"Alumiinium" onj oudere sprakewise
Ainschape
|
|
Algemiin
|
Noome
,
Sumbool
,
Ordenstal
|
Aluminium, Al, 13
|
Seerie
|
Metale
|
Gruppe
,
Perioode
,
Blook
|
13
,
3
,
p
|
Utsiien
|
silweri
|
Mase-onjdiilj onj e
wralhule
|
7,57 %
|
Atomaar
|
Atommasse
|
26,981538
u
|
Atomradius
(beraagned)
|
125 (118) pm
|
Kovalenten Radius
|
118 pm
|
Elektroonekonfigurasjoon
|
[
Ne
] 3
s
2
3
p
1
|
Elektrone
pro
Energieniveau
|
2, 8, 3
|
Austrittsarbeit
|
4,08?4,25
eV
|
1. Ionisierungsenergie
|
577,5 kJ/mol
|
2. Ionisierungsenergie
|
1816,7 kJ/mol
|
3. Ionisierungsenergie
|
2744,8 kJ/mol
|
Fuusikaalisch
|
Agregaattustand
|
faast
|
Kristallstruktur
|
kubisch
flachensantriird
|
Tachte
|
2,7 g/cm
3
|
Mohsharte
|
2,75
|
Magnetismus
|
paramagnetisch
|
Smultpunkt
|
933,47 K (660,32 °C)
|
Sjoodepunkt
|
2740 K (2467 °C)
|
Molar Volumen
|
10,00 · 10
?6
m
3
/mol
|
Ferdampingswarmk
|
293,4 kJ/mol
|
Smultwarmk
|
10,79 kJ/mol
|
Dampdruk
|
2,42 · 10
?6
Pa
|
Schalgauihaid
|
6420 (
long.
), 3040 (
trans.
)
m/s bei 293,15 K
|
Spetsiifisch warmkkapatsiteet
|
900 J/(kg ? K)
|
Elektrisch liidjefjardihaid
|
37,7 · 10
6
S
/m
|
Warmkliidjefjardihaid
|
237 W/(m ? K)
|
Kemisch
|
Oksidasjoonstustande
|
3
|
Oxide
(
Basizitat
)
|
Al
2
O
3
(
amfoteer
)
|
Normaalpotentsjaal
|
?1,66201
V
(Al
3+
+ 3e
?
→ Al)
|
Elektronegativiteet
|
1,61 (
Pauling-Skala
)
|
Isotoope
|
|
Mor Isotoope sii
Liste foon Isotoope
.
|
NMR
-Ainschape
|
|
Saakerhaidshaanewisinge
|
Gefaarstufkantiikning ut RL 67/548/EWG, Anh. I
|
Pulver
|
R- an S-Seetinge
|
R:
15
-
17
(nicht stabilisiert)
R:
10
-
15
(
phlegmatisiert
)
|
S:
(2)
-
7/8
-
43
|
Suwid moolik an gebruklik, warde
SI-iinjhaide
ferwand.
Wan ai ouers fermarked, jule da onjjaawene dooten bai
standardbetangelse
.
|
Aluminium
as en keemisch
elemant
ma sumbool Al an
atoomnumer
13. Dat as en silwerwit
metal
.
Ferbininge foon aluminium wjarn al bekand onj dat alerduum. Su wart
aloon
uner oudere brukt am bladjinge tu stalen. Dat as ouers ai iinjfach, dat metal ut aloon fri tu maagen. Aluminium word
1807
onjtdakt foon
Humphry Davy
, di fersoocht dat tu maagen ut aluminiumoksiid. Onj dat iir
1825
maagede
Hans Christian Ørsted
en unriin form foon aluminium ut aluminiumkloorid an kaliumamalgaam. Iirngelung wus dat metal su joor, dat et onj ornamante onjwand word, as onj e kap ut masiiw aluminium aw dat
Washington monumant
. Jarst
1886
ward door di
Hall-Heroult prosas
ju elektrokeemisch produksjoon foon dat metal moolik onj grute amfang.
Di noome as oufliidjed foon
latinsch
‘alumen’ (
aloon
). (Aw britisch-anglisch hiitj dat
aluminium
, ouers onj ameerikaanisch-anglisch
aluminum
.)
Dat metal stoont nu en kink lunger as en iirhunert tu ferfaiging an onj judeer tid heet dat aw stormi wise ju wral eroobred. Dat as okonoomisch en baisti wichti metal. Aluminium as lacht (bloot en treedepart foon dat wacht foon stool unti brontse), an ma 4% Cu 1%Mg 1% Mn 0,5% Si like stark, ferslitfaast an korrosjoonsbestandi, utnumen
spaningskorrosjoon
. Dat as en goue liidjer, dat as ai magneetisch (ouers koon bai dat onjkontaktkaamen ma en ordi kreefti magneet walj sin ain
di-magneetisch
falj maage), dat nistet ai, an dat leet ham lacht forme. Aluminium aint ham deerma besuners as konstruksjoonsmaterjool for e fliiger- an rumfard-industrii, ouers ai for motoore, dan dat wart uuker bai hatj. Dat metal heet en
plasmonfrekwants
foon 15eV an as deerma en spaagel as t weese schal for ale strooling onj dat infraruudje, dat sachtboore an dat nai-ultrafiolat berak; foralem as tuforkiimen wart, dat di spaaglende ouerflache oksxidasjoon utseet wart. Dat koon iinjfach apdamped warde an aluminium
spaagele
warde walj onj e astronomii onjwand.
Dat metal wart oofding door
laserscheeren
bearbed.
Sam onjwiinjingsfalje:
- Bal ale ai-ekologische deodorante
- Paking
: Aluminiumfooli
- Spaaltjuch (
Dinky Toys
)
- Transport (
auto
,
fliiger
,
rumfartjuch
,
tooch
,
schap
, asw.)
- Husstand-raischape (krooge an poone tu koogen an broosen, schiisinge an goobele, soole foon dat strikjoorn asw.)
- Talt-utrusting (fuuljestolj, talt, poone, taltstooke asw.)
- Elaktrische huuchspaningsliidjinge (liidjfjardihaid as 63% foon judeer foon koower, ouers weecht en treedepart)
- Konstruksjoonsbag (
raame
,
doore
)
- Falinge (aluminium autofalinge)
- Aluminium taage an fruntbekluusing
- Bagstaloosche
- Ladere
- Jachtebag
- Jacht- an ludindustrii (Maagen foon konstruksjoone)