Anhauze
|
---|
Nafarroa Beherea
,
Euskal Herria
|
![](//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3a/Anhaux_Maison2.jpg/285px-Anhaux_Maison2.jpg) |
|
![Map](https://maps.wikimedia.org/img/osm-intl,10,43.1692,-1.2911,285x200.png?lang=eu&domain=eu.wikipedia.org&title=Anhauze&revid=9638820&groups=_15d2f101ec88e009cf7ce4026422b3baab3cb87c) |
|
Herrialdea
|
Euskal Herria
|
---|
Lurraldea
|
Nafarroa Beherea
|
---|
Eskualdea
| Baigorri-Ortzaize
|
---|
|
Estatua
|
Frantzia
|
---|
Eskualdea
|
Akitania Berria
|
---|
Departamendua
|
Pirinio Atlantikoak
|
---|
Elkargoa
| Euskal Hirigune Elkargoa
|
---|
Barrutia
| Baiona
|
---|
Kantonamendua
| Euskal Mendialdea
|
---|
Izen ofiziala
| Anhaux
|
---|
Auzapeza
(2014-2026)
| Andre Changala
(
independente
)
|
---|
Posta kodea
| 64220
|
---|
INSEE kodea
| 64026
|
---|
Herritarra
| anhauztar
|
---|
|
Koordenatuak
| 43°10′09″N
1°17′28″W
/
43.1692°N 1.2911°W
/
43.1692; -1.2911
|
---|
Azalera
| 12,33 km
2
|
---|
Garaiera
| 180-1.247 metro
|
---|
Distantzia
| 5,8 km (
Donibane Garazitik
)
|
---|
|
Biztanleria
| 380 (2018:
1)
|
---|
Dentsitatea
| 30,01 biztanle/km²
|
---|
Zahartzea
[1]
| % 18,81
|
---|
Ugalkortasuna
[1]
| ‰ 89,98
|
---|
|
Jarduera
[1]
| % 74,34
(2011)
|
---|
Desberdintasuna
[1]
| % -3,5
(2011)
|
---|
Langabezia
[1]
| % 3,59
(2013)
|
---|
|
Euskaldunak
| % 55,06
(2010)
|
---|
Erabilera
| % 22,69
(2011)
|
---|
Anhauze
[2]
[a]
(
goi-nafarreraz
:
Hanautz
)
[b]
Euskal Herriko
udalerri bat da,
Nafarroa Beherea
lurraldean kokatuta.
Baigorri-Ortzaize
eskualdean dago,
Donibane Garazi
hiriburutik 5,8 kilometrora. Altuera 180 eta 1 247 metro artekoa da, eta 12,33 km²-ko azalera hartzen du.
2018
. urtean 380 biztanle zituen.
Bertako biztanleak
anhauztarrak
dira.
Anhauze edo Hanautz beste hizkuntza batzuetan ere ezagutzen da, hala nola:
Gainera, toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:
Brigitte Jobbe-Duvalek
Anhauze
izenari
ona-oz
zentzua aurkitzen dio, "mendixkaren tokia" gisa defini daiteke.
[10]
Xubitoa
Azkarate
eta Anhauzeko bazter herrixka da, 1863an "dictionnaire topographique Bearn-Pays basque" hiztegi topografikoak aipatzen duena.
[6]
Jauregia
Nafarroako Erresumaren
manupeko etxe bat zen, 1863eko hiztegi horrek dioenez.
[6]
Anhauze
Beherobiko ibarran
dago.
Arnegiko Errobiko
ibaiadarra den Ontzoroneko errekak egiten du
Lasa
eta Anhauze arteko muga.
[11]
Bestalde,
Adartza
(1 250 m)
Baigorri
,
Lasa
eta Anhauze arteko mendilerroa da. Mendilerro honetako gailur batzuk Anhauzeko eremuan daude:
Artzainharria
(971 m),
Arrolako Harria
(1 060 m) eta
Munhoa
(1 021).
Anhauzetik,
Lasatik
edo
Baigorritik
,
GR 10
ibilbidearen bitartez,
Munhoa
mendirantz igaiten ahal da.
[12]
Datu klimatikoak (
Irulegi
, 1981-2010)
|
Hila
|
Urt
|
Ots
|
Mar
|
Api
|
Mai
|
Eka
|
Uzt
|
Abu
|
Ira
|
Urr
|
Aza
|
Abe
|
Urtekoa
|
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C)
|
24.8
|
27.0
|
30.0
|
32.6
|
35.0
|
40.0
|
41.0
|
42.0
|
39.2
|
34.0
|
27.0
|
26.0
|
42.0
|
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)
|
11.9
|
12.9
|
15.6
|
17.1
|
20.8
|
23.7
|
25.9
|
26.2
|
24.4
|
20.5
|
15.2
|
12.5
|
18.9
|
Batez besteko tenperatura (ºC)
|
7.5
|
8.0
|
10.3
|
11.7
|
15.2
|
18.2
|
20.3
|
20.5
|
18.3
|
15.3
|
10.6
|
8.3
|
13.7
|
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)
|
3.0
|
3.2
|
5.0
|
6.4
|
9.7
|
12.7
|
14.7
|
14.8
|
12.3
|
10.1
|
6.0
|
4.0
|
8.5
|
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C)
|
-15.4
|
-10.5
|
-9.5
|
-3.2
|
-0.2
|
2.8
|
5.8
|
4.0
|
2.0
|
-2.5
|
-8.5
|
-9.8
|
-15.4
|
Batez besteko
prezipitazioa
(mm)
|
146.0
|
129.8
|
124.7
|
139.3
|
106.9
|
77.0
|
65.6
|
76.1
|
92.5
|
112.1
|
164.8
|
153.4
|
1398.2
|
Prezipitazio
maximoa 24 ordutan (mm)
|
96.7
|
115.5
|
128.9
|
78.8
|
70.1
|
66.2
|
103.2
|
80.3
|
69.3
|
88.1
|
124.1
|
110.2
|
128.9
|
Iturria: Frantziako klimatologia zerbitzua
[13]
|
- Herri Barnea
- Amina
- Xubitoa
- Urdoi
- Kurutxaldea
- Lazkorborda
- Apheztegikoborda
- Lakoa
- Xokoa
Anhauzeko herria
Aldudeko ibarra
osatzen zuen hamaika herrixketarik bat zen.
Erdi Aroan
, hamaika herri horiek ondoko hauek ziren:
Azkarate
,
Sorhoeta
,
Donostei
,
Lasa
,
Irulegi
,
Urdoze
,
Leizparze
,
Okoze
,
Otikorene
,
Gernieta
eta Anhauze, denak ibarraren iparraldean daudenak. Hegoaldea, berriz, geroxeago jendeztatu zen.
Anhauze
izena agertzen den dokumentu zaharrena
X. mendeko
Sordako abadiko
eskuizkribua da. Abadia
beneditar
hori
IX. mendean
Nafarroako Erresuma
ipar-ekialdean plantatua izan zen. Garaiko
monasterio
asko bezala, etxalde zabal bat zen bere funtsak
Nafarroa Beherea
eta
pais d'Orta
eskualdetako uhaitzen bazterrean zituenak, bai eta ere Anhauzeko parrokian.
1023
inguruan
Antso III.a Gartzeitzek
Lupo Antso
lehengusuarentzat
Baigorriko Bizkonderria
sortu zuen. Herrixkaren sortzea garai hortakoa da.
Jean-Baptiste Orpustan
euskalariak
erakusten duen bezala,
XI. mendean
Anhauzeko etxeen estatutua finkatu zen.
[14]
1350
,
1366
eta
1412
urteetako artxibo batzuetatik osaturiko liburu horretan erdi aroko Anhauzeko etxeen izenak bildu ditu.
Zerrendatu 28 etxeetatik 4 nobleak ziren (etxea baizik ez zen noblea eta ondorioz etxeko jabeak horrela kontsideratuak ziren). Beste etxeak etxe nagusiko jaunaren funtsetan eraikiak ziren eta zergak diruz, lanaz edo uztaz ordaintzen zituzten.
Baigorri
eta gero
Etxautzeko
bizkondeek herriko zergez gozatu zuten,
1792an
desagertu arte.
Baigorriko ibarreko
1706ko
Biltzar nagusia Anhauzeko elizako
kalostrapean
egin zen.
[15]
Anhauzeko armarriak Apeztegiko etxekoak dira.
1993ko
uztailaren 30ean
herriko kontseiluak onartu zituen.
Pierre Hariztoik
Apeztegikoak Anhauzeko jaunak zirela idazten du, eta
1670a
baino lehen Apeztegikoak nobleak zirela.
[16]
XVIII. mendean
Apeztegia abadia laikoa omen zen eta
XIX. mende
arte bere kideek ibarrean eragin handia ukan zuten.
XVIII. mendeko
Cassini geografoaren mapak ondoko hauek aipatzen ditu:
- Anhauzeko herrixka, eliza duena;
- Xubitoa herrixka, gaur egun izen bera duena;
- Basaburia herrixka, gaur egungo Olhegi auzogunea;
- Untsaharte herrixka, gaur egungo Lakoa auzogunea;
- Anzone,
Arrolako Harriaren
magalean diren gaur egungo Tambourin eta Munhoa auzoguneen parte bat.
1793
|
1800
|
1806
|
1821
|
1831
|
1836
|
1841
|
1846
|
1851
|
1856
|
1861
|
1866
|
1872
|
1876
|
1881
|
1886
|
1891
|
1896
|
1901
|
604
|
590
|
336
|
533
|
607
|
697
|
710
|
705
|
622
|
642
|
630
|
607
|
572
|
570
|
588
|
518
|
496
|
453
|
419
|
1906
|
1911
|
1921
|
1926
|
1931
|
1936
|
1946
|
1954
|
1962
|
1968
|
1975
|
1982
|
1990
|
1999
|
2006
|
2007
|
2008
|
2013
|
2018
|
430
|
387
|
371
|
365
|
341
|
321
|
318
|
293
|
272
|
285
|
275
|
274
|
310
|
247
|
280
|
285
|
290
|
370
|
380
|
Grafiko hau ezin da une honetan ikusi, software arazo bat dela eta. Lanean ari gara ahalik eta lasterren grafikoak berriro erakutsi ahal izateko.
Herria
Irulegiko arnoaren
eta
Ossau-Irati
sormarkaren eremuetan dago.
Jarduera nagusiena
nekazaritza
da.
Hasiera
|
Amaiera
|
Auzapeza
|
Alderdia
|
1792
|
1800
|
Guillaume d'Uhalde
|
|
1800
|
1832
|
Arnaud d'Apesteguy
|
|
1832
|
1840
|
Guillaume Arreguy
|
|
1840
|
1848
|
Jean Jaureguiberry
|
|
1848
|
1872
|
Jean d'Apesteguy
|
|
1874
|
1881
|
Jean d'Apesteguy
|
|
1881
|
1883
|
Antoine Arreguy
|
|
1883
|
1883
|
Gratian Arrambide
|
|
1883
|
1904
|
Pierre Narbaitz
|
|
1904
|
1922
|
Michel Jaureguy
|
|
1922
|
1934
|
Gratian Iribarne
|
|
1934
|
1945
|
Jean Laxague
|
|
1945
|
1947
|
Arnaud Irouleguy
|
|
1947
|
1947
|
Michel Etchepare
|
|
1947
|
1959
|
Bernard Piarresteguy
|
|
1959
|
1977
|
Jean-Pierre Iribarne
|
|
1977
|
1996
|
Bernard Etcheperestou
|
|
1996
|
2014
|
Jacques Etchandy
|
MoDem
|
2014
|
karguan
|
Andre Changala
|
Abertzale
|
falta diren datuak osatu egin behar dira
|
2017ko
urtarrilaren 1era
arte, Anhauze
Garazi-Baigorri herri elkargoaren
kide zen. Une horretatik aurrera, sortu berria zen
Euskal Hirigune Elkargoaren
parte izatera pasa zen.
[17]
Luis Luziano Bonapartek
,
1869an
,
Baigorriko ibarreko
herri guztiak sailkatu zituen, mendebaldeko
behe-nafarrera
euskalkian,
Arberoa
eta
Ortzaize
ibarretan hitz egiten zena.
[18]
Koldo Zuazok
,
2010ean
, Anhauzek
nafar-lapurtera
euskalkian sailkatu zituen.
[19]
-
-
Donibane Bataiatzailearen eliza
-
-
Herriko etxe tradizionala
-
- ↑
/anhaus?e/
ahoskatua
(
laguntza
)
- ↑
/anauts?/
ahoskatua
(
laguntza
)
- ↑
a
b
c
d
e
Euskal Herriari Begira.
Udalbiltza
.
- ↑
Euskaltzaindia
.
122. araua: Nafarroa Behereko herri izendegia.
.
- ↑
Jobbe-Duval, Brigitte. (2009).
Dictionnaire des noms de lieux des Pyrenees-Atlantiques.
Archives & Culture
ISBN
978-2-35077-151-9
.
PMC
466662204
.
(Noiz kontsultatua: 2021-05-17)
.
- ↑
a
b
c
d
e
f
g
Grosclaude, Michel. (
2006
).
Dictionnaire toponymique des communes, Bearn.
Edicions reclams & Edition Cairn
ISBN
978-2-35068-005-7
.
.
- ↑
a
b
c
d
e
f
Merimee
,
Frantziako Kultura Ministerioa
.
Presentation de la commune.
.
- ↑
a
b
c
d
e
Raymond, Paul. (
2005
).
Dictionnaire topographique Bearn-Pays basque.
Archives et Culture
ISBN
978-2-84618-2300
.
.
- ↑
Don Jose Yanguas Miranda jaunek argitaratu izenak
- ↑
Derecho de naturaleza que la merindad de San-Juan-del-pie-del-puerto, una de las seys de Navarra, tiene en Castilla
- 1622 petit in-4°
- ↑
17 eta 18. mendeko eskuizkribuak - Archives departementales des Pyrenees-Atlantiques
- ↑
Jobbe-Duval, Brigitte. (
2009
).
Dictionnaire des noms de lieux - Pyrenees-Atlantiques.
Archives et Culture
ISBN
978-2-35077-151-9
.
.
- ↑
Anhauze udalerriko ibaiak eta errekak - sandre.eaufrance.fr
- ↑
Pirinioetako kartografia
- Editions Sud-Ouest
- ↑
Irulegiko estazioko balio klimatologikoak.
Frantziako Gobernua
(Noiz kontsultatua: 2020-08-24)
.
- ↑
Orpustan, Jean-Baptiste. (
2000
).
Les noms des maisons medievales en Labourd, Basse Navarre et Soule.
Izpegi
ISBN
978-2-909262-23-9
.
.
- ↑
Mixel Oronoz
:
Oilandoiko ermita
,
2001
,
Elkarlanean
.
- ↑
Haristoy, Pierre. (
1883
).
Recherches historiques sur le Pays basque.
H.Champion
.
- ↑
Instituzioaren behar gorria. 2015eko urriaren 11. Argia.com
- ↑
Luis Luziano Bonaparte.
Carte des Sept Provinces Basques, montrant la delimitation actuelle de l´euscara, et ses divisions en dialectes, sous-dialectes et varietes
,
1863
.
- ↑
Koldo Zuazo.
El euskera y sus dialectos
. Alberdania, 2010.