Lanzarote
[1]
[2]
Afrikako
kostaldeko
uharte
bat da,
Ozeano Atlantikoan
kokatua,
Espainiarena
.
Kanariar
uharte jendetsuenetan hirugarrena da (
Tenerife
eta
Kanaria Handia
dira lehen biak). 127.457 biztanle zituen
2006an
, eta 846
km
2
ditu.
Las Palmasko probintziaren
barruan dago. Hiriburua
Arrecife
da. Uharteko punturik altuena Penas del Cache mendia da (670m).
Timanfaya
.
Azken leherketaren ostean geratzen den beroak sua piztu dezake puntu zehatz batzuetan.
Lanzarote, beste Kanariar uharte guztiak bezala, Atlantikoaren irekieratik eratorritako prozesu geologikoen emaitza da,
Mesozoikoan
hasitakoa, eta berriki larriagotu egin da,
Tertziarioko
alpetar orogenian
hasitako erlojuaren orratzen noranzkoan
Afrikaren
birak sortutako eremu honetan dagoen presioaren ondorioz. Atlantikoaren irekieraren hasieran, duela 20 milioi urtera arte azaleratu gabeko laba isurketak hasi ziren ondoko Fuerteventuran eta 15 milioi urte Lanzarote uhartean
[3]
. Lanzaroteren historia geologikoa hiru fasetan banatzen da:
Lehen fase batean, duela 15 milioi urte,
Miozenoan
, arrokarik antzinakoenak agertzen dira
Famara
inguruan, uhartearen iparraldean, eta
Los Ajachesetan
, hegoaldean. Gaur egun, higadura-prozesuek formazio horiek desegin dituzte. Bere morfologia, gaur egun lehorrak eta idorrak diren "u" formako haranek ezaugarritutako drainatze-sare on bat duten
karkaba
itxurako formetara eboluzionatu duten eraikin higatuen morfologia da. Formazio hauen bereizgarria Famarako haitza da, non uharteko garaierarik handiena dagoen, 600 metro ingurukoa. Lanzaroteko punturik altuena hemen dago,
Penas del Chache
haitzetan, 671 metroko altuerarekin.
Bigarren fase bat, Lanzaroteko geomorfologiaren eboluzioa da, Miozenotik
Pleistozenoraino
, bi formazioen higadura prozesuengatik ezaugarritu zena, Famara eta Los Ajaches. Ondoren, material magmatikoaren emisio handiak izan dira, eta, horien ondorioz, antzinako bi eraketak elkartu egin dira. Batez ere, uhartearen erdialdeko sektorea da, eta bere ezaugarria da eraikinen lerrokadurak daudela, uhartearen egitura-ardatzak eratuz, eta horiek bat datozela Fuerteventurako eratze-ardatzekin, NE-SO norabidearekin, batzuk eraispen-egoera aurreratuarekin, drainatze-sare eboluzionatuarekin forma biribilduekin, haran zabalekin, ibarrekin eta penilautara ertainekin. Esan daiteke etapa honetan Lanzarote eta Fuerteventura
Bocaina
itsasarteak eta
Lobos
uharteak lotzen zituztela. Azken glaziazioan egon ziren azken aldiz,
Wurmeko glaziazioan
.
Hirugarren faseak, geologikoki, ez du ezer bereizgarririk, baina garrantzitsuena da ikuspegi antropozentrikotik. XVII. eta XVIII. mendeetan gertatutako erupzioak dira, aurreko fasekoekin paraleloan lerrokatutako emisioak eta 200 m baino gutxiagoko eraikinak dituztenak, baina uhartean gertatzen den plubiositate eskasagatik eta kontserbazio-politika oso zorrotzagatik bikain kontserbatutakoak.
Datu klimatikoak (
Lanzaroteko aireportua
(1981?2010))
|
| Hila
|
Urt
|
Ots
|
Mar
|
Api
|
Mai
|
Eka
|
Uzt
|
Abu
|
Ira
|
Urr
|
Aza
|
Abe
|
Urtekoa
|
| Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C)
|
27.9
|
29.0
|
32.7
|
36.3
|
42.6
|
40.7
|
42.9
|
43.6
|
40.5
|
37.1
|
34.2
|
27.5
|
43.6
|
| Batez besteko tenperatura maximoa (°C)
|
20.7
|
21.3
|
22.9
|
23.5
|
24.6
|
26.3
|
28.2
|
29.1
|
28.6
|
26.7
|
24.2
|
21.8
|
24.8
|
| Batez besteko tenperatura (ºC)
|
17.4
|
17.9
|
19.0
|
19.6
|
20.8
|
22.6
|
24.3
|
25.2
|
24.7
|
23.0
|
20.7
|
18.6
|
21.1
|
| Batez besteko tenperatura minimoa (°C)
|
14.0
|
14.3
|
15.0
|
15.7
|
16.8
|
18.8
|
20.4
|
21.2
|
20.8
|
19.4
|
17.2
|
15.4
|
17.4
|
| Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C)
|
8.0
|
9.0
|
8.3
|
9.5
|
11.5
|
12.4
|
15.4
|
16.6
|
15.5
|
12.0
|
10.9
|
9.0
|
8.0
|
| Euria
(mm)
|
16.5
|
18.2
|
12.5
|
5.2
|
1.5
|
0.1
|
0.0
|
0.5
|
2.2
|
9.9
|
14.7
|
29.3
|
110.6
|
| Euri egunak (≥ 1.0 mm)
|
3
|
3
|
2
|
1
|
0
|
0
|
0
|
0
|
0
|
2
|
3
|
4
|
18
|
| Eguzki orduak
|
203
|
201
|
241
|
255
|
297
|
292
|
308
|
295
|
248
|
235
|
207
|
196
|
2978
|
| Hezetasuna
(%)
|
68
|
68
|
66
|
66
|
66
|
66
|
68
|
68
|
70
|
71
|
69
|
71
|
68
|
| Iturria:
Agencia Estatal de Meteorologia
[4]
|
Timanfayako
natura parkea
sumendiek
sortua da, uharte osoa bezala.
1974an
izendatu zuten.
Lanzarote
izena Lancelotto Malocello esploratzaile
genovarra
zela-eta jaso zuen uharteak.
Kolonizazioaren
eraginez, jatorrizko
guantxe
hizkuntza galdu zen, eta gaur egun
gaztelania
hitz egiten da gehienbat. Hala ere, oraindik badira hainbat toponimo guantxe: Teguise, Tinajo, Tahiche, Ubique, Guanapay, Guatiza, Guime, Timanfaya, Yaiza, Haria, Guatifay, Famara.
|
|---|
| Uharte nagusiak
| |
|---|
| Uhartetxoak
| |
|---|
| Probintziak
| |
|---|