| Selma Lagerlof
|
|---|
|
1914ko
abenduaren 20a
-
1940ko
martxoaren 16a
←
Albert Theodor Gellerstedt
(en)
 -
Hjalmar Gullberg
(en)
→
|
|
| Jaiotzako izen-deiturak
| Selma Ottilia Lovisa Lagerlof
|
|---|
| Jaiotza
| Ostra Amtervik church parish
(en)
,
1858ko
azaroaren 20a
|
|---|
| Herrialdea
| 
Suedia
|
|---|
| Lehen hizkuntza
| suediera
|
|---|
| Heriotza
| Ostra Amtervik church parish
(en)
,
1940ko
martxoaren 16a
(81 urte)
|
|---|
| Hobiratze lekua
| Ostra Amtervik cemetery
(en)
|
|---|
| Heriotza modua
| berezko heriotza
:
istripu zerebrobaskularra
|
|---|
|
| Aita
| Erik Gustaf Lagerlof
|
|---|
| Ama
| Elisabet Lovisa Wallroth
|
|---|
| Ezkontidea(k)
| ezkongabea
|
|---|
| Anai-arrebak
| |
|---|
| Leinua
| Lagerlof family
(en)
|
|---|
|
| Heziketa
| Hogre lararinneseminariet
(en)
(1882 -
1885)
|
|---|
| Hizkuntzak
| suediera
|
|---|
|
| Jarduerak
| eleberrigilea
,
haur literatura idazlea
,
biografoa
,
irakaslea
,
poeta
,
idazlea
,
prosalaria
,
itzultzailea
,
autobiografialaria
eta
autorea
|
|---|
| Lantokia(k)
| Stockholm
|
|---|
| Lan nabarmenak
| |
|---|
| Jasotako sariak
| |
|---|
| Kidetza
| Suediar Akademia
Samfundet De Nio
(en)
Svenska hem
(en)
|
|---|
|
| Erlijioa
| Luteranismoa
|
|---|
| Alderdi politikoa
| Free-minded National Association
(en)
|
|---|
|
| selmalagerlof.org
|
 
     |
 |
Selma Ottilia Lovisa Lagerlof
(
Varmland
,
1858ko
azaroaren 20a
-
ib.
,
1940ko
martxoaren 16a
) idazle
suediarra
izan zen,
Literaturako Nobel Saria
jaso zuen lehen emakumea.
Maistra bezala aritu zen eta bere ikasleei Suediako geografia azaltzeko liburu bat enkargatu ziotenez, testu liburua egin beharrean Suedia guztia zeharkatzeari ekin zion. Honen ondoren
Nils Holgerssons underbara resa genom sverije
liburu famatua idatzi zuen. Suediako geografia ezagutzeko parada izateaz gain irakurleak Nils gaztetxoaren abenturak eta pasadizoekin gozatu egiten du.
1909an
nobela hori idatzi eta hiru urtetara,
Literaturako Nobel saria
jaso zuen.
[1]
[2]
[3]
Selma Lagerlof
1858ko
azaroaren 20an
jaio zen,
Varmland konderrian
kokatutako
Marbacka
izeneko jauregitxoan, merkatari familia aberats batean. Familiaren lehen urteak oparoak izan ziren baina bere aitak Marbackaren administrazio zuzen eramateko zailtasunak izan zituen eta honek urte gutxiren buruan familiaren ongizatea hondatzea eragin zuen. Aita hil zenean, Johan anaia zaharrenak hartu zuen familiaren ardura, baina Suediaren egoera ekonomikoak hondamena eragin zuen, eta
1890ean
Estatu Batuetara joatea erabaki zuen, familiari laguntzeko dirua lortzeko, baina ez zuen lortu.
Badirudi txikitan aldakako haurren displasia jasan zuela inolako tratamendurik jaso gabe. Horrek bizimodu sedentarioagoa eramatera behartu zuen haurtzaroan bere irakurzaletasun naturala bultzatuz. Hamar urte zituela,
Biblia
irakurri zuen eta hainbat autoreren lana ezagutzen hasi zen, besteak beste
Hans Christian Andersen
,
Grimm anaiak
,
Esaias Tegner
,
Carl Michael Bellman
,
Alexandre Dumas
edota
Walter Scott
. Geroago, nerabezaroan,
William Shakespeare
,
Lord Byron
eta
Johann Wolfgang von Goethe
irakurri zituen.
[4]
Hamabi urte zituela, Marbackari buruzko poema luze bat idatzi zuen eta bere literatura-ibilbidea hasi zuen. Hiru urte geroago,
1873an
, Stockholmera bidali zuten ikasketak bukatzera (1873); aldi hori Diario lanean islatzen du. Ordurako, argi zegoen ez zitzaizkiola interesatzen etxeko lanak, bere hitzetan: ≪Sukaldean baldar izateaz gain, eta brodatuan okerrago≫.
1890
arte ezer argitaratu ez bazuen ere, txikitatik poemak idazten zituen
[4]
Familiaren egoera ekonomikoa oso txarra zen eta Selmak erabaki zuen lanbideren bat ikasi behar zuela bere kabuz mantentzeko baina ez zuen aurkitu ikaskuntza finantzatzeko modua. Anaiak dirurik ez izan arren, mailegu bat lortu zion, eta harekin hasi ahal izan zituen ikasketak. Urtebete
Stockholmeko
Sjoberg's Lyceum
(nesken eskola) ikasi ondoren, "
Hogre lararinneseminariet
"
[5]
Irakasleen Prestakuntza Institutuan hiru urtez ikasi zuen.
1885ean
irakasle lanpostua lortu zuen
Landskronako
bigarren hezkuntzako nesken ikastetxean. Bere aisialdian idazteari eskaini ahal izateko itxaropena zuen, baina irakasle postuak denbora gehiegi hartzen zion.
[6]
Han idatzi zuen bere lehen
eleberria
,
Gosta Berlings
saga (
1891
).
1890eko
hamarkadako suediar berpizkunde
erromantikoan
parte hartu zuen.
[1]
Nortasun barnerakoia baina atsegina zuen, eta berehala egin zuen lehen laguna: eskolan bertan irakasten zuen
Anna Oom.
Garia berean gizarte gaietan eta arazo feministetan interesa zuen
Elise Malmros
banku enplegatuarekin adiskidetasun harremana hasi zuen. Honen bidez kostako hiri txikiaren bizitza erreala ezagutu zuen: pobrezia, alkoholismoa, emakumeenganako diskriminazioa eta ezjakintasuna. Horrek arrastoa utziko zuen bere etorkizuneko literatura ibilbidean, eta
Gamla Agneta
(Agneta zaharra) eleberrirako eredua sortuko zen.
1886ko
udazkenean
Stockholmetik
bidalitako gutun bat jaso zuen, eta bere hitzetan: "
Lerro pare bat irakurri nuenean, nire eskuak dardara hasi ziren eta letrak begien aurrean dantzan.
" Suediako mugimendu feministaren figura nagusiak,
Sophie Adlersparrek
, sinatutako gutuna zen, eta bisitatzera gonbidatzen zuen. "Hogre lararinneseminariet"-eko garai bateko ikaskideek soneto batzuk bidali zituzten Dagny emakumezkoen literatura aldizkarirako eta interesa piztu zioten maistra trebeari. Bisita onuragarria izan zen Selmarentzat, literatura-gida eta adiskidetasun handia lortu baitzituen. Adlersparre baronesak bere lana prosan garatzeko konbentzitu zuen eta etapa berri bati ekin zion Selmak.
1897an
, Landskronako egonaldia amaitzea erabaki zuen eta Lovisa izeba zaharrekin
Falun
hirira bizitzera joan zen, non bere ama eta ahizpa Greta ere bizi ziren. Landskronan bizi zen garaian
Gosta Berlings Saga
, bere lehen eleberria,
Osynliga Lankar
ipuin bilduma eta
Ett afventyr i Vineta
eleberria idatzi zituen.
Bere jaioterria den
Varmlanden
girotutako nobela honek, baserri baten historia kontatzen du. "
Ekebyko Zaldunak
" izeneko abenturazale talde batek hondamenetik salbatu du landetxea, eta
Sintramen
maltzurrarengandik babesten dute. Hamabi zaldizko ausartenen artean
Gosta
gaztea dago, sagako heroia. Gostak bere maitearekin, Elizabeth kondesarekin, ezkontzea lortu du. Kondesak senarra utzi egin zuen, eta, neskaren eragin onaren eta ahalegin gaitzaren bidez, gizonak azkenean bakean eta harmonian bizitzea lortu du. Gostaren eta zaldunen saga zinemara eraman zuten 1924an
Mauritz Stillerrek
zuzendutako film batean,
Greta Garbo
protagonista zuela.
Gosta Berlings Saga
elaberriarekin hasita, Lagerlofek arrakasta sorta luzea izan zuen.
1894an
Osynliga Lankar
(Begizta izkutuak) izeneko ipuin liburua argitaratu zuen, eta horrekin ospe nazionala lortu zuen. Urte horretan bertan,
Sophie Elkan
lankidea ezagutu zuen, eta harengan aurkitu zuen bere arima bikia, hil arte bere bikotekide izango zen eta Lagerlofek bere biografia amaitu gabe utziko zuen hil zenean. Publikoaren eta kritikaren arrakastak Suediako eta Norvegiako
Oskar II.a erregearen
eta
Suediako Akademiaren
arreta erakarri zuten eta biek idazlearen arazo ekonomikoak konpontzea erabaki zuten, idazteari erabat dedikatu ahal izateko. Eleberrigileak
Falun
hirian finkatu zen eta bertan igaroko zuen bere bizitzaren zatirik handiena.
Sophie Elkanekin Italiara eta Siziliara bidaiatu ondoren, Selmak beste nobela arrakastatsu bat argitaratu zuen:
Antikrists mirakle
(Antikristoaren mirariak) bisitatu berri zuen Italiako uhartean girotutako nobela sozialista. Egipton zehar bidaiatu ondoren an zizkion, Jerusalenek idatzi zuen: en
Jerusalem: i Dalarne
(Jerusalem Decarlian) eta
Jerusalem: i det heliga landet
(Jerusalem: Lur Santuan). 1890 urtearen inguruan girotutako bi ipuin bilduma dira. Dalecarlia probintziako landa-komunitate bateko kideen arteko erlijio "berpizkunde" baten ondorio suntsitzaileak kontatzen dituzte. Familia batek bere landetxea saltzea erabaki du, Jerusalemera erromesaldia egin ahal izateko. Familiako kide batek, guztien etorkizuna arriskuan dagoela ikusita, senideengatik sakrifikatzea erabakitzen du: bizitza osoko maitasunari uko eginez, seduzitu eta oinordeko aberats batekin ezkondu da. Haren diruari esker, lurrak herentziatik salbatuko ditu, baina, jakina, zoriontasuna galduko du prozesuan.
Bere pertsonaiaren adibideari jarraituz, Selma Lagerlofek, 1904an, haurtzaroko etxea berriz erostea lortu zuen Marbackan; amak 1880an saldu behar izan zuen alargun eta baliabiderik gabe geratu zenean.
Aipatutako lan guztien literatura-kalitatea handia izan arren, Lagerlofen ezagunena
Nils Holgerssons underbara resa genom Sverige
(Nils Holgersson-en bidaia zoragarria) da,
Rudyard Kiplingen
animalien ipuinek inspiratua eta Suediako Hezkuntza Kontseiluak haurrei geografia irakasteko enkargatua.
Nils 14 urteko mutiko bat da. Bere izaera berekoiagatik iratxo batek sorgindu du, eta, ondorioz, arrabeteko altuera besterik ez duen mutil txikia bihurtu da. Etxeko antzara zuri baten gainean ibiltzen den bitartean, urtero iparraldera migratzen duen antzara gris basatien taldearekin bat egiten du, Nils-ek Laponia bisitatzen du eta Suediako luze-zabalera bidaiatzen du. Hegazti saldoko kideen jokabidea behatuz,
Nils Holgerssonek
bere aurreko akatsak ulertzen ditu, elkartasuna ikasten du eta bere nagitasuna alde batera uzten du. Tonu moral sendoarekin, eleberriak naturarekiko maitasuna irakasten du, baita
Eskandinaviako herrialdetako
geografia, kultura, mitologia eta ohiturak ere.
Kenzabur? ?e
idazle japoniarrak
1994an
Stockholmera bidaiatu zuenean Literaturako Nobel Saria jasotzera eta bere denbora librea herrialdean zehar bira eman zuenean, txikitan eleberria askotan irakurri zuela adierazi zuen eta paisaia liburuko deskribapenen hain antzekoa zela jada ezagutzen zuen herrialde batean zehar bidaiatzen ari zela iruditu omen zitzaion.
Karl Popper
filosofoak ere miretsi zuen "Nils Holgersson-en bidaia zoragarria", eta esan zuen liburua urtean behin irakurri eta berrirakurtzen zuela, gutxienez, bizitza osoan, eta liluratu egiten zuela; hala, Selma Lagerlofek bere ibilbide osoan idatzitako hitz bakoitza irakurtzera bultzatu zuen.
1909an
, Suediako Akademiak Selma Lagerlofi
Literaturako Nobel Saria
ematea erabaki zuen, ≪
bere lan guztien ezaugarri diren idealismo, irudimen bizia eta pertzepzio espirituala aintzat hartuta
≫. Hala, Literaturako Nobel saria jaso zuen lehen emakumea izan zen Lagerlof. Saria aurkezteko hitzaldia Akademiako presidente Claes Annerstedtek irakurri zuen, urte horretako abenduaren 10ean, eta, beste laudorio batzuen artean, prosak egiteko gai zen "
nekazari-bizitzaren erretratu guztiz originala
" nabarmendu zuen egilea, baita "
bere idazlan guztien ezaugarriak diren bere dikzioaren garbitasuna, adierazpenaren argitasuna eta musikaltasun ederra
".
Selma Lagerlofen, ipuina maitagarri eskandinaviarren ipuinen eta naturaz gaindiko kontakizun viktoriarren arteko bat-egite adimentsuaren emaitza da.
Gamla Agneta
(Agneta zaharra) ipuinean, adibidez, emakume bakar baten bizitza kontatzen du glaziar handi baten ertzean dagoen baserri batean. Bakardadeak atsekabetuta, bere buruarekin hitz egiten hasi da, deprimitu egin da eta bere buruaz beste egitea pentsatu du sufrimendua arintzeko bitarteko gisa. Baina, halako batean, monje bat iristen da, eta konturatzen da berak mendietako laino gisa hartzen zuena bera baino bakartiago eta abandonatuago sentitzen diren hilen arimek osatzen dutela. Emakumeak kandelak pizten ditu mamuak erakartzeko. Mamuak argiaren eta beroaren mende daude, eta konpainia aurkitu berria da. Azkenik, amona hiltzen denean, mamuek mendi osoa argiztatzen dute, berak beretzat piztutako sugar txikiekin.
Garai horretan, idazleak istorio labur ugari eta bere trilogia txalotua idatzi zituen
Lowenskoldska ringen
(1925),
Charlotte Lowenskold
(1925) eta
Anna Svard
(1928) eleberriek osatutakoa, baita
Zacarias Topelius
idazle finlandiarraren biografia bat ere. Hamarkada horren amaieran argitaratu zen Selma Lagerlofen autobiografia, hainbat liburuki handitan, eta hain ezaguna izan zen non ehunka mila ale saldu zituen hurrengo hamar urteetan.
- 1891,
Gosta Berlings Saga
(
Gosta Berling-en saga
, eleberria)
[7]
- 1894,
Osynliga Lankar
(
begizta izkututak
, ipuinak)
[8]
- 1895,
Ett afventyr i Vineta
(
abentura bat Vinetan
, eleberria)
- 1897,
Antikrists mirakler
(
Antikristoren mirariak
, eleberria)
- 1899,
En Herrgardssagen
(
oinetxeko ipuina
, eleberria)
- 1899,
Drottningar i Kungahalla
(
Kungahallan erreginak
, ipuinak)
- 1901,
Jerusalem: I Dalarne
(
Jerusalen: Dalecarlian
, liburu I, eleberria)
- 1902,
Jerusalem: I Heliga Landet
(
Jerusalen: Lur santuan
, liburu II, eleberria)
- 1904,
Herr Arnes penningar
(
Arne jaunaren dirua
, eleberria)
- 1904,
Kristuslegender
(
kristoren elezaharrak
, ipuinak)
- 1906,
Nils Holgerssons underbara resa genom Sverige. Forsta delen.
(
Nils Holgersson bidai miragarria Suedian zehan. Lehen zatia
- 1907,
Nils Holgerssons underbara resa genom Sverige. Andra delen.
(
berdin. bigarren zatia
)
- 1907,
Tosen fran Stormyrtorpet
(
Turbagrande lursailaren neskato
, ipuina)
- 1908,
En saga om en saga och andra sagor'
(
ipuin bat, beste ipuinei buruz eta beste ipuin batzuk
, ipuinak)
- 1911,
Liljecronas hem'
(
Liljecronaren etxea
, eleberria)
- 1911,
Hem och stat
(
etxea eta estatua
, Emakumeen sufragioaren alde eskubidea hizketa)
- 1914,
Stenen i sjon Rottnen
(
Rottnen lakuan harria
, ipuina)
- 1914,
Kejsaren av Portugallien. En Varmlandsberattelse
(
Portugaliaren enperadorea. Varmland-en kontaera
, eleberria)
- 1914,
Dunungen
(
Antxartxua
, antzerki lana)
- 1915,
Troll och manniskor. Del I
(
Iratxoak eta hilkorrak
, liburu I, ipuinak)
- 1918,
Bannlyst
(
atzerriratua
, eleberria)
- 1918,
Kavaljersnoveller
(
Galai bateko eleberriak
, eleberria)
- 1920,
Zachris Topelius. Utveckling och mognad.
(
Zachris Topelius. Eboluzioa eta heldutasuna
- 1921,
Korkarlen
(
Orgazaina
, eleberria)
- 1921,
Troll och manniskor. lib II
(
Iratxoak eta hilkorrak
, luburu II, ipuinak)
- 1922,
Legender i urval
(
Elezahar hautatuak
, ipuinak)
- 1922,
Marbacka
Trilogia Marbacka
, luburu I, memoriak)
- 1925,
Lowenskoldska ringen
(
Lowenskold-en eraztuna
,
Trilogia Lowenskold
, liburu I, eleberria)
- 1925,
Charlotte Lowenskold
(
Trilogia Lowenskold
, liburu II, eleberria)
- 1928,
Anna Svard.
(
Trilogia Lowenskold
, luburu III, eleberria)
- 1929,
En Herrgardssagen
lan antzerkia
- 1930,
Marbacka. Ett barns memoarer.
(
Neskaren gogorapenak
,
Trilogia Marbacka
, liburu II, memoriak)
- 1932,
Marbacka. Dagbok for Selma Ottilia Lovisa Lagerlof.
(
Selma Ottilia Lovisa Lagerlof-en bizitzaren egunerokoa
,
Trilogia Marbacka
, liburu III, memoriak)
- 1933,
Host.Berattelser och tal.
(
Udazkena. kontakizunak eta kizketak
ipuinak)
- 1933,
Skrifter
(
Idazlanak
, 12 liburuak)
- 1933,
Skriften pa jordgolvet
.
- 1938,
Den heliga natten och andra julberattelser
(
Gabon-gaua eta beste gabonetako ipuin batzuk
, ipuinak)