Katakana
(片?名)
silabario
bat da,
hiragana
eta
kanji
ekin batera berezko
japoniar idazkera-sistema
osatzen duena. Batzuetan
r?maji
edo
latindar alfabetorako
transkribapena ere erabiltzen da. Hiragana eta katakana
kana
-sistemak dira eta
kanji
ek ez bezala, ez dute kontzepturik irudikatzen, soinuak baizik. Kana bakoitzak
bokal
bat (ア,
a
),
kontsonante
bat + bokal bat (カ,
ka
) edo sudurkaria (ン,
-n
) irudikatzen du.
Japonierazko testu arruntetan, hiru sistemak batera erabiltzen dira. Katakana beste hizkuntzetatik hartutako hitzak transkribatzeko erabiltzen dute (egun,
ingelesetik
batez ere),
onomatopeiak
irudikatzeko, hitzak nabarmentzeko (euskaraz hizki etzanen eta komatxoen modura) eta kanpotarrak japoniera mordoiloan mintzatzen direnean. Testu zientifikoetan, animalien, landareen eta mineralen izenak idazteko ere katakana erabiltzen da.
ア a
|
イ i
|
ウ u
|
エ e
|
オ o
|
|
カ ka
|
キ ki
|
ク ku
|
ケ ke
|
コ ko
|
サ sa
|
シ shi
|
ス su
|
セ se
|
ソ so
|
タ ta
|
チ chi
|
ツ tsu
|
テ te
|
ト to
|
ナ na
|
ニ ni
|
ヌ nu
|
ネ ne
|
ノ no
|
ハ ha
|
ヒ hi
|
フ fu
|
ヘ he
|
ホ ho
|
マ ma
|
ミ mi
|
ム mu
|
メ me
|
モ mo
|
ヤ ya
|
|
ユ yu
|
|
ヨ yo
|
ラ ra
|
リ ri
|
ル ru
|
レ re
|
ロ ro
|
わ wa
|
ヰ wi
|
|
ヱ we
|
を wo
|
|
ン n
|
Gorriz
, karaktere zaharkituak.
Ahoskerari buruzko oharra
: letra guztiak euskaraz bezalatsu ahoskatzen dira hauexek izan ezik:
- h
: hasperenduna da, lapurteraz edo ingelesez bezala.
- r
: beti leuna,
ere
hitzean bezala, inoiz ez
erre
hitzean bezala, ezta hitzaren hasieran ere.
- w
: ingelesezko
w
bezala.
- j
: ingelesezko
j
bezala.
- y
: euskara batuko
Jada
bezala.
- fu
:
fu
eta
hu
artean ahoskatzen da.
- ch
:
tx
ahoskatzen da
- sh
: euskarazko
x
bezala,
ixo
hitzean bezala
- ha
,
he
,
wo
: partikulak direnean,
wa
,
e
eta
o
ahoskatzen dira.
Japonieraz
nigori
izeneko zeinu diakritikoa dago eta kontsonante ozenak edo ezpuruak (
g
,
z
,
d
eta
b
) eta
p
erdi ezpurua eratzeko erabiltzen da.
Kontsonante ozenak eratzeko, (?)
dakuten
-a (濁点) erabiltzen da eta
p
soinua eratzeko, (?)
handakuten
-a (半濁点) erabiltzen da, biak karakterearen goi-eskuineko aldean jarrita.
ガ ga
|
ギ gi
|
グ gu
|
ゲ ge
|
ゴ go
|
ザ za
|
ジ ji
|
ズ zu
|
ゼ ze
|
ゾ zo
|
ダ da
|
ヂ ji
|
ヅ zu
|
デ de
|
ド do
|
バ ba
|
ビ bi
|
ブ bu
|
ベ be
|
ボ bo
|
パ pa
|
ピ pi
|
プ pu
|
ペ pe
|
ポ po
|
Beste alde batetik, silaba bat
ya
,
yu
edo
yo
-rekin elkartzen denean, diptongoak era daitezke. Kasu horretan, bigarren kana (
ya
,
yu
edo
yo
) txikiago idazten dira.
|
キャ kya
|
キュ kyu
|
キョ kyo
|
シャ sha
|
シュ shu
|
ショ sho
|
チャ cha
|
チュ chu
|
チョ cho
|
ニャ nya
|
ニュ nyu
|
ニョ nyo
|
ヒャ hya
|
ヒュ hyu
|
ヒョ hyo
|
ミャ mya
|
ミュ myu
|
ミョ myo
|
リャ rya
|
リュ ryu
|
リョ ryo
|
ギャ gya
|
ギュ gyu
|
ギョ gyo
|
ジャ ja
|
ジュ ju
|
ジョ jo
|
ビャ bya
|
ビュ byu
|
ビョ byo
|
ピャ pya
|
ピュ pyu
|
ピョ pyo
|
Kontsonante bikoitzak kontsonantearen aurrean
tsu
txikia (ッ) idatziz eratzen dira. Hiraganan
k
,
s
,
t
eta
p
kontsonanteak baino ez dira bikoizten, baina katakana beste hizkuntzetatik hartutako hitzak idazteko erabiltzen denez, beste kontsonanteak ere bikoizten dira. Adibidez, ペット (
petto
,
ingeles
ezko
pet
-etik, etxe-animalia), カッパ (
kappa
,
gaztelania
zko
capa
-tik, kapa), ベッド (
beddo
, ingelesezko
bed
-etik, ohe), バッグ (
baggu
, ingelesezko
bag
-etik, poltsa). Ahoskera hauxe da:
pet-to
,
kap-pa
,
bed-do
,
bag-gu
, hots, kontsonantea bitan ahoskatzen da. Sudurkariekin (
m
eta
n
), ン aurrean jarriz bikoizten dira. Adibidez, ナンバ? (
nambaa
, ingelesezko
number
-retik, zenbaki).
Katakanan bokal luzeak ? marratxo luzearen bidez irudikatzen dira. Adibidez, ミスタ? (
misutaa
, ingelesezko
mister
-retik) eta ス?パ?マ?ケット (
suupaamaaketto
, ingelesezko
supermarket
-etik, supermerkatu)
Katakana
man'y?gana
-tik (japonierazko fonemak irudikatzen zituzten txinatar karaktereak) hiragana baino lau mende geroago sortu zen
takigrafia
modura. Beheko taulak kana bakoitzaren jatorria adierazten du: gorriz dagoena kana bihurtu zen.