La unui?o de Italio
La
unui?o de Italio
estis la historia procezo kiu la?longe de la
19-a jarcento
klopodis la unui?i de la diversaj ?tatoj en kiuj estis dividita la
Itala duoninsulo
, en sia plej parto ligitaj al re?aj familioj konsiderataj "ne italaj" kiel la
Habsburgoj
a? la
Burbonoj
. ?i okazis en la kultura kunteksto de la
romantikismo
kaj la aplikado de la
naciisma
ideologio, kiu klopodas la identigon de
nacio
kaj
?tato
. Oni konas ?in anka? per la nomo
il Risorgimento
(
renaski?o
en
itala
), a? e? kiel la
itala reunui?o
(konsiderante, malta?ge, ke ekzistis anta?a unui?o, retroirante al
Romio
).
La procezo estas komprenebla kiel aldoni?o de la malprogresa kaj aristokrata Italio de la sudo (Regno de Napolo,
Sicilio
), ankrita en la Antikva Re?imo, al la industriita kaj bur?a Italio de la nordo (valo de rivero
Po
), pli kontakta kun la revoluciaj ?an?oj de la komenco de la Samtempa Epoko (Bur?a revolucio, Liberala revolucio kaj
Industria revolucio
). Tamen anka? estas konsiderebla en la ideo, ke la nordo parazitis la sudon malhelpante ties disvolvigon kaj akcelante la elmigradon kaj la pluda?ron de ties socia situacio.
[1]
Anka? la konspira rolo de la
Framasonismo
a? de la interesoj de diversaj e?ropaj potencoj (?efe
Britio
) estis iam montrita kiel ka?zo.
[2]
. La? historiisto Giuseppe Brienza, anglia registaro provis, e? financante almena? parte la
ekspedicion de la mille
, inokuli protestantismon en la koro de katolikismo. Estas konite ke malanta? la bersaljeroj enirintaj Romon tra la bre?o de Porta Pia sekvis tenaca roto da vendistoj de protestantaj biblioj. La unua ilin transportadis per ?areto trenita de hundo epitetata, ne?atigcele, "Pio na?a".
?iukaze ?i estis fine farata de la
Savoja dinastio
, kiu re?is en la
Piemonto
(elstare regata de la ?efministro grafo de
Cavour
), kontra? la intervenoj de aliaj gravuloj kiel (
Mazzini
,
Garibaldi
), la?longe de komplikaj okaza?oj ligitaj al la e?ropa ekvilibro (intervenoj de
Francio
kaj
A?strio
), kiu pinti?is per la aldonigo de la lasta reduto de la
Papa ?tato
en 1870. Tamen pluda?ris la postulado de landlimaj teritorioj, ?efe kun la
A?strio-Hungario
(
Triesto
kaj la
Provinco Trento
), kiuj solvi?is parte en
1919
post la
Unua Mondmilito
(
Traktato de Saint-Germain-en-Laye
kaj ekspedicio de
Gabriele D'Annunzio
).
Rilatoj inter Italio kaj Sankta Se?o (Vatikana Urbo)
[
redakti
|
redakti fonton
]
La unui?o de Italio
?ar la unui?o de Italio devis, por sin realigi, okupi la teritoriojn de la Papa ?tato, kaj do de Urbo (Romo), tio generis fortan la longan kontraston kaj kverelon inter la nova Itala ?tato kaj La Sankta Se?o (Vatikano) en Romo. La kverelo kaj kontrastoj ?esis, je nivelo jura, kun la Lateranaj Paktoj de 1929 (el kiuj naski?is la nova ?tato "?tato de la Vatikana Urbo") kaj sinsekva revizio de la
Konkordato
(1984), sed restis ?iam diatribo kaj malharmonio rilate interpretojn de la faktoj de la okupo de Romo de 1870: la diversa interpreto, pri la fakto kaj rezulto kaj pri eblo reakordi?i, da?rigis e? se nivele de du historiistaj fluoj kaj fran?oj kaj ekstremismaj (amba?flankaj) kaj laikistaj. Evento nova, sed ne tute nenatendita, kontribuis montri la novajn sentojn inter la du ripoj de la rivero Tevere: la ?iujare la nacio festas per civila cerimonio la 20an de septembro tago de la okupo de la Urbo; nu, en la ceremonion de 2010 partoprenis anka? vatikana ?tatsekretario, kardinalo Tarcisio Bertone kune kun la respublika Prezidento Giorgio Napolitano. Dum tiu reremonio, la kardinalo montris simpation al la ceremonia rito kaj fine legis la jenan pre?on kiel signo de repacigo kaj reamiki?o kaj rekonfirmo de kunlaborado:
[3]
La kongreso de Vieno
de
Jean-Baptiste Isabey
,
1819
.
Komence de la 19-a jarcento
Italio
estis nur geografia unuo, ?iu popolo havis siajn diferencajn kutimojn, lingvon, flagon a? himnon. Okupis la italan duoninsulon mozaiko de ?tatoj, kelkaj okupitaj de fremdaj potencoj.
Napoleono
konkeris la duoninsulon kaj modifis entute la mapon. Li aldonis
Piemonton
,
Parmon
,
Toskanion
, la
Liguran Respublikon
kaj la
Papan ?taton
al la
Franca Imperio
, unuigis la tutan nordorienton de la duoninsulo por krei la
Regno de Italio
, kies re?o li deklaris sin kaj li konkeris anka? la
Regnon de Napolo
. Dum tiu periodo Italio suferis serion de
liberalajn
reformojn, kiel la abolo de la
fe?daj
kaj
ekleziaj
privilegioj.
Pro la malvenko de
Napoleono
, la
Viena kongreso
(
1815
) rekonstruas denove la geografian spacon de
Italio
atentante ?efe la interesojn de la re?aj familioj kaj de la grandaj e?ropaj potencoj, neniam de la popolaj interesoj.
La
A?stra imperio
ekprenis
Lombardujon
kaj la
Veneton
kaj krome lokigis a?striajn princojn en la regnoj de Parmo,
Modenon
kaj Toskanion.
Sardio
kaj Piemonto unui?is en la
Regno de Piemonto-Sardio
, kiu ricevis
Savojon
kaj
Nicon
. Oni restarigis la Papan ?taton kaj la Burbonojn en la regno de Napolo, kiu eknomi?is
Re?lando de la du Sicilioj
.
Oni reenkondukis la absolutismon en ?iuj ?tatoj. La registaroj enmetitaj de la
Viena Kongreso
ne kalkulis pri la popola apogo, kaj pro tio ili devos esti helpitaj de la A?stria Imperio.
Dume, la
naciismo
plue disvasti?is, sprone pro reveno al absolutismo kaj pro la ekonomia progreso. La pliigo de la tekstila produktado de Piemonto necesis
internan merkaton
pli ampleksan kie sendi siajn produkta?ojn. La etendo de la
fervojo
favoris la komunikadon kaj la unuigon de la diversaj ?tatoj. Aliaj unuigantaj elementoj estis
katolikismo
, itala kulturo kaj
romantikismo
, kiu identigis Italion kun la
Risorgimento letterario
, per kio ?i atingis grandan politikan povon. ?ajnaj literaturaj skriba?oj estis plenplenaj je aludoj al sklaveco a? la tiranio. Kie oni ne permesis la kritikon oni uzis la
satiron
.
[4]
- Giuseppe Brienza,
Unita senza identita. Come il Risorgimento ha schiacciato le differenze fra gli stati italiani,
Solfanelli, 2009.
- Adrea Tornielli.
[1]
[
rompita ligilo
]
,
La fragile concordia,
Bur Rizzoli, Milano, 2011.
- Massimo Viglione,
1861. Le due Italie, identita nazionale, unificazione, guerra civile,
Ares, Milano 2011.
- ↑
El portal del sur
- ↑
presentacion de Giuseppe Ressa, parte 1, pag 15
- ↑
?iopova kaj eterna Dio, al Vi levi?u la la?do kaj danko pro tio ke Vi ?iam gvidas la eventojn de la historio al la fina punkto de savo kaj paco. Ni kontemplas la verkon de Via Providenco kiu mirige disvolvi?is anka? en tiu ?i Urbo kaj en ?i tiu tero de Italio por redoni konkordon de celoj kie jam venkis kontrasto.
En tiu ?i Urbo, kie per via decido predikis kaj mortis la Apostolo Petro, lia posteulo povu da?rigi plenlibere sian tutmondan mision. Vi kiu donis al la lo?antoj de Italio la grandan donacon de la kredo je Kristo Jesuo, konservu kaj pliigu tiun altvaloran hereda?on por la venontaj generacioj.
Ree?as en niaj koroj la alvoko de la beata Pontifiko
Pio la 9-a
: “Granda Dio, benu Italion!”. Jes, Sinjoro, benu hodia? kaj ?iam tiun ?i Nacion: asistu kaj lumigu ?iajn regantojn por ke senlase ili prizorgu pri la por?ia bono. Donu la eternan pacon al tiuj kiuj ?i tie forfalis kaj al ?iuj kiuj, la? la jarcentoj, oferis sian vivon por la bono de la Patrio kaj de la homaro.
Tiu ?i Urbo, tiu ?i Nacio kaj la tuta mondo ?uu ?iam Vian protektadon kaj Vian helpon, por ke la fluo de la historio reali?u konforme al Viaj voloj, sub la gvido de la Spirito, ?is la pleneco de la tempoj anoncitaj de Kristo Sinjoro. Amen. (?urnalo Avvenire de 21/09/2010)
- ↑
"En 1861 ne naski?is Italio, pli simple institui?is en la itala teritorio
unitara ?tato
. Italio, vidpunke de kulturo, arto, lingvo kaj super ?io religia, jam estis unuo ekde jarcentoj kaj jarcentoj. Legita kiel "politika" evento, la Unui?o konstituis historian alvenpunkton, kiu meritas esti celebrita ?iutempe. Tio, tamen, ne pravigas la pretendon kvalifiki la proklamon de la Regno de Italio de 1861 (kaj la aliajn eventojn de 1866 kaj de 1870 kaj...de 1918) evento je "nacia" rimarko: okazis nur evento "politike" je granda signifo. La itala nacio havis neniun bezonon atendi la triumfon de la Relevi?aj movadoj por sin rekoni kaj esti rekonata kiel tia de ?iuj nacioj. ?iuj malfacila?oj kaj miskomprenoj naski?as el la fakto ke oni miksas la nociojn de ?tato kaj Nacio..." (Francesco d'Agostino,
L'Unita d'Italia gran fatto politico ma non evento identitario,
Avvenire de la kvina de majo 2010. Milano)