Erreketeak
Lehen Karlistaldian
sortutako miliziako
hegoaldeko nafar
karlista
k ziren.
XX. mendearen
hasieran, karlisten erakunde paramilitarrak izena hori hartu eta
Espainiako Gerra Zibilean
matxinoen alde aritu ziren nafar gudaroste guztiei ere halaxe esaten zaie.
1833ko
udazkenean
,
Lehen Karlistaldia
hasi eta berehala, sortu ziren lehendabiziko lau batailoi
karlistek
,
Nafarroan
ohitura zen moduan, ezizena hartu zuten. Lau batailoi horien ezizenak "Salada", "Morena", "Errekete" eta "Hierbabuena" ziren. "Errekete" esanahi gabeko hitza izanda, garai hartako idazleek azaldu zuten
1833
. urtearen bukaeran izandako gatazkak eta gero, hirugarren batailoiko soldaduek hain txarto zituzten jantziak, non beste batailoietako soldaduek ikusi eta horrela abesten baitzieten:
"Estali zaitez, soldadu, estali zaitez, ipurdia ikusten zaizu eta"
. Hirugarren batailoikoek txantxa onartu eta, herrietan emakumeak ez gaizpidea hartzeko, hitzak aldatu eta horrela abesten zuten:
"Estali zaitez soldadu, estali zaitez, erreketea ikusten zaizu eta"
.
[1]
.
Beste batzuen ustez,
frantsesezko
requete
hitzetik dator
[2]
:
euskaraz
, "errekerimendu" edo "eskakizun".
Lehen Karlistaldiko
batailoi horren ezizena
XX. mende
aren hasieran zenbait erakunde
karlistak
erabili zuten, bai izen moduan, bai beren argitalpenetan
Katalunian
,
Aragoin
zein
Andaluzian
.
Joan Maria Romak
[3]
1907an
errekete izena jarri zion karlisten gazte-erakunde sorberriari. Aldizkaria
Lo Mestre Titas
zuen.
[4]
Joaquin Llorens
agindupean,
1913an
antzinako gazte-erakundea karlisten erakunde paramilitar bihurtu zen,
Frantzian
Action francaisek
Camelots du Roi
bere gazte-erakundearekin egin zuen moduan. Hasieran,
Lehenengo Mundu Gerra
garaian, jarduera gutxi izan arren,
1920an
Juan Perez Najeraren
agindupean eta, batez ere,
Espainiako Bigarren Errepublika
aldarrikatu ondoren berpiztu zen.
1932an
Jose Enrique Varela
agintari nagusi bihurtu eta antolaketa militarra ezarri zuen: oinarrizkoa 5 txapelgorri eta buruzagi batek osatutako patruila zen; 246 lagunek konpainia sortu zuten eta hiru konpainiak, Tertzioa. 1934an, erabakigarria izan zen
Fal-Conde
Comunion Tradicionalista
ko buruzagitzara heltzea erreketea sendotzeko,
alfonsino
ekin zituzten aliantzei muzin eginez eta argi eta garbi altxamendu baten alde eginez.
[5]
1934ko
apirilaren 15ean
,
Sevillan
650 txapelgorri
andaluziar
desfilatu eta ohiko lekuetatik at, karlisten indarra azaldu zen.
1935ean
Ricardo Rada
agintari nagusi bihurtu eta
1936ko
uztailerako
30.000 errekete ziren.
[6]
Nafarroan, 1936 hasieran, 6.360 errekete kide zeuden, 9 tertziotan banatuta. Urte haietan,
karlismoak
30eko hamarkadako eskuin erradikaleko Europako beste alderdi-milizien itxura bera hartu zuen.
[5]
Espainiako Gerra Zibilean
erreketeen tertzioek matxinoen alde egin eta jokabide nabarmena azaldu zuten.
[7]
Karlistek, guztira, 41 tertzio osatu zituzten: 18
Euskal Herrian
, 8
Gaztelan
, 7
Andaluzian
, 6
Aragoin
, 2
Asturiasen
eta
Katalunian
1. Tertzio guztien izenak
Jurramendiko
Via Crucis
en geltokietan grabatu zuten. Guztira 60.000 errekete inguru hartu zuten parte
Espainiako Gerra Zibilean
eta horietatik 6.000 hil ziren. Karlistek ere erretagoardian logistika konplikatua eta osatua zuten. Logistika horren partaideen artean emakumeak (
margaritas
deituak) eta haurrak (
pelayos
) zeuden.
[8]
. Erreketeak
Pelayos aldizkaria
argitaratzen zuten haur eta gazteentzat.
[9]
Espainiako Gerra Zibilak
erreketeen desagerpena ere ekarri zuen,
Francisco Francok
1937ko
apirilaren 19an
Falange Espanolarekin
batu zuelako.
Manuel Fal Conde
agintari politikoa eta
Javier de Borbon-Parma
errege-nahiak batuketaren aurka egin eta
Espainiatik
ihes egin behar izan zuten
[10]
.
- ↑
Jose M. Azcona.
Zumalacarregui. Estudio critico de las fuentes historicas de su tiempo
.
Madril
,
1946
. 39-41. orr.
- ↑
Enciclopedia Universal Sopena. Dicionario Ilustrado de la Lengua Espanola
. 7. Liburukia (Per-Sak). (
Bartzelona
: Ramon Sopena, S.A. Argitaletxea,
1965
), 7353. orr
- ↑
historiamilitar.mforos.com
[
Betiko hautsitako esteka
]
- ↑
Jordi Canal i Morell:
Banderas blancas, boinas rojas: una historia politica del carlismo, 1876-1939
Marcial Pons Historia,
2006
ISBN 84-96467-34-1
Google Booksen
- ↑
a
b
Dronda, Javier (2013), 99. or.
- ↑
Josu Chueca: ≪36ko Gerra. Uztaileko kronika: Hamaika mila matxino≫
- ↑
Harluxet Hiztegia
- ↑
.
- ↑
Joaquin Rabago. (1977).
≪“ De flechas y pelayos a Butifarra”≫
Aldizkaria Tiempo de historia
(Ano III, n.33 (1977).): 128-129.
.
- ↑
Stanley Payne:
Fascism in Spain, 1923-1977
University of Wisconsin Press,
1999
Google Booksen
- Dronda, Javier. (2013).
Con Cristo o contra Cristo: Religion y movilizacion antirrepublicana en Navarra (1931-1936).
Txalaparta, 117 or.
ISBN
978-84-15313-31-1
..
- Francisco de Paula Madrazo:
Historia militar y politica de Zumalacarregui
;
Madril
,
1844
.
- Julio Arostegui
:
Los combatientes carlistas en la Guerra Civil espanola 1936-1939
,
Madril
,
1991
.