Euzko Mendigoxale Batza
edo
Euzkadi Mendigoxale Batza
[1]
(EMB) erakunde
abertzale
bat izan zen. Erakunde hau bere hastapenetan
Euzko Gaztedi
erakundearen barnean egon zen.
Arrate
, 1921eko apirilaren 3a. Abertzale eta mendizale mordoa (Bizkaiko 18 talde, Gipuzkoako 10 eta Arabako bat), Kalamuan tontorra egin ondoren, Arraten bildu zen eta, hantxe sortu zen ofizialki Euzko Mendigoixale Batza.
[2]
Indar handia hartu zuen berehala EMBk. Lurralde guztietako datu zehatzik ezean, badakigu sortu eta 10 urtera, Bizkaiko Mendigoixale Batzak
Betsaiden
batzarra egin zuenean, 40 azpitaldek eta 1.000 bazkide baino gehiagok osatzen zutela elkartearen Bizkaiko saila. Hurrengo urtean mendigoixaleek sustatutako
Jagi-Jagi
aldizkaria sortu zen eta astero 20.000 aleko tirada banatzera iritsi ziren. Urte berean, 1932an egin zen
lehen Aberri Eguna
Bilbon, eta han EMBko 5.000 kide inguruk desfilatu zuten, uniforme eta guzti.
[2]
EMB sortu eta hiru urtera, 1924ko maiatzean sortu zen
Euskal Mendizale Federazioa
Elgetan. Baina EMB lehenago sortu izanak ez du esan nahi euskal mendizaletasuna mendigoixaleekin batera jaio zenik, haiek izan zirenik aitzindariak. 1877koak dira euskal mendizale talde antolatu bati buruzko lehen kronikak; Ganekogortoak esan zioten talde bizkaitar hari. Eta federazioa sortu zenean, aurrez antolatuta zeuden Arabako 3 talde, Nafarroako 5, Gipuzkoako 30 eta Bizkaiko 36 bildu ziren.
[2]
Abertzale mendizaleak ere ez ziren EMB jaiotzean bat-batean sortu; 1908an badugu dagoeneko
EAJk
antolatutako mendizale talde batzuen berri, auzoz auzo eta baserriz baserri
Sabino Aranaren
doktrina zabaltzen ibiltzen zirenak.
[2]
Beraz, mendizaletasun politikoa eta kirol mendizaletasuna bateratsu ari ziren antolatzen, paraleloan, baina ez nahastuta. EMBko kideak ez ziren, teknikoki, “mendigiozaleak”, ez zituzten goi mendiak jomuga eta haien jarduna metro batzuk beherago egin ohi zuten, txangoetan ideia nazionalistak zabalduz, eskuorriak eta aldizkariak banatuz, mitinak antolatuz… Gorabehera politikoek ere eragiten zieten: EAJren barne eszisioek mendigoixaleen artean ere zatiketak ekarri zituen eta
gerrak
jipoi handia eman zion elkarteari, sortutakoa itzaltzeraino.
[2]
Sabino Aranaren biografo
Ceferino Jemein Keperin-ek
(1887-1965) Sabino bera eta haren anaia
Luis
jo zituen lehenengo “mendigoixaletzat”, Sabino 1903an hil arren. Eta EMBko kideak bi hitzetan definitu zituen: abertzaletasunagatiko mendizaleak. Mendia ez zelako helburua, tresna politikoa baizik.
[2]