Urbasaren kokapena Nafarroan
Urbasa
Nafarroa Garaiko
mendebaldeko
mendilerro
bat da,
Sakana
eta
Ameskoak
bereizten dituena. Batez beste 1.000 metroko altuera du, eta bere punturik altuena
Dulantz
da (1.243
metro
). Gaur egun
Urbasa-Andia natura parkea
osatzen du, 11.500
hektareako
hedadura duela.
Ekialdetik mendebaldera,
Lizarragako mendatetik
Urbasako mendateraino
hedatzen da mendilerroa.
Hauek dira mendilerroaren 3
tontor
altuenak:
- Dulantz
, 1.243 m
[1]
[2]
42°47′56″N
2°02′52″W
/
42.7989994°N 2.0478372°W
/
42.7989994; -2.0478372
- Alto de la Nevera
, 1.214 m
42°48′13″N
2°02′32″W
/
42.8035184°N 2.0422401°W
/
42.8035184; -2.0422401
- Maiza
edo
Baiza
, 1.182 m
42°52′28″N
2°05′07″W
/
42.8745077°N 2.0853059°W
/
42.8745077; -2.0853059
Tontorren zerrenda osoa
- Dulantz
, 1.243 m
42°47′56″N
2°02′52″W
/
42.7989994°N 2.0478372°W
/
42.7989994; -2.0478372
- Alto de la Nevera
, 1.214 m
42°48′13″N
2°02′32″W
/
42.8035184°N 2.0422401°W
/
42.8035184; -2.0422401
- Maiza
edo
Baiza
, 1.182 m
42°52′28″N
2°05′07″W
/
42.8745077°N 2.0853059°W
/
42.8745077; -2.0853059
- Ekaitza
, 1.166 m
42°46′58″N
2°04′12″W
/
42.7829095°N 2.0700777°W
/
42.7829095; -2.0700777
- Bargagain
, 1.153 m
42°52′14″N
2°09′44″W
/
42.8706486°N 2.1623219°W
/
42.8706486; -2.1623219
- Iruaitzeta
, 1.144 m
42°52′36″N
2°05′44″W
/
42.8767859°N 2.0954961°W
/
42.8767859; -2.0954961
- Garimendi
, 1.141 m
42°46′37″N
2°04′27″W
/
42.7768638°N 2.0741411°W
/
42.7768638; -2.0741411
- Zanabe
, 1.136 m
42°47′57″N
2°02′01″W
/
42.7992582°N 2.0335866°W
/
42.7992582; -2.0335866
- Ollide
, 1.134 m
42°51′53″N
2°02′27″W
/
42.864787°N 2.0407915°W
/
42.864787; -2.0407915
- Ixuripunta
, 1.133 m
42°52′19″N
2°09′22″W
/
42.8719707°N 2.1559743°W
/
42.8719707; -2.1559743
- Kerezmendi
, 1.118 m
42°46′08″N
2°04′32″W
/
42.7689506°N 2.0755668°W
/
42.7689506; -2.0755668
- Bardoitza
, 1.115 m
42°47′56″N
2°05′31″W
/
42.799025°N 2.0920193°W
/
42.799025; -2.0920193
- San Adrian
, 1.114 m
42°52′07″N
2°03′04″W
/
42.8686364°N 2.0510156°W
/
42.8686364; -2.0510156
- Balankaleku
edo Kurutzetako harria, 1.106 m
42°52′23″N
2°08′27″W
/
42.8729483°N 2.1409016°W
/
42.8729483; -2.1409016
- Iruelorrieta
, 1.093 m
42°52′18″N
2°04′20″W
/
42.8715829°N 2.0721143°W
/
42.8715829; -2.0721143
- Azantza
, 1.085 m
42°44′33″N
2°03′52″W
/
42.7424648°N 2.0643536°W
/
42.7424648; -2.0643536
- Arrepuia
, 1.066 m
42°46′46″N
2°05′46″W
/
42.7794799°N 2.0961192°W
/
42.7794799; -2.0961192
- Gainsoil
, 1.064 m
42°51′27″N
2°12′17″W
/
42.8574619°N 2.2048394°W
/
42.8574619; -2.2048394
- Santa Marina
edo Antsumendi, 1.064 m
42°52′18″N
2°07′01″W
/
42.8716669°N 2.1168861°W
/
42.8716669; -2.1168861
- Larraitza
, 1.055 m
42°45′13″N
2°04′27″W
/
42.7534859°N 2.074147°W
/
42.7534859; -2.074147
- Kurruzkarraz
, 1.054 m
42°46′46″N
2°02′22″W
/
42.7793884°N 2.0395314°W
/
42.7793884; -2.0395314
- Azpala
, 1.036 m
42°45′43″N
2°02′30″W
/
42.7620171°N 2.0416819°W
/
42.7620171; -2.0416819
- Etxaurte
, 1.025 m
42°47′06″N
2°14′50″W
/
42.7848773°N 2.2472031°W
/
42.7848773; -2.2472031
- Larregoiko
, 1.023 m
42°46′34″N
2°09′07″W
/
42.7761693°N 2.1518979°W
/
42.7761693; -2.1518979
- Aitzandieta
, 1.015 m
42°46′48″N
2°14′11″W
/
42.7800424°N 2.2364669°W
/
42.7800424; -2.2364669
- Agileta
, 994 m
42°50′49″N
2°09′51″W
/
42.8470684°N 2.1641826°W
/
42.8470684; -2.1641826
- Alto de la Planilla
, 967 m
42°46′13″N
2°01′06″W
/
42.7702473°N 2.0182089°W
/
42.7702473; -2.0182089
- Bretxagaina
, 965 m
42°50′38″N
2°06′29″W
/
42.8440151°N 2.1080162°W
/
42.8440151; -2.1080162
- Tximista
, 945 m
42°51′12″N
2°07′36″W
/
42.8534619°N 2.1267413°W
/
42.8534619; -2.1267413
- Urdaida
, 888 m
42°45′53″N
2°15′13″W
/
42.7646927°N 2.2535341°W
/
42.7646927; -2.2535341
- Alto de Amaso
, 832 m
42°45′52″N
2°14′41″W
/
42.7644195°N 2.2448353°W
/
42.7644195; -2.2448353
- Belaztegi
, 797 m
42°45′49″N
2°13′53″W
/
42.7635115°N 2.2315246°W
/
42.7635115; -2.2315246
- Isusura
, 785 m
42°45′54″N
2°13′25″W
/
42.7650617°N 2.2237077°W
/
42.7650617; -2.2237077
- Aitzuripe
, 781 m
42°45′34″N
2°13′14″W
/
42.7593484°N 2.2204794°W
/
42.7593484; -2.2204794
- Lazkua
, 781 m
42°42′40″N
2°03′43″W
/
42.7111597°N 2.0618811°W
/
42.7111597; -2.0618811
- Etxazarra
, 767 m
42°45′34″N
2°12′57″W
/
42.7595336°N 2.2159552°W
/
42.7595336; -2.2159552
- Barluze Uiarra
, 764 m
42°45′42″N
2°13′44″W
/
42.7616113°N 2.2288471°W
/
42.7616113; -2.2288471
- Altikogana
, 733 m
42°42′29″N
2°03′37″W
/
42.7081035°N 2.0603763°W
/
42.7081035; -2.0603763
- Apalaz
, 677 m
42°41′14″N
2°00′49″W
/
42.6870979°N 2.0137335°W
/
42.6870979; -2.0137335
- San Millan
, 670 m
42°41′00″N
2°01′20″W
/
42.6834235°N 2.0221161°W
/
42.6834235; -2.0221161
- Alto de Gurugu
, 621 m
42°40′38″N
2°00′40″W
/
42.6773216°N 2.0109799°W
/
42.6773216; -2.0109799
- Penaguda
, 570 m
42°40′38″N
2°01′39″W
/
42.6772469°N 2.0275465°W
/
42.6772469; -2.0275465
Urbasa estrukturalki pirinioaurreko mendilerro bat da,
Andimendi
,
Lokiz
,
Leire
,
Alaitz
edo
Erreniegarekin
batera
[3]
. Egitura
sinklinal
eskegi bat da, baina Andimendikoa baino askoz leunagoa. Iparralderantz
Beriaingo
sinklinala eta Ergoienako antiklinala aurki daiteke, eta hegoalderantz
Lokizeko
antiklinalak mugatzen du, bere txarnela higatua duena.
Ekialdeko muga
Lizarragako failak
ezartzen du, Ipar-Hego norabidekoa.
[4]
. Mendebaldean
Entzia
eta
Trebinuko
mendilerroetan jarraitzen du egiturak.
Harri gehieneak
paleozeno
eta
eozeno
garaikoak dira.
Alga gorriak
eta
nummulites
fosil
asko aurki daitezke. Hegoaldean
itsas-triku
fosilak ere aurki daitezke.
Urbasa
karstifikatutako
gunea da, hau da,
kareharriz
sortua da. Hainbat kobazulo ditu.
Hegoaldean
Urederra
jaiotzen da, urdinak diren putzuak eta
ur-jauziak
sortzen.
Urbasak honako mugak ditu:
Urbasak ere barne mugak ditu, Ameskoetara ematen duen lurrak eurenak baitira eta Sakanara ematen dutenak komunalak.
Urbasako basoa
Urbasan batez ere
pagoak
daude, nahiz eta geroago landatutako
pinuak
eta magaletan dauden
haritzak
ere aurki daitezkeen.
Urbasako pagadia,
Iratikoaren
ondoren,
Europako
handienetarikoa da.
Pagoa
normalean bakarrik agertzen den zuhaitza da, baina urbasan hainbat lekutan
altza
eta
arteekin
batera agertzen da (lehenengoa lur buztintsuetan eta bigarrena lehorragoetan).
Dolinatan
hainbat zuhaixkekin batera agertzen dira, besteak beste
ezki
eta
hurritzekin
.
Dolinetan ere
Isopyrum Thalictriodes
motako lore txuriak daude. Gutxiagotan daude
Corydalis Cava
eta
Ranunculos Ficaria
loreak.
Basaranak
ere erruz daude.
Artaldea Urbasako errepidearen erdian,
elurra
kentzeko makinak botatako
gatza
jaten.
Urbasan
otsoa
eta
orkatza
aurki daitezke, nahiz eta
animaliarik
arruntenak gizakiak eramandako abereak diren (
behia
,
zaldia
eta
ardia
).
Ugarienak diren basabereak
basurdea
,
azeria
,
katagorria
eta
muxarrak
dira. Hainbat
narrasti
eta
anfibio
espezie ere aurki daitezke. Gauetan
saguzarrak
agertzen dira eta hiru espezie daude kontatuta.
Hegaztiei
dagokionez
usoak
,
beleak
eta
putreak
aurki daitezke.
Arranoak
eta bestelako harrapakari handiak erruz ikus daitezke.
Haritzak
dauden lekuetan
txantxangorria
aurki daiteke.
Urederran
hainbat arrain mota daude, batez ere
amuarrainak
.
Balbino Garcia de Albizu
etnografo eta dibulgatzailea. (Arg:
Dani Blanco
,
Argia
,