Sebastopolo
[1]
[2]
(
ukraine
Севастополь
,
ruse
Севастополь
,
krime-tatare
Aqyar
) estas la urbo kaj marhaveno en
Krimeo
, ?e la Nigra Maro,
urbo-heroo
. Ekde 2014 la urbo estas
aneksita de Rusio
, kiu konsideras ?in parto de
Krimea Federacia Distrikto
dum plejparto de la internacia komunumo plu konsideras Krimeon parto de
Ukrainio
.
La nomo de la urbo devenas de la du helenaj vortoj:
Σεβαστο?
(ekvivalento de la romia titolo "A?gusto") kaj
πολι?
(urbo), do, la?vorte ?i tradukeblas kiel "urbo de imperiestro". Tamen dum Sovetia epoko pro ideologiaj konsideroj la etimologio estis transdonata per "urbo de gloro, adorinda urbo". En la Granda Sovetia Enciklopedio la nomo estas tradukita per "alta, sankta urbo".
La moderna historio de la urbo komenci?as en la jaro
1784
, kiam sur la loko de la
krime-tatara lo?loko
A?tiar
estis fondita la fortika?o de la Rusuja armeo. En la
jaro
1797
imperiestro Pa?lo la Unua realinomis ?in
A?tiar
. En la jaro
1826
la nomo estis renomita Sebastopolo.
Resta?oj de la helena kolonio ?ersoneso
En la antikva tempo sur la teritorio de moderna Sebastopolo situis la helena kolonio ?ersoneso, fondita de ekslo?antoj de Herakleo en kvina jarcento a.K. (?iaj resta?oj estas nun grava turisma objekto de la urbo).
En la jaro 987 p.K. la kieva princo Vladimio Svjatoslavovi? almilitis ?ersoneson kaj konkeris ?in en 988. En la sama jaro en ?ersoneso okazis bapto de Vladimir, kiu akceptis kristanismon kiel oficialan religion de
Kieva Regno
.
Dum la mezepoko sur la loko de la urbo situis negranda tatara lo?loko
A?tiar
.
En la jaro 1784 post anekso de Krimeo fare de Rusia Imperio sur la teritorio de la moderna urbo estis fondita la fortika?o, ?irka? kiu aperas la moderna urbo. La geografiaj aparta?oj de la loko (?i havas multajn profundajn krekojn) difinis ?ian sorton de la milit-?ipara bazo. En la jaro 1804 Sebastopolo estas nomumita la ?efa milita haveno de la Nigra Maro.
Dum la
Krimea (Orienta) Milito
Sebastopolo i?is la areno de arda batalado, kiu eniris la historion kiel la Unua Defendado de Sebastopolo (de 13.09.1854 ?is 27.08.1855).
Dum la Sovetia tempo la urbo i?is parto de la Krimea A?tonoma Sovetia Socialisma Respubliko de Rusio (vidu ?e
A?tonoma Respubliko Krimeo
).
Dum la
Dua Mondmilito
Sebastopolo denove i?is areno de batalado, kiu eniris la historion kiel la
Dua Defendado de Sebastopolo
(de 30.10.1941 ?is 4.7.1942). Pro tiu defendado en 1945 la urbo estis nomumita
urbo-heroo
.
En la jaro 1948 la urbo estis rearan?ita al aparta administra centro (urbo de la respublika subi?o), sed da?re restis parto de la Krimea A?tonoma Soveta Socialisma Respubliko. Dum post militaj jaroj ?is falo de Sovetunio Sebastopolo estis "fermita" urbo kun tre limigita enir-eblo.
En 1954 Sebastopolo (kune kun tuta Krimea Provinco) estis transdonita al Ukrainia Soveta Socialisma Respubliko. En la Konstitucio de USSR de la jaro 1978 Sebastopolo estas menciata kiel urbo de la respublika subi?o.
Dum la unuaj jaroj post falo de Sovetunio inter Ukrainio kaj Rusio okazis seriozaj malkonsentoj pro Sebastopolo (kie tiam bazi?is la Nigramara Floto de Rusio). Tamen post la akcepto de Ukrainia Konstitucio (1996), la? kiu Rusio arendas la bazojn de Sebastopolo ?is la jaro 2017, la situacio trankvili?is. En la jaro 2010 la prezidentoj de Ukrainio kaj Rusio interkonsentis pri la da?rigo de la arendo de la Sebastopolaj havenoj por la rusia Nigramara Floto ?is la jaro 2042.
En 2014, post la
politika krizo en Ukrainio
, Rusa Federacio okupis Krimeon, inkluzive Sebastopolon, per referendumo, kiu ne estas agnoskita de la internacia komunumo.
Vida?o de la Sebastopola kreko kaj la Monumento al la Dronigitaj ?ipoj
Nuntempe Sebastopolo estas la plej granda haveno, industria, scienc-te?nika kaj kultura centro de la sudo de Ukrainio. En la urbo estas ?ip-konstrua, ?ip-ripara, instrument-konstrua, ?emia k.a. uzinoj; kelkaj altlernejoj; 2 teatroj; multaj muzeoj, dedi?itaj al la milita historio de la urbo;
akvariejo de la instituto pri biologio de la sudaj maroj. Grava turisma objekto estas anka? la resta?oj de ?ersoneso.
Administre la
Sebastopola municipo
estas dividita je 4 distriktoj: la Balaklava, la Gagarina, la Lenina, la Na?imova. En tiuj 4 distriktoj estas 2 urboj - Sebastopolo kaj
Inkermano
(eksa urbo
Balaklavo
nun administre ne estas aparta urbo), unu
urbotipa lo?loko
-
Ka?o
, kaj kvar municipoj, kiuj sume havas 29 vila?ojn.
En la urbo mem lo?as ?irka? 308 mil homoj; en la tuta Sebastopola regiono lo?as ?irka? 380 mil homoj. Rusoj konsistigas ?irka? 74%, ukrainoj - 20%; la restan parton konsistigas pli ol 25 nacioj (belorusoj, krime-tataroj, judoj, armenoj, grekoj, germanoj, bulgaroj, poloj, koreoj ktp.). La absoluta plimulto de la lo?antoj estas ruslingva.
- ↑
Malgra? la fakto, ke en la rusa kaj ukraina lingvoj oni skribas la nomon de la urbo per 'v', la esperantigo per
Sebastopolo
?ajnas preferinda, ?ar, unue, ?i pli la?as la grekan etimologion de la vorto kaj, due, ?i estas jam fakte pli hejma en Esperanto (la formo
Sebastopolo
estas menciita, interalie, en
NPIV
kaj Esperanto-rusa vortaro de
Bokarev
, eble anka? en la aliaj gravaj kaj a?toritataj vortaroj). La internacia uzado ?ajnas heziti inter 'v' kaj 'b', do ne eblas fidi al la internacieco.
- ↑
Anka? la referenca esperantlingva "po?atlaso de la mondo", eldonita 1971 en Prago, en sia mapoj 15 kaj 17 esperantigas la urbon Sebastopolo kun "b".
| Administra divido de
Ukrainio
|
|---|
 | Provincoj
|
|  |
|---|
| Urboj kun speciala statuso
|
|
|---|
| A?tonoma respubliko
|
|
|---|
|