuerbelied
beynfloedzje, bgl. troch yn tiden fan
resesje
(leechkonjunktuer) de belestings te ferleegjen, sadat de lju oanfitere wurde mear jild ut te jaan, wat de
ekonomy
sterker makket en derom yn teory helpe moatte soe om ut 'e resesje te kommen.
- De sosjale funksje: de oerheid wol beskaat
sosjaal
winsklik
halden en dragen
fan syn rjochtsunderdienen oanfiterje of unwinsklik halden en dragen untmoedigje. Soks kin dien wurde troch bgl. miljeufreonlike produkten minder swier te belesten, sadat der mear fan kocht wurde en it
miljeu
sparre wurdt, of troch
iten
en
drinken
der't in soad
suker
yn sit dat min foar de
sunens
fan 'e minsken is, swierder te belesten, sadat der minder fan kocht wurdt.
Direkte belestings
binne belestings op
ynkommen
,
winst
en
fermogen
. Sokke belestings draacht de belestingplichtige sels of oan 'e
belestingtsjinst
, de
ynstansje
fan 'e oerheid dy't oer it ynjen fan 'e belestings giet. Foarbylden fan sokke belestings binne de
ynkomstebelesting
en de
fennoatskipsbelesting
.
Yndirekte belestings
, of ek wol kostpriisferheegjende belestings, wurde troch in oar oan 'e belestingtsjinst ofdroegen. Sokke belestings binne lykwols yn 'e
priis
fan guod en tsjinsten ferwurke. De bekendste foarbylden fan dat soarte belestings binne de
omsetbelesting
(yn
Nederlan
de
BTW
) en
aksynzen
. De
konsumint
betellet dy belestings, mar de leveransier fan it kochte guod of de ferliende tsjinsten draacht it belestingbedrach of oan 'e belestingtsjinst.
Belesting kin ek underferdield wurde op basis fan 'e manear der't it op ofdroegen wurdt. Sa underskiedt men:
- Heffings yn jild, werby't it bedrach dat wetlik ferskuldige is, foldien wurdt yn
jild
.
- Heffings yn natuera, werby't it bedrach dat wetlik ferskuldige is, foldien wurdt op in oare wize. Sa joech men yn 'e
Midsiuwen
bgl. wol in pear
hinnen
of in
baarch
oan 'e belestingynder mei. In hjoeddeistige foarm fan heffing yn natuera is as der betelle wurdt troch de oerdracht fan
oandielen
of
obligaasjes
.
- Heffings yn arbeidskreft, dat yn 'e regel mar selden as in foarm fan belesting sjoen wurdt, mar dat foar de wet eins wol is. Foarbylden binne de
militere
tsjinstplicht
en yn lannen mei in
sjueryrjochtspraaksysteem
de
sjueryplicht
.
Bekende soarten belesting binne: