Memportreto de Wilhelm Busch
Wilhelm BUSCH
[
VILhelm Bu?
] (naski?is la
15-an de aprilo
1832
; mortis la
9-an de januaro
1908
) estis
germana
verkisto
,
pentristo
kaj
desegnisto
.
Li estis unu de la plej gravaj humorecaj a?toroj de germanio. Pro liaj
satiraj
bildrakontoj kun versoj li estas ju?ata unu de la prapatroj de la
komiksoj
.
Li naski?is en norda Germanio,
Wiedensahl
. Li havis 6 pli junajn gefratojn. Li 9-jara transloki?is al sia onklo, pastoro Georg Kleine, kiu respondecis pri edukado kaj
bonfarto
de la knabo. Li pasigis 7 jarojn ?e la onklo en
Ebergotzen
, apud
Gottingen
.
A?tune 1847 li komencis la studadon de
in?enierado
, nome
ma?inkonstruado
en la politeknika altlernejo en
Hannover
. Kvankam li ege klopodis esti bona studanto, li tamen jam sentis, ke tiu profesio ne povas esti lia vivocelo. La arto pli allogis lin. Liaj kajeroj estis ?isrande plenaj de desegna?oj kaj karikaturoj pri aliaj instruistoj.
En la jaro 1851 li ? kontra? volo de la patro ? decidis forlasi la altlernejon kaj komencis studi desegnoarton en la akademio en
Dusseldorf
. Sed anka? tio ne pla?is al li kaj jam en 1852 li ?an?is la studolokon al
Antverpeno
en Belgio. Tie li entuziasmi?is pri la nederlanda pentroarto kaj ? komparante la sian kun ?i ? samtempe dubis pri siaj personaj artokapabloj. Kritikema kontra? si mem li neniigis multajn siajn bildojn kaj signis nur tiujn, kiujn li opiniis bonaj. Post nur unu jaro, li skribis al la gepatroj: ?Mi pensas, ke mi estas veninta al la punkto, kie mi finis miajn anta?studojn kaj pro tio mi esperas, ke mi balda? povas esti inter vi por da?rigi miajn studojn la? la naturo.”
Denove hejme, li multe legis fabelojn, ofte vizitis la onklon kaj okupi?is pri ties abeloj, ludis en amatora teatro kaj da?re desegnis - ?io ?i ne pla?is al la patro, ?ar per tio oni ne povas perlabori monon. Nur post persvadoj de la patrino kaj de la onklo, la ?agrenita patro estis preta lastafoje elspezi monon por da?rigi studojn de la filo, nun en la akademio pri arto en
Munkeno
. Tio okazis en 1854. Tie la eldonisto Caspar Braun malkovris en Busch talentan karikaturiston kaj proponis al li desegnan kunlaboron en sia gazeto ?Fliegende Blatter/ Flugantaj Folioj”. Jen Wilhelm Busch unuafoje en sia vivo enspezis monon per siaj arta?oj. Balda? li ne nur desegnis, sed aldonis al siaj desegna?oj memfaritan tekston. Tamen, la unuaj bildhistorioj tute ne vendi?is. Pro tio li e? donace volis doni al iu eldonisto la historietojn pri Max und Moritz, sed tiu e? senkoste ne volis akcepti ilin. Do, Busch proponis ilin en 1865 denove al Caspar Braun. Tiu nun, jam iom pli sperta kaj kun pli da eldonista fantazio, ekkonis la valoron de la bildrakonto kaj akceptis ?in kontra? unufoja pago de 1000 guldenoj. Li bone investis ? la verko fari?is la plej granda sukceso de la eldonejo. Busch per ?i ja fami?is, sed pro la kontrakto pri unufoja pago ?iuj rajtoj kaj enspezoj restis ?e la eldonisto. Ekde tiam anka? liaj aliaj bildhistorioj bone vendi?is, profite nun anka? al la a?toro.
La privata vivo de Busch estis nespektakla. Foje liaj inventoj spegulas trajtojn el la propra vivo. ?ar li estis fumanto, kelkaj el liaj figuroj prezenti?as kiel gajaj kaj ?uantaj fumantoj. Neniam li edzi?is, kvankam en liaj rakontoj ofte temas pri scenoj de la geedza vivo. Sed plej ofte li moke, ironie, e? sarkasme komentis la familian kunvivadon. Precipe li ridindigis tiajn edzojn, en kies domo regas la edzino. Tamen, la rilatoj kaj la leterkontaktoj al diversaj virinoj estis amikecaj kaj parte da?ris ?is la vivofino.
Post plurjara vivo en grandaj urboj kiel Hanovro, Duseldorfo, Antverpeno, Munkeno kaj Frankfurto, li revenis en 1872 al sia trankvila naski?loko Wiedensahl. Tie li verkis multajn poemojn, skribis sian biografion kaj multe pentris la? la naturo. Malgra? lia kvieta ?irka?a?o, liaj satiroj dum la tempo ?iam fari?is pli akraj. En 1898 li transloki?is kune kun sia fratino al sia nevo, pastoro Otto Noldeke en Mechtshausen/Harz. Tie li retireme pasigis sian vesperon. Li mortis en 1908 kiel mondfama a?toro (pro kormalforto).
La verkaro de Busch konsistas ?efe el satiraj bildsekvoj kaj koncizaj tekstoj, kiuj ofte primokas la mensogemon kaj la hipokritecon de la siatempa filistraro.
Max kaj Moritz
- Max und Moritz
(1865)
- Die fromme Helene
(1872)
- Kritik des Herzens
(1874)
- Abenteuer eines Junggesellen
(1876)
- Fipps, der Affe
(1879)
- Maler Klecksel
(1884)
- Zu guter Letzt
(1904)
- Sein und Schein
(1909)
- Aventuro de fra?lo
/ sen jaro. Trad.
Hugo Kraus
. - Originala titolo: Abenteuer eines Junggesellen
- Maks' kaj Mo?jo (el Retarkivo 2005)
1999, Interrete, trad. ?. 1970 fare de
PEJNO Simono
. - Originala titolo: Max und Moritz
- Maks kaj Moric
/ sen jaro. Trad.
Franz Zwach
. - Originala titolo: Max und Moritz
- Maks kaj Moric
: bildrakonto / 1983. Trad.
Wilfried Hofmann
. - Originala titolo: Max und Moritz
- Max kaj Moritz
: buba rakonto en sep petoloj / 1984. Trad.
Franz Doring
. - Saarbrucken: Iltis-Eld., 1984. - 57 p. - Originala titolo: Max und Moritz
- Maks kaj Morits
: knaba rakonto en sep buba?oj / 1985. Trad.
Rudolf Fischer
. - Originala titolo: Max und Moritz