Anna Isabella Noel Byron,
jaiotzaz
Anna Isabella Milbanke
, ezaguna
Lady Byron
izenez (
Durham
,
Ingalaterra
,
Erresuma Batua
,
1792ko
maiatzaren 17a
?
Londres
, Ingalaterra, Erresuma Batua,
1860ko
maiatzaren 16a
) ingeles
matematikaria
,
idazlea
,
poeta
,
aristokrata
eta
aktibista
izan zen, 11. Wentworth- baronesa eta Byron baronesa. Matematika eta astronomia ikasi zituen, eta garai hartan bizi zuten garapenarekiko interes paraleloa erakutsi zuen zientzia horietan. Haren kezkek gizarte-desberdintasunak hobetzen saiatzera bultzatu zuten, eta ahalegin handia egin zuen bide horretan. Ealing Grove School sortu zuen, Emanuel de Fellenbergen printzipio pedagogikoetan oinarrituta. Antiesklabista eta emakumeen eskubide-berdintasunaren aldeko borrokalaria izan zen.
[1]
[2]
[3]
Alaba bat izan zuen,
Ada Lovelace
matematikaria. Alaba Ada Lovelacek matematikari gisa lan egin zuen
Charles Babbagerekin
, informatikaren aitzindariarekin, eta lehen programatzailea deitzen zaio.
[1]
[4]
Anne Isabella Milbanke
, gero Lady Byron, 18000 inguruan
Elemore Hall-en, Pittington-en Durhamen jaio zen, Anna Isabella Milbanke jaiotza izenaz. Sir Ralph Milbanke eta Judith Noelen alaba, familia noble batean hazi zen Anna Isabella, eta hezkuntza handia jaso zuen. Alde batetik, aitak ospe handia lortu zuen pobreen eta esklabotzaren abolizioaren alde egindako lanengatik, eta bestetik, bai aita bai ama liberalak ziren, beren ideologiaren lehen hartzaileak alabak izan zirela. Anna Isabella hazi zen estatuko langile eta errentarien egoeraz arduratuz, eta Seahamen eskola bat ezartzen lagundu zuen. Irakurle goiztiarra
matematikaz
eta
astronomiaz
interesatu zen bereziki. Matematikak eta astronomia Cambridgeko tutoreekin batera ikasi zituen, hala nola William Frend unibertsitate horretako irakasle ohia, Annabellari unibertsitateko (gizonezko) ikasleen antzeko hezkuntza eman ziona, bere hezkuntza
literatura
,
filosofia
,
zientzia
eta matematika bezalako irakasgaiekin zabalduz.
Magnetismoari
eta
frenologiari
buruzko ideia berriek liluratu egin zuten.
[5]
Annabella Noel Byron
, gero Lady Byron, 1813-1815 inguruan
George Gordon Byron
ezagutu zuen 1812ko martxoan, poetaren ospearen urtean, baina ez ziren erabat elkar aditu, eta Annabellak ez zuen onartu ezkontzeko proposamena. Urte horretako urrian, lord Byron Melbourneri gutun bidez idatzi zion, bien ezaugarri eta interesen arteko aldeari buruz: "Eskerrak eman nahi dizkizut, berriro ere, nire Paralelogramoen Printzesarekin egindako ahaleginengatik, Hipotenusak baino gehiago harritu zaituena; izatez, ez ditu ahaztu Matematika, non nik bere sormena estimatzen nuen. Bere jarduteko modua angeluzuzen samarra da. Bi lerro paralelo gara, bata bestearen ondoan luzatuz infinituraino, baina inoiz elkar ez aurkitzera bideratuak." Lagun izaten jarraitu zuten 1813an, bere kartetan literaturaz hitz egiten zuten, eta berak Sehamen bisitatzen zuen.
[6]
Azkenean, 1814an bigarren ezkontza-proposamena onartu zuen. 1815eko urtarrilaren 2an ezkondu ziren, eta eztei-bidaia Halnaby Hall-en eman zuten. Baina ezkontza-egunean bertan agertu ziren bion arteko arazoak.
a
Ada Lovelace
alaba, matematikaria eta lehen programatzailea, 1940 inguruan
1815eko abenduaren 10ean alaba bakarra jaio zen zuen Londresen,
Augusta Ada Byron (Ada Lovelace)
, lehen programatzailea izan zena. 1816an, Ada jaio eta hilabetera, eta Byron leiala ez zela jakin ondoren, Anna Isabellak utzi egin zuen eta dibortzioa lortu zuen gurasoen laguntzarekin. Dibortzioa eskatzean, Annabellaren arrazoi nagusia Lord Byronek alabaren zaintza lortzeko zuen beldurra zela uste da, garai hartan senarrari laguntzeko joera baitzuten. Byronek Ingalaterra utzi zuen urte horretan bertan eta ez zen inoiz itzuli.
Lord Byronekin ezkondu eta hilabete batzuetara, amaren aldeko osaba (Thomas Noel, Wentworth-en baroia) Anna Isabellaren ama eta lehengusu bat, Nathaniel Curzon, Scarsdalen hirugarren baroia, oinordekotzakideak izan ziren. Anna Isabellaren gurasoek osaba horren Noel deitura gehitu zieten beren izenei, eta aita Sir Ralph Noel Milbanke eta ama, Judith Noel-Milbanke, bihurtu ziren.
Anna Isabellak berak Noel deitura gehitu zion bere izenari ama hil zenean, eta amaren lehengusua zen Curzon oinordekorik gabe hil zenean, 1856an, Wentworth baronesa bihurtu zen, bere eskubidez, titulua eskuratzeko ezkongai bakar gisa, baina inoiz ez zuen erabili. Berak "A. I. Noel Byron" gisa sinatzen zituen gutunak, eta testamentuan "Noel-Byron baronesa" izenez ageri da. Munduak "Lady Byron" izenaz ezagutu zuen eta lagunek Annabella deitzen zioten.
Anna Isabellak Ada alabaren matematikarekiko eta logikarekiko interesa sustatu zuen, irakasgai horiek ikasteak alabak aitaren izaera ekaitz eta aurresanezina garatzea saihestuko zuelakoan. Hala, garai hartan ohikoa ez bezala, Baronesak alabari matematika- eta zientzia-eskolak eskaini zizkion. William Frend,
William King
, familiako medikua, eta
Mary Somerville
, Eskoziako astronomo eta matematikaria,
Royal Astronomical Societyn
onartu zuten lehenengoetakoa. Alaba ezkondu zenean, laguntza eskatu zion Morganeko Augustus irakasleari, ezkondu ondoren matematika ez uzteko.
Lady Byronek behartsuenganako interesa izaten jarraitu zuen, euren arazoen zergatiak ikertzen eta laguntza ekonomiko hutsetik haragoko irtenbideak ematen. Brightongo Kooperatiba Elkartea sortzen lagundu zuen, eta bere etxearen behealdea utzi zuen herri horretan mekanika-eskola baterako.
[7]
Lady Byron, 1856
Haren interes nagusia hezkuntza sustatzea izan zen, eta lorpen handiena Ealing Grove School sortzea izan zen, Emanuel de Fellenberg-en printzipio didaktikoetan oinarrituta, Hofwyl-en (
Suitza
) eskolan bisitatu baitzuen. Bere metodoak irakaskuntza teorikoak eta praktika konbinatzen zituen, eskemak, zurgintza, igeltserotza edo nekazaritzako eta lorezaintzako produktuen salmenta barne. Alaba Adak irakasle gisa laguntzen zuen.
Leicestershire
estatuan ere nekazaritza eskola bat sortu zuen. Sarritan, kultura-munduko pertsonaiak bisitatzen zituzten Ealing Grove, hala nola
Joanna Baillie
idazlea, Londresko hezkuntza-kontseiluko
Seymour Tremenheere
eta haren suhia, Lovelace kondea, Ockhamen (Surrey) antzeko eskola bat ezarri zuena.
[7]
1840an Britainia Handiko eta Atzerriko Esklabotzaren Aurkako Konbentzioan parte hartu zuen, auzo marjinaletako baldintzak hobetzen eta emakumeen eskubideak mahai gainean jartzen parte hartuz. Mary Carpenter-ekin (1807?1877), neskentzako erreformatorioak ezarri zituen aitzindariarekin, eta harekin bat egin zuen, gizarteak umezurtzen hezkuntza eta zainketa bere ardurapean hartu behar zuela sinestearekin. 1852an Red Lodge enn Bristol erosi zuen, eta Mary Carpenterrek neskentzako erreformatorio gisa administratu zuen.
[7]
Lady Byron
bularreko minbiziaz
hil zen 1860ko maiatzaren 16an, 68 urte bete baino egun bat lehenago. Kensal Green hilerrian lurperatu zuten, Londresen.