Jenisei
[1]
(
mongolieraz
:
Gorlog
;
errusieraz
:
Енисе?й
)
Siberiako
ibai handiena eta
Asiako
nagusienetakoa da. 4.093 kilometroko luzera du eta bere arroa munduko zabalenetarikoa da: 2.620.000 km².
Jenisei
Kyzylen
(
Tuva
errepublikako hiriburua) sortzen da,
Bolshe Jenisei
edo Jenisei Handia eta
Mali Jenisei
edo Jenisei Txikia ibaien-bilgunean. Lehenbizikoak
Ekialdeko Saian mendietan
du iturria, eta bigarrenak
Mongoliako
Khoridol Saridag
mendigunean.
Siberia
hegotik iparrera zeharkatzen du, eta 2.000 km luze den behe ibilbidean 40 km-ko zabalera izatera iristen da.
Kara itsasoan
,
Ozeano Artikoan
, isurtzen du ura, 300 km-ko luzera eta adar asko dituen estuarioan
[2]
. Jenisei Handia eta Jenisei Txikiaren bilgunetik ahora 3.487 km luze da, baina Jenisei Handiarena iturritzat hartuz gero, Jeniseik 4.093 km-ko luzera du
[3]
.
Ibaiadar nagusiak
Angara
,
Tunguska Harritsua
eta
Tunguska Beherea
dira.
Jenisei ibaiaren bazterretan tribu nomadak bizi ziren, hala nola
Ket
edo
Yugh
tribuak. Hauek,
Kott
,
Assan
,
Arin
,
Baikot
edo
Pumpokol
tribuak bezala,
XVII.
eta
XIX. mendeen
artean errusiartu ziren politikoki. Gaur egun,
Ket
batzuk baino ez dira geratzen Jeniseiren ezkerraldean
[4]
.
Ordokietako ibaien erregimena agertzen du: maiatz-ekainean izotz urtzeari dagokion urandia, ezkerretako ertzeko lurraldeak maiz urpean hartzen dituena eta abendutik martxora bitarteko ur gutxiagoko aldia
[5]
.
Jeniseiren emaria
1936
-
1999
bitartean neurtua izan da Igarkan (itsasoratu baino 697 km lehenago)
[6]
. Gune horretan, drainatutako eremuak 2.440.000 km² ditu, arro osoaren % 93,1. Bertan urteko batez besteko emaria 18.395 m³/s da; emari handiena ekainean du (80.928 m³/s) eta txikiena abenduan (6.019 m³/s).
Jeniseiren batezbesteko emariak (m³/s), Igarkan neurtuak
Datuak:
1936
eta
1999
artean