Afro-asiar hizkuntzak
Iparraldeko
eta
Mendebaldeko Afrikan
,
Sahelen
eta
Hego-mendebaldeko Asian
hedaturik dagoen
hizkuntza familia
da, 240
hizkuntza
inguruk osatua, 285 milioi lagunek baino gehiagok erabiliak.
[1]
Hizkuntzoi
afro-asiar
(edo
afroasiar
) ez ezik,
afrasiar
(
Afrasian
),
lisramiko
edo
erythraean
ere esaten zaie; aldiz, behialako
kamito-semitiko
izendapena baztertu eta arbuiatu izan da.
[2]
[3]
[4]
XIX. mendearen
hasieran, zenbait hizkuntzalarik amazigera, kuxtar hizkuntzak eta egiptoera filo kamitikoan bildu zituzten, haien artean zuten lotura genetikoa eta talde horrek
hizkuntza semitikoen
filoarekin zuen harremana ohoretuz.
[5]
Kamitiko
eta
semitiko
terminoek
Genesi
liburuko
Noeren
Kam
eta
Sem
semeen ondorengoen tribuak deskribatzen dituzte.
[6]
Naqada II kulturako zeramika.
[7]
Ezagutzen den hizkuntza afroasiarren arrasto zaharrena duela 5.400 urteko (
ca
.
K.a. 3.400
) inskripzio
egiptoarra
da.
[8]
Naqada II
kulturako
zeramika
batean aurkituriko ikurrek ?Antzinako Egiptoko
hieroglifoen
antza dute? datazio zaharrago bat (
ca.
K.a. 4000
) iradokitzen dute.
[7]
[9]
[10]
[11]
Halaber, Antzinako Egiptoko hizkuntza hori
hizkuntza Protoafroasiarrekiko
desberdina da: bien arteko banaketa denbora luzez gertatu zela ondorioztatzen da.
[12]
[13]
[14]
Protoafroasiar hizkuntza edo protoafroasiarra hizkuntza afroasiar guztien aurrekaria da, haietan oinarriturik berregituraturiko
protohizkuntza
.
[15]
[16]
Proto-afroasiarrari loturiko datazioek tarte kronologiko handia barneratzen dute, K.a. 16.000 urtetik, K.a. 7.500 urtera arte. Halaber, datazio horiek gainontzeko protohizkuntzekin erlazionatuak baino zaharragoak dira.
[17]
[18]
[19]
Proposaturiko hizkuntza Afroasiarren sorkuntza gunea eta migrazio bideak, jatorri-modelo Afrikar (Itsaso Gorri) indigenaren arabera.
[20]
Antzinako afroasiarra hizkuntza proto-afroasiarraren hizlarien jatorrizko leku hipotetikoa da: bertan, hiztunak komunitate linguistiko bat edo komunitate konplexuen talde gisan bizi ziren, geografikoki zabaldu eta hainbat hizkuntza garatu aurretik.
Leku hipotetiko hori egun ezezaguna da, baina batzuek
Levanteko
lehen
nekazariekin
lotzen dute, ostera
Ipar
eta
Ekialdeko Afrikara
migratu zutenak hizkuntza haiekin zabalduz.
[21]
Beste proposamen batzuek jatorria nekazaritzaren aurretiazko Ipar-ekialdeko Afrikako hizlari
ehiztari-biltzaileetara
lotzen dute.
[18]
[20]
[22]
[23]
[24]
- Levanteko hipotesia
. Jatorri ez-afrikarreko defendatzaileak "nekazaritza-hizkuntza zabalkuntza hipotesi" arkeologikoaren aldekoak dira: hor, hizkuntza talde nagusiak nekazaritza goiztiarreko teknologiarekin batera zabaldu ziren
Neolitoan
. Alexander Militarev linguistak proposatu zuen ideia hori, nekazaritzari lotutako hitzak protoafroasiar hizkuntzan berreraiki zitezkeela defendatuz. Hipotesi horrek
Levante
izena du, nekazaritzako teknologia Levanten (
Natufian kulturan
) sortu eta Ipar Afrikan zehar zabaldu zela onarturik dagoelako.
[21]
[25]
[26]
- Ipar-ekialdeko Afrikako hipotesia
. Ipar-ekialdeko Afrika (Etiopia eta Eritrea, zehazki) hizkuntza familia horren jatorri gune gisa proposatu da, gune geografiko txiki batean dibertsitate handiko taldeak biltzen dituelako. Hipotesi horren moldaera ezberdinak daude:
[27]
- Itsaso Gorriko hipotesia
. Christopher Ehret hizkuntzalariak jatorria Itsaso Gorriko mendebaldeko kostaldean gertatu zela proposatu zuen, Eritrea eta hego-ekialdeko Egiptoranzko norabidean zabalduz. Haren ustetan, hizkuntza afroasiarrak Etiopia eta Sudango janari bilketa intentsibo goiztiarrean erabiltzen ziren, Militarev-en datazioa duela 15.000 urtera atzeratuz.
[20]
[28]
Horrez gain, txakur, arku eta gezi terminoak
K.a. 9.500
urtean datatzen ditu, nahiz eta txakurren datazio arkeologiko zaharrena
K.a. 1.200
urtea izan Ekialde Hurbilean, eta gezi-puntena K.a. 9.500 urtean Ipar Afrikan eta Afrikako adarrean.
[20]
[23]
[29]
- Etiopiako hipotesia
.
[20]
- Saharako hipotesia
.
[30]
[31]
- Ipar Afrikako hipotesia
.
[32]
Honako adar edo
familietan
sailkatu ohi dituzte hizkuntzalariek afro-asiar hizkuntzak:
[33]
Zalantzak daude
hizkuntza omotikoak
talde horretan sailkatu behar ote diren
[34]
[35]
eta
beja hizkuntza
ren kasuan,
hizkuntza kuxitikoen
adarrean ala adar propioan sailkatu behar ote den.
[36]
[37]
Hizkuntza afroasiarren zuhaitz filogenetikoa.
IX. mendean
,
Tiareteko
Judah ibn Quraysh
gramatikaria lehena izan zen hizkuntza afroasiarren bi adarrak (amazigera eta semitikoa) lotzen: arabiera, hebreera eta
aramera
ezagutzen zituen.
[38]
XIX. mendean zehar, europarrek harreman hori ere proposatu zuten. 1844an, Theodor Benfeyk e
tiopiko
izeneko hizkuntz familia proposatu zuen, hizkuntza semitiko, amazigera eta kuxtarrak barneratzen zituena.
[39]
Urte berean, T. N. Newmanek
hausa
eta semitikoen arteko harremana proposatu zuen: hori luzaroan dudan egon zen.
Hizkuntza afroasiarrak hiztunen kopuruaren arabera zerrendaturik, bakoitzaren hizkuntza-familia, hizkuntza afroasiarren barnean aipatuz:
- Arabiera
(semitikoa).
I.
eta
IV. mendeen
artean sorturiko hizkuntza semitikoa da;
[40]
hizkuntzak izena
arabiar
talde etnikoaren ondoren eskuratu zuen, garaian (
greziarren
ikuspuntutik)
penintsula arabigoan
, eta honen inguruko mugetan (
Mesopotamia
ekialdean,
Libanoko
mendiak eta
Siria
iparraldean) bizi ziren pertsonak talde berean bilduz.
[41]
Arabiar munduko
lingua franca
da, eta
Arabiera klasiko
bezala ezagutzen den hizkuntzaren bariazioa,
Islamaren
liturgia hizkuntza
da.
[42]
[43]
[44]
Hori dela eta, bere arabieraren aldaera guztien hiztunak batzean, 422 milioi hiztun inguru izanik (ama hizkuntza dutenak eta bigarren hizkuntzatzat dutenak barne), munduko bostgarren hizkuntza zabalduena da.
[45]
[46]
Gainera,
Nazio Batuen Erakundeko
sei hizkuntza ofizialetako bat da.
[47]
- Hausa
(txadar).
Hausa etniako
mendebaldeko Afrikako herrialde ezberdinetan (
Nigeria
,
Ghana
,
Kamerun
gehienbat, eta
Sudan
,
Benin
eta
Boli Kostako
talde minoritarioetan) eta
Sahelean
hitz egiten den
hizkuntza tonala
da.
[48]
[49]
[50]
Gune hauetako
lingua franca
izanik, 100 eta 150 milioi hizlarik erabiltzen dute, beren
ama-hizkuntza
edo
bigarren hizkuntza
gisan.
[51]
Hizkuntza txadar zabalduena da.
- Oromoera
(kuxtarra).
Etiopiako
Oromo etniak
eta
Afrikako Adarreko
beste etniek hitz egiten hizkuntza da.
[52]
Afrika guztian zehar emigranteek hitz egiteaz gain, Etiopia eta iparekialdeko
Kenyan
lingua franca
denez,
[53]
[54]
hizkuntza kuxtar erabiliena da (36 milioi hizlariekin soilik Etiopian eta beste milioi erdi bat Kenyan)
[55]
eta Afrikar hizkuntzetatik ama-hizkuntza populazio handienetarikoa duena.
[56]
- Amharera
(semitikoa).
[57]
- Somaliera
(kuxtarra).
[58]
- Tigrinyera
(semitikoa).
- Afarrera
(kuxtarra).
- Shilhera
(amazigera).
- Kabiliera
(amazigera).
- Hebreera
(semitikoa).
- Atlasikoa (amazigera).
- Tarifitera (amazigera).
- Gurageera
(semitikoa).
[59]
- Tigreera
(semitikoa).
[60]
- Wolaitta (omotikoa).
- Maltera
(semitikoa).
[61]
- Asiriako neo-arameera
(semitiko).
[62]
Hizkuntza afroasiarrek konpartitu ditzaketen sistema fonetikoak, hizkuntza honen aurrekariaren (proto-afroasiarra) ezaugarriak zirela onartu liteke.
[63]
Egindako hizkuntza proto-afroasiarren berregiteek
bokal
sistema sinplea atxikitzen diote, hiru bokal labur /i, a, u/ eta hiru bokal luzek /?, ?, ?/ osatua.
Ordea,
hizkuntzalaritza historikoko
adituek proposaturiko
kontsonante
sistemen artean ez da adostasunik aurkitu, aukerak konplikatuegiak direlako. Hurrenez, Ehret-en (1995) berreraikitzearen eta Orel y Stolbova-ren (1995) hipotesiak biltzen dituen taula dugu:
[12]
[64]
[65]
Parentesi arteko fonemak (); soilik Ehret-ek berreraikitakoak dira.
[12]
Kortxete arteko fonemak <>; Orel y Stolbova-ak berreraikitakoak dira.
[64]
Puntuazio marka gabeko fonemak; bi adituek berreraikitakoak dira.
[12]
[64]
Hizkuntza afroasiarretan zabalduriko ezaugarriak (baina ez unibertsalak), hurrengoak dira:
[66]
[67]
- Kontsonante enfatiko multzoa, asko glotalak, faringariak edo inplosiboak bilakatuz.
- Aditza-Subjektua-Objektu hizkuntz tipologia, Subjektua-Aditza-Objektua joeraz.
- Bi generoko sistema singularrean, femeninoa /t/ soinuak markaturik.
-
s
itsaski kausatiboa.
- Atzizki posesiboak.
- Nisba deribazioa
-j
(egiptoar goiztiarrean) edo
-?
(semitikoan).
- Hitzen inflekzioa sustraiko aldaketek, aurrizki eta atzizkiek eragin dezakete.
Ehret (1995) eta Orel y Stolbovaren (1995) hiztegi etimologikoen artean, kontsentsua adierazten duten sustraien ereduak:
[65]
Zenbakia
|
Proto-Afroasiar forma
|
Esanahia
|
Berbere
|
Txadar
|
Cushitiko
|
Egiptoar
|
Omotiko
|
Semitiko
|
1
|
*?ab
|
aita
|
?
|
?
|
?
|
|
|
?
|
2
|
(?a-)bVr
|
zezena
|
|
?
|
?
|
?
|
|
?
|
3
|
(?a-)dVm
|
gorria, odola
|
?
|
?
|
?
|
?
|
|
?
|
4
|
*(?a-)dVm
|
landa, lurra
|
|
?
|
|
|
|
?
|
5
|
?a-pay-
|
ahoa
|
|
?
|
?
|
|
|
?
|
6
|
?igar/ *??ar-
|
etxea, ixitura
|
?
|
?
|
?
|
?
|
|
?
|
7
|
*?il-
|
begia
|
?
|
?
|
?
|
?
|
|
|
8
|
(?i-)sim-
|
izena
|
?
|
?
|
|
?
|
|
?
|
9
|
*?ayn-
|
begia
|
|
|
|
?
|
|
?
|
10
|
*ba?-
|
joan
|
|
?
|
?
|
|
|
?
|
11
|
*bar-
|
semea
|
?
|
?
|
|
|
|
?
|
12
|
*gamm-
|
ilajea, bizarra
|
|
?
|
?
|
|
|
?
|
13
|
*gVn
|
masaila, kokotsa
|
|
?
|
|
|
|
?
|
14
|
*g?ar?-
|
eztarria
|
|
?
|
?
|
|
|
?
|
15
|
*g?ina?-
|
eskua
|
|
?
|
?
|
|
|
|
16
|
*kVn-
|
ko-emaztea
|
?
|
?
|
|
|
|
?
|
17
|
*k?aly
|
giltzurruna
|
|
?
|
?
|
|
?
|
?
|
18
|
*?a(wa)l-/ *q?ar-
|
esan, deitu
|
|
?
|
|
|
|
?
|
19
|
*?as-
|
hezurra
|
?
|
?
|
|
?
|
|
|
20
|
*libb
|
bihotza
|
|
?
|
?
|
|
|
?
|
21
|
*lis-
|
mingaina
|
?
|
?
|
|
|
|
?
|
22
|
*ma?-
|
ura
|
?
|
?
|
|
?
|
|
?
|
23
|
*mawVt-
|
hil
|
?
|
?
|
|
?
|
|
?
|
24
|
*sin-
|
hortza
|
?
|
?
|
|
|
|
?
|
25
|
*siwan-
|
jakin
|
?
|
?
|
|
?
|
|
|
26
|
*inn-
|
ni, gu
|
?
|
|
?
|
?
|
|
?
|
27
|
*-k-
|
beroren
|
?
|
?
|
?
|
|
|
?
|
28
|
*zwr
|
hazia
|
|
|
?
|
|
|
?
|
29
|
*?Vr
|
sustraia
|
|
?
|
|
|
|
?
|
30
|
*?un
|
lo egin, amestu
|
|
?
|
|
|
|
?
|
- (Frantsesez)
Cohen, Marcel. 1947.
Essai comparatif sur le vocabulaire et la phonetique du chamito-semitique.
Paris: Champion.
- (
Ingelesez
) Diakonoff, Igor M. et al. 1993?1997. "Historical-comparative vocabulary of Afrasian,"
St. Petersburg Journal of African Studies
2?6.
- (
Ingelesez
) Ehret, Christopher. 1995.
Reconstructing Proto-Afroasiatic (Proto-Afrasian): Vowels, Tone, Consonants, and Vocabulary
(=
University of California Publications in Linguistics
126). Berkeley and Los Angeles: University of California Press.
- (
Ingelesez
) Orel, Vladimir E. and Olga V. Stolbova. 1995.
Hamito-Semitic Etymological Dictionary: Materials for a Reconstruction.
Leiden: Brill. ISBN 90-04-10051-2.
- (
Ingelesez
) John Huehnegard: "Afro-Asiatic" en
The Cambridge Encyclopedia of the World's Ancient Languages
, ed. R. D. Woodard, Cambridge University Press, 2004, p. 138-156, ISBN 0-521-56256-2.
- ↑
(Ingelesez)
≪Afro-Asiatic languages | Britannica≫
www.britannica.com
(Noiz kontsultatua: 2022-05-03)
.
- ↑
Katzner, Kenneth. (2002).
The languages of the world.
(3rd ed. argitaraldia) Routledge
ISBN
0-203-43016-6
.
PMC
51322181
.
(Noiz kontsultatua: 2022-05-03)
.
- ↑
(Ingelesez)
≪Afro-Asiatic≫
Ethnologue
(Noiz kontsultatua: 2022-05-03)
.
- ↑
The World's major languages.
(2nd ed. argitaraldia) Routledge 2009
ISBN
978-0-415-35339-7
.
PMC
282550660
.
(Noiz kontsultatua: 2022-05-03)
.
- ↑
Ruhlen, Merritt. (ⓒ1991-).
A guide to the world's languages.
Stanford University Press
ISBN
0-8047-1894-6
.
PMC
22663660
.
(Noiz kontsultatua: 2022-05-03)
.
- ↑
Gregersen, Edgar. (1977).
Language in Africa : an introductory survey.
Gordon and Breach
ISBN
0-677-04380-5
.
PMC
3256139
.
(Noiz kontsultatua: 2022-05-03)
.
- ↑
a
b
(Ingelesez)
≪Naqada II pottery≫
World History Encyclopedia
(Noiz kontsultatua: 2022-05-07)
.
- ↑
≪Earliest Egyptian Glyphs - Archaeology Magazine Archive≫
archive.archaeology.org
(Noiz kontsultatua: 2022-05-07)
.
- ↑
(Italieraz)
Trombetti, Alfredo. (1905).
L'unita d'origine del linguaggio.
Libreria Treves di Luigi Beltrami
(Noiz kontsultatua: 2022-05-07)
.
- ↑
(Ingelesez)
Mattessich, Richard. (2002-06-01).
≪THE OLDEST WRITINGS, AND INVENTORY TAGS OF EGYPT≫
Accounting Historians Journal
29 (1): 195?208.
doi
:
10.2308/0148-4184.29.1.195
.
ISSN
0148-4184
.
(Noiz kontsultatua: 2022-05-07)
.
- ↑
(Ingelesez)
Joly, Marcel. (2003).
Sayles, George(, Sr.).
Oxford University Press
doi
:
10.1093/gmo/9781561592630.article.j397600
.
(Noiz kontsultatua: 2022-05-07)
.
- ↑
a
b
c
d
Ehret, Christopher. (1995).
Reconstructing Proto-Afroasiatic (Proto-Afrasian) : vowels, tone, consonants, and vocabulary.
University of California Press
ISBN
0-520-09799-8
.
PMC
32236985
.
(Noiz kontsultatua: 2022-05-07)
.
- ↑
Takacs, Gabor. (1999-<2008>).
Etymological dictionary of Egyptian.
Brill
ISBN
90-04-11538-2
.
PMC
42296395
.
(Noiz kontsultatua: 2022-05-07)
.
- ↑
Dolgopolsky, Aron. (1999).
From proto-Semitic to Hebrew: phonology: etymological approach in a Hamito-Semitic perspective.
Centro studi camito-semitici
(Noiz kontsultatua: 2022-05-07)
.
- ↑
Burning issues in Afro-Asiatic linguistics.
2012
ISBN
978-1-4438-6462-6
.
PMC
884726022
.
(Noiz kontsultatua: 2022-05-07)
.
- ↑
(Ingelesez)
Wichmann, Søren; Grant, Anthony. (2012).
Quantitative Approaches to Linguistic Diversity: Commemorating the Centenary of the Birth of Morris Swadesh.
John Benjamins Publishing
ISBN
978-90-272-0265-9
.
(Noiz kontsultatua: 2022-05-07)
.
- ↑
(Ingelesez)
Allan R. Bomhard.
Diakonoff - Afrasian Languages (1988).
(Noiz kontsultatua: 2022-05-07)
.
- ↑
a
b
(Ingelesez)
Ehret, Christopher; Keita, S. O. Y.; Newman, Paul. (2004-12-03).
≪The Origins of Afroasiatic≫
Science
306 (5702): 1680?1680.
doi
:
10.1126/science.306.5702.1680c
.
ISSN
0036-8075
.
(Noiz kontsultatua: 2022-05-07)
.
- ↑
(Ingelesez)
The Civilizations of Africa: A History to 1800.
2020-10-19
ISBN
978-0-8139-2880-7
.
(Noiz kontsultatua: 2022-05-07)
.
[
Betiko hautsitako esteka
]
- ↑
a
b
c
d
e
Blench, R.. (2006).
Archaeology, language, and the African past.
AltaMira Press
ISBN
0-7591-0465-4
.
PMC
62281704
.
(Noiz kontsultatua: 2022-05-07)
.
- ↑
a
b
(Ingelesez)
Diamond, Jared; Bellwood, Peter. (2003-04-25).
≪Farmers and Their Languages: The First Expansions≫
Science
300 (5619): 597?603.
doi
:
10.1126/science.1078208
.
ISSN
0036-8075
.
(Noiz kontsultatua: 2022-05-07)
.
- ↑
Transition to modernity : essays on power, wealth, and belief.
Cambridge University Press 1992
ISBN
978-0-511-62809-2
.
PMC
708568946
.
(Noiz kontsultatua: 2022-05-07)
.
- ↑
a
b
Shirai, N.. (2010).
The Archaeology of the First Farmer-Herders in Egypt : New insights into the Fayum Epipalaeolithic and Neolithic..
Leiden University Press
ISBN
978-90-485-1269-0
.
PMC
818867323
.
(Noiz kontsultatua: 2022-05-07)
.
- ↑
(Ingelesez)
Hodgson, Jason A.; Mulligan, Connie J.; Al-Meeri, Ali; Raaum, Ryan L.. (2014-06-12). Williams, Scott M. ed.
≪Early Back-to-Africa Migration into the Horn of Africa≫
PLoS Genetics
10 (6): e1004393.
doi
:
10.1371/journal.pgen.1004393
.
ISSN
1553-7404
.
PMID
24921250
.
PMC
PMC4055572
.
(Noiz kontsultatua: 2022-05-07)
.
- ↑
Bellwood, Peter S.; Renfrew, Colin. (2002).
Examining the farming/language dispersal hypothesis.
McDonald Institute for Archaeological Research, University of Cambridge
ISBN
978-1-902937-20-5
.
(Noiz kontsultatua: 2022-05-07)
.
- ↑
Bar-Yosef, Ofer, ed. (2013-12-01).
Natufian Foragers in the Levant: Terminal Pleistocene Social Changes in Western Asia.
(1. argitaraldia) Berghahn Books
doi
:
10.2307/j.ctv8bt33h
.
ISBN
978-1-78920-157-4
.
(Noiz kontsultatua: 2022-05-07)
.
- ↑
Campbell, Lyle. (2020).
Historical linguistics : an introduction.
(Fourth edition. argitaraldia)
ISBN
978-0-262-54218-0
.
PMC
1198218551
.
(Noiz kontsultatua: 2022-05-07)
.
- ↑
Ehret C (2002). "Language Family Expansions: Broadening our Understandings of Cause from an African Perspective". In Bellwood P, Renfrew C (eds.).
Examining the farming/language dispersal hypothesis
. Cambridge: McDonald Institute for Archaeological Research.
- ↑
The domestic dog : its evolution, behaviour, and interactions with people.
Cambridge University Press 1995
ISBN
0-521-41529-2
.
PMC
32272650
.
(Noiz kontsultatua: 2022-05-07)
.
- ↑
Bender ML (1997). "Upside Down Afrasian".
Afrikanistische Arbeitspapiere 50
. pp. 19?34.
- ↑
Bernal, Martin. (1987-<c2006>).
Black Athena : the Afroasiatic roots of classical civilization.
Rutgers University Press
ISBN
0-8135-1276-X
.
PMC
16081700
.
(Noiz kontsultatua: 2022-05-07)
.
- ↑
(Ingelesez)
Zarins, Juris. (1990-11).
≪Early Pastoral Nomadism and the Settlement of Lower Mesopotamia≫
Bulletin of the American Schools of Oriental Research
280: 31?65.
doi
:
10.2307/1357309
.
ISSN
0003-097X
.
(Noiz kontsultatua: 2022-05-07)
.
- ↑
(Ingelesez)
Baker, Jennifer L.; Rotimi, Charles N.; Shriner, Daniel. (2017-12).
≪Human ancestry correlates with language and reveals that race is not an objective genomic classifier≫
Scientific Reports
7 (1): 1572.
doi
:
10.1038/s41598-017-01837-7
.
ISSN
2045-2322
.
PMID
28484253
.
PMC
PMC5431528
.
(Noiz kontsultatua: 2022-05-03)
.
- ↑
(Ingelesez)
Sands, Bonny. (2009-03).
≪Africa's Linguistic Diversity: Africa's Linguistic Diversity≫
Language and Linguistics Compass
3 (2): 559?580.
doi
:
10.1111/j.1749-818X.2008.00124.x
.
(Noiz kontsultatua: 2022-05-03)
.
- ↑
(Ingelesez)
Ehret, Christopher; Keita, S. O. Y.; Newman, Paul. (2004-12-03).
≪The Origins of Afroasiatic≫
Science
306 (5702): 1680?1680.
doi
:
10.1126/science.306.5702.1680c
.
ISSN
0036-8075
.
(Noiz kontsultatua: 2022-05-03)
.
- ↑
Fucus : a Semitic/Afrasian gathering in remembrance of Albert Ehrman.
J. Benjamins Pub. Co 1988
ISBN
978-90-272-7874-6
.
PMC
757403748
.
(Noiz kontsultatua: 2022-05-03)
.
- ↑
In hot pursuit of language in prehistory : essays in the four fields of anthropology : in honor of Harold Crane Fleming.
John Benjamins Pub 2008
ISBN
978-90-272-8985-8
.
PMC
309831596
.
(Noiz kontsultatua: 2022-05-03)
.
- ↑
Lipi?ski, Edward. (2001).
Semitic languages : outline of a comparative grammar.
(2nd ed. argitaraldia) Peeters
ISBN
90-429-0815-7
.
PMC
46969899
.
(Noiz kontsultatua: 2022-05-03)
.
- ↑
Pereltsvaig, Asya. (2012).
Languages of the world : an introduction.
Cambridge University Press
ISBN
978-1-107-00278-4
.
PMC
756913021
.
(Noiz kontsultatua: 2022-05-03)
.
- ↑
(Ingelesez)
Weninger, Stefan. (2011-12-23).
The Semitic Languages: An International Handbook.
Walter de Gruyter
ISBN
978-3-11-025158-6
.
(Noiz kontsultatua: 2022-05-07)
.
- ↑
Macdonald, Michael C. A..
Arabians, Arabias, and the Greeks_Contact and Perceptions.
(Noiz kontsultatua: 2022-05-07)
.
- ↑
Al-Jallad, Ahmad.
Al-Jallad. 2018. The earliest stages of Arabic and its linguistic classification.
(Noiz kontsultatua: 2022-05-07)
.
- ↑
(Ingelesez)
≪Arabic Language to Non-Arabic Speakers≫
?????
(Noiz kontsultatua: 2022-05-07)
.
- ↑
Versteegh, C. H. M.. (2001).
The Arabic language.
Edinburgh University Press
ISBN
0-7486-1436-2
.
PMC
45767561
.
(Noiz kontsultatua: 2022-05-07)
.
- ↑
(Ingelesez)
Babbel.com; GmbH, Lesson Nine.
≪The 10 Most Spoken Languages In The World≫
Babbel Magazine
(Noiz kontsultatua: 2022-05-07)
.
- ↑
(Ingelesez)
≪Internet: most common languages online 2020≫
Statista
(Noiz kontsultatua: 2022-05-07)
.
- ↑
(Ingelesez)
≪What are the official languages of the United Nations? - Ask DAG!≫
ask.un.org
(Noiz kontsultatua: 2022-05-07)
.
- ↑
(Ingelesez)
≪Hausa≫
Ethnologue
(Noiz kontsultatua: 2022-05-03)
.
- ↑
(Ingelesez)
≪Hausa language | Britannica≫
www.britannica.com
(Noiz kontsultatua: 2022-05-07)
.
- ↑
(Ingelesez)
≪Spread of the Hausa Language≫
Worldmapper
(Noiz kontsultatua: 2022-05-07)
.
- ↑
(Ingelesez)
≪Full List: Hausa Is World's 11th Most Spoken Language ?≫
.
2018-02-04
(Noiz kontsultatua: 2022-05-07)
.
- ↑
(Ingelesez)
≪Ethiopia≫
Ethnologue
(Noiz kontsultatua: 2022-05-07)
.
- ↑
(Ingelesez)
Bulcha, M.. (1997-07-01).
≪THE POLITICS OF LINGUISTIC HOMOGENIZATION IN ETHIOPIA AND THE CONFLICT OVER THE STATUS OF AFAAN OROMOO≫
African Affairs
96 (384): 325?352.
doi
:
10.1093/oxfordjournals.afraf.a007852
.
ISSN
0001-9909
.
(Noiz kontsultatua: 2022-05-07)
.
- ↑
≪University of Cambridge Language Centre Resources - Oromo≫
www.langcen.cam.ac.uk
(Noiz kontsultatua: 2022-05-07)
.
- ↑
(Ingelesez)
Ethiopia.
Central Intelligence Agency 2022-05-04
(Noiz kontsultatua: 2022-05-07)
.
- ↑
(Ingelesez)
≪Oromo Language - Dialects & Structure - MustGo≫
MustGo.com
(Noiz kontsultatua: 2022-05-07)
.
- ↑
(Ingelesez)
≪Amharic≫
Ethnologue
(Noiz kontsultatua: 2022-05-07)
.
- ↑
(Ingelesez)
≪Somali≫
Ethnologue
(Noiz kontsultatua: 2022-05-03)
.
- ↑
(Ingelesez)
≪Sebat Bet Gurage≫
Ethnologue
(Noiz kontsultatua: 2022-05-03)
.
- ↑
(Ingelesez)
≪Tigre | northwestern Eritrean people | Britannica≫
www.britannica.com
(Noiz kontsultatua: 2022-05-03)
.
- ↑
Lıngwa u lıngwıstıka.
Klabb Kotba Maltin 1998
ISBN
99909-75-42-6
.
PMC
82586980
.
(Noiz kontsultatua: 2022-05-03)
.
- ↑
(Ingelesez)
≪Assyrian Neo-Aramaic≫
Ethnologue
(Noiz kontsultatua: 2022-05-03)
.
- ↑
The Cambridge Encyclopedia of the World's Ancient Languages.
Cambridge University Press 2004
ISBN
0-521-56256-2
.
PMC
59471649
.
(Noiz kontsultatua: 2022-05-07)
.
- ↑
a
b
c
(Ingelesez)
Kaye, Alan S.. (1997-06).
≪The Near and Middle East - Vladimir E. Orel and Olga V. Stolbova: Hamito-Semitic etymological dictionary: materials for a reconstruction. (Handbuch der Orientalistik, no. 18.) xxxvii, 578 pp. Leiden: E. J. Brill, 1995. Guilders 399.50, $250.50.≫
Bulletin of the School of Oriental and African Studies
60 (2): 365?367.
doi
:
10.1017/S0041977X00036648
.
ISSN
0041-977X
.
(Noiz kontsultatua: 2022-05-07)
.
- ↑
a
b
Ratcliffe, Robert R..
Afroasiatic Comparative Lexica: Implications for Long (and Medium) Range Language Comparison.
(Noiz kontsultatua: 2022-05-07)
.
- ↑
(Ingelesez)
Kossmann, Maarten; Suchard, Benjamin D.. (2018-02).
≪A reconstruction of the system of verb aspects in proto-Berbero-Semitic≫
Bulletin of the School of Oriental and African Studies
81 (1): 41?56.
doi
:
10.1017/S0041977X17001355
.
ISSN
0041-977X
.
(Noiz kontsultatua: 2022-05-07)
.
- ↑
(Ingelesez)
van Putten, Marijn. (2018-06).
≪The feminine endings *-ay and *-?y in Semitic and Berber≫
Bulletin of the School of Oriental and African Studies
81 (2): 205?225.
doi
:
10.1017/S0041977X18000447
.
ISSN
0041-977X
.
(Noiz kontsultatua: 2022-05-07)
.
- Bernd Heine and Derek Nurse,
African Languages
, Cambridge University Press, 2000 - Chapter 4
- Merritt Ruhlen,
A Guide to the World's Languages, Stanford University Press
, Stanford 1991.
- Lionel Bender et al.,
Selected Comparative-Historical Afro-Asiatic Studies in Memory of Igor M. Diakonoff
, LINCOM 2003.
- Marcel Cohen,
Essai comparatif sur la vocabulaire et la phonetique du chamito-semitique
, Champion, Paris 1947.
- Igor M. Diakonoff et al., "Historical-Comparative Vocabulary of Afrasian", St. Petersburg Journal of African Studies Nos. 2-6, 1993-7.
- Christopher Ehret.
Reconstructing Proto-Afroasiatic (Proto-Afrasian): Vowels, Tone, Consonants, and Vocabulary
(University of California Publications in Linguistics 126), California, Berkeley 1996.
- Vladimir E. Orel and Olga V. Stolbova,
Hamito-semitiko Etymological Dictionary: Materials for a Reconstruction
, Brill, Leiden 1995