David Hilbert

Tekst uub Oomrang

David Hilbert (* 23. Janewoore 1862 uun Konigsberg ; † 14. Febrewoore 1943 uun Gottingen ) wiar en sjiisken matemaatiker an huuchskuulmaaster. Hi taalt tu a beduudenst matemaatikern uun neier tidj.

Hilbert haa fol auer a grunjlaagen faan matematiik werket, auer bewiser an aksioomen . Uun't juar 1900, bi en internatsionaal fersaamlang faan matemaatikern uun Pariis , haa hi wel sin wichtagst reede haalen. Hilbert steld 23 matemaatisk fraagen, diar bit diarhen noch ei liaset of bewiset wiar, an am jodiar fraagen as do uun't 20. juarhunert uub a hialer welt spikeliaret wurden. Hilbert woort flooksis us di " Einstein " faan a Matematiik betiakent.

23 fraagen [ Bewerke | Kweltekst bewerke ]

Faan Hilbert sin 23 fraagen san 13 liaset, 7 dialwiis an 3 noch ei.

Bispal: Fraag 10. Koon'am seeker sai, of en liknang faan det furem $x^{2}+y^{2}-z^{2}=0$ (of uk ma muar wariaabeln of grater huuchtaalen, en diophantisk liknang ) ma hial taalen tu liasin as. Iarst 1970 haa Juri Matijassewitsch bewiset, dat det ei mogelk as.

Hilbert sin hotel [ Bewerke | Kweltekst bewerke ]

Uun en hotel ma entelk fol rumen kon entelk fol minsken auernaachte, hat as fol. Hu as det nu uun en hotel ma unentelk fol rumen? Wan diar unentelk fol minsken auernaachte, as detdiar hotel do uk fol? Naan, arke hotelbesjuker kud ian rum widjer tji. Faan rum 1 tu rum 2, faan rum 2 tu rum 3 an so widjer, diar blaft naamen auer, auer det hotel jo unentelk fol rumen haa. Nu as rum 1 frei wurden, det hotel wiar noch ei fol.

Ma detdiar "hotel paradoks" wiset Hilbert diaruub hen, dat'at en "uftaalboor unentelkhaid" jaft. Hat jaft unentelk fol rumen 1, 2, 3, ..., oober uk unentelk fol rumen ma en lik numer 2, 4, 6, ..., jo san likedenang "maachtag". Uftaalboor unentelk maachtag mengden wurd ma det maachtaghaid $\aleph _{0}$ (?Aleph 0“) betiakent.