Pal Janos Ede Teleki de Szek
kondea (
Budapest
,
1879ko
azaroaren?1a
?
ib.
,
1941eko
apirilaren?3a
)
Hungariako
politikaria izan zen, bi aldiz lehen ministro izan zen, 1920tik 1921ra eta 1939tik 1941ra. Geografian aditua zen, Hungariako Zientzia Akademiako kidea izan zen eta hungariar esploratzaile elkarteko lehendakaria ere izan zen.
1879. urtean jaioa,
Transilvaniako
familia aristokrata batean, Teleki geografo nabarmenetariko bat izan zen eta orientalista ere bai. Bere karrera politikoak indarra hartu zuen bigarren mundu gerraren osteko garaian. Birritan izendatu zuten lehen ministro, 1920-1921ean lehen aldiz eta bigarren aldian 1939-1941ean. Bere lehen agintaldian aurre egin behar izan zien mundu gerraren ondorioei,
Trianongo Ituna
,
Bela Kunen
erregimen komunista eta kontrairaultza. Telekik, Hungaria
kristaua
, kontserbadorea eta
antikomunista
egin zuen eta sendoa izan zen Hungariaren mugak zaintzerakoan.
Geografo nabarmena, beraren prestigio internazionalak
Iraken
egindako garai hartako muga berrien kokapenean parte hartzera eraman zuen. Ekintza intentsu bat mantendu izan zuen mugimendu
eskautistan
.
Gobernutik kanpo epe luze baten ondoren, itzuli egin zen maiatzaren 1938an, hezkuntza ministro bezala. Ministro legez, hurrengo urtean, berriro ekin zion gobernadore bezala. Potentzia
faxistek
lagundu egin zioten,
Hitlerri
independentzia-keinu egini zion eta Italiaren kontrapisu bezala ipintzen saiatu zen Alemaniaren kontra. Hala ere, gero eta Berlinen menpekoagoa zen, bere lurralde-helburuak lortu ahal izateko. Bere politika
Bigarren Mundu gerraren
Ardatzera
lotu behar izan zuen. Aliantza horri esker, Trianon galdutako lurralde batzuk berreskuratzea lortu zuen eta baita berak nahi zuen beste lurralde batzuk konkistatzea. Alemaniaren dependentziaren desilusioa hortxe izan arren, gobernuaren buru jarraitu zuen erregeordearen behin eta berriz ekiten ziolako.
1941eko martxo eta apirilean
Jugoslaviako
krisia gertatu zen. Bertan Alemaniak gobernuak hungariar gobernu eta militarren babesa lortu zuen
Hungaria
inbaditzeko. Babes horrek gehiengoa lortu zuen baina Telekik bere buruaz beste egin zuen, protesta moduan, apirilaren 3an.
Teleki
Hungariako
historian, irudi polemikoa da eta hori, oso agerian geratu zen, esate baterako, Telekiren omenez estatua bat kokatu zutenean, 2004ko udaberrian.