Dimitriadak
Polonia-Errusia Guerra
Gerra mapa. Gudu garrantzitsuak gurutzeekin markatzen dira.
|
---|
Data
| 1605
-
1618
|
---|
Lekua
| Errusia
|
---|
|
|
|
|
|
Poloniako zalditeriako armadurak - XVI. eta XVII. mendeetako hegodun husarrak
XVII. mendearen lehen erdialdeko sare-maila (
Behterets
).
Polonia-Errusia Gerra (1605-1618)
edo
Poloniar-moskutar Gerra
XVII. mendearen
hasieran gertatu zen
Polonia-Lituaniako Mankomunitateak
edo goi mailako nobleek zuzendutako armada pribatuek eta
mertzenarioek
(Mankomunitateko aristokrazia) ekialderantz egindako inbasioen sekuentzia gisa; Garai hartan,
Errusiako Tsarerria
gerra zibil sorta batek urratzen zuen ―Errusiar
historian
Aro Nahasia bezala ezagutzen dena―, Errusiako krisi dinastikoak eta barne kaos orokorrak piztutakoa. Aldeen eta haien helburuak hainbat aldiz aldatu ziren gatazkan: Mankomunitatea ez zen, formalki,
Errusiarekin
gerran egon 1609ra arte, eta errusiar fakzio ezberdinak beren artean, Mankomunitatearekin edo beste herrialde batzuekin batuta edo haien aurka borrokatzen ziren.
Suediak
ere parte hartu zuen gatazkan,
Ingriako Gerran
(1610-1617), batzuetan, Errusiarekin batuta eta, beste batzuetan, haren aurka. Fakzio ezberdinen helburuak maiz aldatzen ziren, muga aldaketa txikietatik hasi eta Errusiako tronuan poloniar erregeak edo poloniarrek babestutako iruzurgileak inposatu nahi izan arte; edota Estatu berri bat sortu Mankomunitatearen eta Errusiaren arteko
batasuna
osatzeko.
Gerra lau etapatan banatu daiteke. Lehen etapan, noble batzuk, errusiar
boiardo
batzuek bultzatuta ―baina
Sigismundo III.a Vasa
poloniar erregearen baimenik gabe―, errusiar ahultasuna ustiatzen eta
gerra zibilean
esku hartzen saiatu ziren inposatzaileei lagunduz (Errusiako
Dmitri Ivanovitx tsarevitxaren
itxura egiten zuten) zeinek Errusiako
tsarraren
tronua aldarrikatzen zuten
Dimitri I.a
≪Faltsua≫ eta geroago Dimitri II.a ≪Faltsua≫,
Boris Godunov
eta
Vasili Shuiski
(Basilio IV.a) koroatutako tsarren aurka. Poloniaren esku-hartzearen lehen ekimena 1605ean hasi, eta 1606an amaitzen da lehen Dimitri faltsuaren heriotzarekin. Bigarren ekimena 1607an hasi, eta 1609. urtera arte irauten du,
Basilio IV.a tsarrak
Suediarekin
aliantza militarra egin zuen arte. Aliantza horri erantzunez, Poloniako
Sigismundo III.a erregeak
, Errusiari, ofizialki esku hartzea, eta gerra deklaratzea erabakitzen du, Suediako aliatua ahuldu eta lurralde-emakida lortu nahian.
1610ean, Mankomunitateko lehen garaipenen ondoren (Klushinoko gudua), 1610ean, Poloniako indarrak
Moskun
sartzen amaitzen da; Sigismundoren semea,
Ladislao IV. Vasa
printzea,
tsar
aukeratu zuen
Boiardo Dumak
. Dena den, Sigismundok, handik gutxira, Errusiako tronua beretzat eskuratzea erabakiko du. Horrek poloniarren aldeko
boiardoek
kezkatzen ditu, zainak Ladislao moderatua onar lezakete, baina ez
katolikoen
aldeko eta
ortodoxoen
aurkako Sigismundo. Ondorioz, poloniarren aldeko alderdi boiardoa desagertzen da, eta gerrak jarraituko du 1611n, Poloniako tropak Moskutik kanporatuta nahiz eta
Smolensk
plaza garrantzitsua lortu zuten. Azkenik, bai Mankomunitatean, bai Errusia barnean arazoak zirela eta, 1612 eta 1617 artean, etsaitasun militarrak baretu, eta, orduan, Sigismundek Errusia konkistatzeko azken saiakera egin zuen, baina horrek porrot egin zuen. Gerra, azkenean, 1618an amaitzen da Deulinoren Bakearekin, zeinak Mankomunitateari zenbait lurralde-emankizun ematen dizkion, baina ez Errusiaren gaineko kontrola, gerratik bere independentzia osoarekin ateratzen baita.
- Norman Davies
,
God's Playground
,
ISBN 0-231-05353-3
eta
ISBN 0-231-05351-7
(bi liburuki, Google Print- en eskuragarri dauden zatiak
[1]
).
- Andrzej Nowak,
Polacy na Kremlu
, Tygodnik "Wprost", Nr 1182 (31 lipca 2005), * Paweł Jasienica,
Rzeczpospolita Obojga Narodow
,
ISBN 83-06-01093-0
.
- Jerzy Malec,
Szkice z dziejow federalizmu i my?li federalistycznej w czasach nowo?ytnych
, Wydawnictwo UJ, 1999,
ISBN 83-233-1278-8
(polonieraz)
- Chester SL Dunning,
Errusiako lehen gerra zibila: The Time of Troubles and the fundating of the Romanov dynasty
, Pennsylvania State University Press, 2001,
ISBN 0-271-02074-1
(zatiak Google Print- en eskuragarri). (ingelesez)
- Henryk Wisner,
Krol i car: Rzeczpospolita i Moskwa w XVI i XVII wieku
(Erregea eta Tsar: Errepublika eta Mosku XVI. eta XVII. mendeetan), Ksi??ka i Wiedza, Varsovia, 1995,
ISBN 83-05-12776-1
- Robert Szcze?niak,
Kłuszyn 1610
, Bellona Dom Wydawniczy, 2004
ISBN 83-11-09785-2
- Tomasz Bohun,
Moskwa 1612
, Bellona Dom Wydawniczy, 2005,
ISBN 83-11-10085-3
- Moskwa w r?kach Polakow.
Pami?tniki dowodcow i oficerow garnizonu w Moskwie
(Mosku poloniar eskuetan. Moskuko goarnizioko komandante eta ofizialen memoriak). Platan, 2005,
ISBN 83-89711-50-8