Heinrich Heine
|
---|
![](//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/Heinrich_Heine.PNG/260px-Heinrich_Heine.PNG)
|
|
Jaiotzako izen-deiturak
| Heinrich Heine
|
---|
Jaiotza
| Dusseldorf
,
1797ko
abenduaren 13a
|
---|
Herrialdea
|
Prusiako Erresuma
Frantzia
|
---|
Heriotza
| Paris
,
1856ko
otsailaren 17a
(58 urte)
|
---|
Hobiratze lekua
| Montmartreko hilerria
|
---|
Heriotza modua
| :
saturnismoa
|
---|
|
Aita
| Samson Heine
|
---|
Ama
| Betty Heine
|
---|
Ezkontidea(k)
| Mathilde Heine
(en)
(1841 -
|
---|
Anai-arrebak
| |
---|
Leinua
| Heine family
(en)
![Itzuli](//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Noun_Project_label_icon_1116097_cc_mirror.svg/10px-Noun_Project_label_icon_1116097_cc_mirror.svg.png) |
---|
|
Heziketa
| Bonngo Unibertsitatea
Gottingengo Unibertsitatea
Berlingo Humboldt Unibertsitatea
Frederiko Gilen Unibertsitatea
(1821 -
1823)
|
---|
Hezkuntza-maila
| Zuzenbiden Doktorea
|
---|
Hizkuntzak
| alemana
frantsesa
|
---|
|
Jarduerak
| poeta
,
idazlea
,
kazetaria
,
literatura-kritikaria
,
legelari-poeta
,
publizista
eta
saiakeragilea
|
---|
Lantokia(k)
| Hanburgo
|
---|
Lan nabarmenak
| |
---|
Influentziak
| Friedrich von Schlegel
,
Gotthold Ephraim Lessing
,
Aristofanes
,
Lord Byron
,
Johann Joachim Winckelmann
,
Johann Wolfgang von Goethe
,
Novalis
eta
Georg Wilhelm Friedrich Hegel
|
---|
Kidetza
| Corps Hildeso-Guestphalia Gottingen
(en)
![Itzuli](//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Noun_Project_label_icon_1116097_cc_mirror.svg/10px-Noun_Project_label_icon_1116097_cc_mirror.svg.png) |
---|
Mugimendua
| erromantizismoa
|
---|
|
![Edit the value on Wikidata](//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/10px-Arbcom_ru_editing.svg.png) |
![](//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/Heine_Signature.gif/200px-Heine_Signature.gif) |
Heinrich Heine
, izen osoa
Christian Johann Heinrich Heine
(
Dusseldorf
, Bergeko dukerria,
Germaniako Erromatar Inperio Santua
,
1797ko
abenduaren 13a
-
Paris
,
Frantzia
,
1856ko
otsailaren 17a
),
alemaniar
poeta, kazetari eta saiakeragilea izan zen.
Heine familia
judu
ezagun batean sortu zen. Aita merkataria zuen, eta ama heziketa jasokoa; semearentzat asmo handinahiak zituzten gurasoek, eta, horretarako, osaba bankari baten laguntza jaso zuten. Izan ere, osabaren babespean hezi zen Heine; osabaren eraginez saiatu zen merkatari gisa ogibidea ateratzen, eta saltzaile gisa ondoren, baina huts egin zuen bietan.
1817an
zuzenbide-, filosofia- eta literatura-ikasketak egitera joan zen
Bonnera
, osabak ordainduta; han ezagutu zuen
August Wilhelm Schlegel
irakaslea.
1821
. urtean,
Berlingo
Unibertsitatean sartu zen, eta harremana izan zuen
Hegel
,
Schleiermacher
eta
Chamissorekin
, besteak beste.
Ikasketak
Gottingenen
amaitu zituen,
1825ean
. Urte hartan lortu zuen jurisprudentziako doktoregoa eta erlijio ebanjelikora bihurtu zen, juduak bigarren mailako hiritar bihurtu baitzituzten eta ez baitzuten aukerarik funtzionario izateko. Erlijio-aldaketarekin batera, orduan aldatu zuen izena ere. Dena dela, sekula ez zuen legegizon gisa jardun, eta ez zuen, orobat, gobernuaren zerbitzuko lanposturik eskuratu.
Ikasketak egiten igaro zituen urteetan, dena dela, osabak ordaindutako ikasketei baino denbora eta arreta gehiago eskaini zien olerkigintza, literatura eta historiari, eta orduan hasi zen idazle gisa ospea irabazten.
Ingalaterrara
egindako bidaia batean, arazo politikoekiko kezka sortu zitzaion eta, handik itzuleran, bere ordu arteko olerkiak
Buch der Lieder
(
1827
, ≪Kantuen liburua≫) maisulanean bildu zituen.
1829
. urtean, berriz,
Italiara
bidaiatu zen. Garrantzi handiko bidaia izan zen hura, han argitaratu baitzuen
Bidaia koadroak
obraren hirugarren alea, eta bidaia hartako gorabeherak baititu kontagai
Florentinische Ndchte
(
1836
, ≪Florentziar gauak≫) kontakizunetan.
Heinek oso gaztetatik erakutsi zuen frantsesen aldeko jarrera eta
Prusiaren
kontrakoa, frantsesek bere sorterrian izan zuten nagusitasunari esker, eta
1831n
azkenik, Frantzian finkatu zen, berriemaile gisa lehenik, iheslari politiko gisa ondoren. Harrezkero,
Parisen
bizi izan zen. Alemanian haren obra guztiak erre zituzten
1833an
, eta haren izena kendu zuten antologia eta historia guztietatik (gorde ziren Heineren lan apurrak ≪egile ezezagunen≫ obra gisa gorde ziren).
Heine oso gazterik hasi zen idazten. Lehenengo olerki ospetsuak
Kantuen liburuan
bilduta eman zituen argitara; olerki horiek osabaren alaba batek, edo biek agian, eragindako liluraldiak eraginda idatzi zituen. Lehengusu batek ez besteak ez zuten utzi nahi izan, ordea, beren bizimodu erosoa lehengusu ameslari eta baldar harekin bat egiteko, eta harreman ezinezko haien etsipenari jarraituz idatziak dira, hain zuzen ere, lan horiek.
Brocken
,
Harz
mendietako gailurra, Heinek
Die Harzreise
liburuan deskribatu zuena.
Lehenengo olerkietan
Byron
eta
Fouqueren
eragina nabarmentzen zaio, adibidez
Gedichte
(
1822
, ≪Olerkiak≫) lanean, baina Heineren geroagoko beste lan batzuetan bezala, herri-
baladen
estiloaren kutsua eta originaltasuna eta lilura alde batera uzteko ahalegina ere antzematen da. Hasierako lanetan, beraz,
erromantizismoaren
kutsua igar daiteke, baina, aldi berean, poesiaren eta errealitatearen arteko gatazka eta kontraesana ere islatzen dute. Alemaniar erromantizismoari ihes egin nahi izan zion idazletzat hartu zuten zenbaitek horregatik, eta alemaniar erromantizismoaren eta errealismoaren arteko trantsizioaren aitzindaritzat hartua ere bada.
Heine 1820. urte inguruan hasi zen prosa lantzen. Hasieran olerkigintzan naharmendu zen, esan bezala, baina garai hartatik aurrera prosak eman zion ospea batez ere. Horrela, 1824. urtean argitaratu zuen, ikasle garaian atseden hartuz
Harz
mendietan barrena egindako bidaia batean oinarri harturik,
Reisebilder
(
1826
-
1831
, ≪Bidaia liburua≫) maisulanaren lehen alea:
Die Harzreise
(≪Harz mendietako bidaia≫). Liburu horretan bere bizipenak eta fikziozko pasarteak bateratu zituen Heinek, baina lehen alea bezain bikaina da, orobat bigarrena,
Ideen. Das Buch Le Grand
(≪Ideiak. Le Grand liburua≫), alemaniar burgesiaren kritika kupidagabea.
Reisebilder
izan zen Heineren prosazko lan handienetako bat, eta hartan erakutsi zuen gerora bere prosaren ezaugarri bihurtu ziren bizitasuna, arintasuna eta ironia; han hartu zuen, orobat, salaketaren eta iritziaren bidea ere, batzuen aldeko iritzia eta besteren jazarpena ekarri ziona.
Heine
1837an
Heineren ideientzat estuegia gertatzen zen, nonbait, alemaniar gizarte erradikalaren kritika, eta horrek eraginda aldatu zen Frantziara 1831n. Frantzian igarotako lehenengo urteak oparo eta zoriontsuak izan ziren Heineren bizitzan. Ordurako ezaguna zen idazle gisa, eta, intelektual alemaniar emigratuekin izan zituenez gainera (
Alexander von Humboldt
,
Ferdinand Lassalle
,
Richard Wagner
), harremanak izan zituen Frantziako hainbat pertsonaia ezagunekin,
Honore de Balzac
,
Victor Hugo
,
Alfred de Musset
eta
George Sandekin
, adibidez.
Sansimonistekin
ere izan zuen harremana; doktrina berri harekin iraganeko ideologia zapaltzaileak gainditu eta haien ordez espiritualismoa eta sentsualismoa nagusituko zirelako itxaropena ernatu zitzaion hasieran, baina aurki jabetu zen sansimonistek jabego pribatuari zioten zaletasunaz.
Frantziako lehenengo urteetako lanen artean azpimarratzekoak dira
Geschichte der Religion und Philosophie in Deutschland
(
1835
, ≪Erlijioaren eta filosofiaren historia Alemanian≫) eta
Romantische Schule
(
1833
-
1836
, ≪Eskola erromantikoa≫). Ideien eta literaturaren historiari buruzko lanak dira, eta gai horietaz graziaz eta umorez jardun zitekeela erakutsi zien Heinek bestela uste zutenei. 1835ean Alemanian liburuak debekatu zizkiotenean, Frantziako gobernuaren laguntzari esker aurre egin zion debeku hark ekarri zion gainbehera ekonomikoari.
Egoera horretan gai politikoak eta bere garaiko gertaerak landu zituen batez ere, eta adierazpen poetikorako zuen kezkaren lekua bere garaiko gorabeherak kontatzeko kezkak hartu zuen. Aldaketa horren erakusgarri da, esaterako
Neue Gedichte
(
1844
, ≪Olerki berria≫), Heineren bigarren olerki-bilduma.
Alemaniar aldizkarietarako kolaborazioak idatzi zituen Frantziako arteari, kulturari eta politikari buruz, eta Alemaniaren egoerari buruzko txostenak argitaratu zituen frantsesez. Frantziako balio aurrerazaleak Alemaniara zabaltzeko ahalegina egin zuen baina, beste alde batetik, atzerrian Alemaniaz nagusi zen ikuspegi erromantikoa deuseztatu nahi izan zuen.
1840
-
1843
bitartean idatzitako Frantziari buruzko kronika gehienak
Lutetia
izeneko bilduman argitaratu zituen
1854an
.
1843
inguman
Karl Marx
ezagutu zuen Heinek, eta haren eraginez idatzi zuen
Deutschland, ein Wintermkrchen
(
1844
, ≪Alemania, neguko ipuina≫)
satira
, alemaniar literatura politikoaren obra nagusietako bat. Hanburgoko senideei egindako bisita baten ondoren idatzi zuen
Neguko ipuina
, alemaniarrek egiten zizkioten kritiken erantzun gisa eta alemaniarren ideologia erreakzionarioaren kritika moduan. Garai hartakoa du, orobat,
Atta Troll. Ein Sommernachstraum
(1843, ≪Atta Troll. Uda mineko gau bateko ametsa≫) olerkia, ironia zorrotzez eta umorez idatzitako bere garaiko olerkigintza politikoaren kritika.
Heine eri ohatzean,
Charles Gleyreren
lana,
1851
Bere bizitzan zehar gorabehera eta une latz asko izan zituen arren, kalterik larrienak osasunak ekarri zizkion Heineri. Sexu bidezko eritasun baten eraginez edo, bizkarrezurreko gaitza eta giharretako atrofia sendaezin bat jasan zuen, eta
1848ko
udaberrirako elbarri zegoen, eta erdi itsututa.
Bizitzako azken zortzi urteak ohean igaro behar izan zituen, horrenbestez, baina, pentsamenduari dagokionez, bizitasun handiko garaia izan zuen hura ere. Eritasun tragiko hark bultzaturik edo, berriro poesiara itzuli zen Heine. Gizonaren izaera jainkozkoan zeukan fedeari uko egin eta bere jainko propioa sortu zuen, munduko gobernuaren justiziarik ezaz harekin eztabaidan jardun ahal izateko. Horrela,
1851n
Romanzero
, hirugarren olerki-bilduma, argitaratu zuen. Gizakiaren izate tristeari buruzko zorigaitzezko eta saminezko glosez osatua da liburu hori, eta gaur egun horiek hartzen dira Heineren olerkigintzaren maisulantzat. Obra horren bide berari jarraituz idatzi zuen azken olerki-bilduma,
Gedichte 1853 und 1854
(≪1853 eta 1854ko olerkiak≫).
Azken lana,
Vermischte Schriffen
(≪Zenbait idatzi≫),
1854an
eman zuen argitara.
Judaismoari
eta
kristautasunari
,
komunismoari
eta
liberalismoari
buruzko gogoetak dira, eta esan daiteke haren jarduera literario eta politikoaren emaitza biltzen duen obra bat dela.
Heinek aparteko trebetasuna zuen jendearen haserrea eta eztabaida eragiteko, baina dohain berezia erakutsi zuen, aldi berean, xarma eta hunkidura eragiteko ere. Haren idatzi polemikoek eztabaida sutsuak eragin zituzten alemaniarren artean; satira erasotzaileak idatzi eta muturreko jarrerak erakutsi zituen, eta hori dela eta aberriaren kontrako jarrera lotsagabeak hartu izanagatik salatu zuten askok eta askok,
antisemitismoa
hartzen ari zen indarraren eraginez, batez ere. Horren ondorioz, Heinek ospe handiagoa izan du historian zehar Frantzian, Ingalaterran edo Ameriketan esaterako, bere sorterrian baino. Atzerrian hobeto ulertu zuten Heinenen zorroztasuna eta bikoiztasuna; sorterrian ezin eraman zuten, eta horren erakusgarri da, esaterako, haren aldeko monumentuak eraikitzeko proposamenek sortu izan duten liskarra edo
naziek
haren izena desagerrarazi izana.
Aldeko edo kontrako izan, dena dela, eragin handia izan du Heinek Europan olerkari eta idazle gisa, eta haren jarduera politiko eta literarioa aintzat hartu zuten, besteak beste,
Friedrich Nietzsche
,
Bertold Brecht
eta abarrek.