La
Triunuo
a?
Trinitato
[1]
(
latine
trinitas
,
antikve-greke
τρι??
Trias
, "triopo, trieco") estas koncepto en
kristana
teologio
kiu esprimas la unuecon de
Dio
en tri personoj, nomataj la Patro, la Filo (
Jesuo Kristo
) kaj la Sankta Spirito. La koncepto estis formulita en la
4-a jarcento
kiel kontra?pozicio al la
arianismo
kaj similaj kredoj, la? kiuj Kristo estis alispeca ol kaj submetita al Dio.
Preska? ?iuj hodia? ekzistantaj bran?oj de kristanismo akceptas la Triunuon, specife
katolikismo
kaj
ortodoksismo
.
La? la doktrino akceptita de tiuj eklezioj, la Triunuo estas
Dio
, havanta unu
esencon
sed tri "
hipostazojn
" ?
personojn
:
- Patro
- Persono, Kiu estas la Komenco kaj Modelo de la Triunuo;
- Filo
- Persono de la Triunuo, Kiun oni nomas anka? Dio Vorto, Sa?eco de la Patro, per Kiu la Patro kreis la universon, Filo naski?as el Patro, en nia mondo la Dio Filo enhomi?is en
Jesuon Kriston
;
- Sankta Spirito
- Persono, Kiu devenas de la Patro
kaj de la Filo
, Lia ?eesto kaj agado perfektigas ?iun Dian faron, Dio la Spirito eniras en la koron de kredanto kaj donas
gracon
por fidi kaj bonagi.
La? tiu doktrino, ?i tio estas "la mistero de La Sankta Triunuo". Mistero ?ar ?i estas super la kompreno de homo.
Sankta A?gusteno
verkis la plej bonan klarigon pri ?i.
La doktrino fari?is punkto de granda lukto en la
3-a
kaj
4-a jarcentoj
kiam interbatalis
katolikismo
kaj
arianismo
. La katolika doktrino de la Triunuo estis difinita en la
Kredo Nicea
, produkto de la
Koncilio de Niceo
. La? arianismo, nek Filo nek Spirito estis Dio, do la Triunuo ne estas. Post la Nicea koncilio komenci?is batalo kontra?
macedonismo
. Macedonio kontestis diecon de la Sankta Spirito, lia doktrino estis rifuzita de la
katolikismo
en la
dua Ekumena Koncilio
, kiu okazis en Konstantinopolo. Tiu koncilio aldonis al la
Nicea simbolo
paragrafojn pri la Sankta Spirito kaj tial la simbolo kelkfoje nomi?as Nicea-Konstantinopola, kaj por mallongeco simple Nicea. La? la nicea kredo la Sankta Spirito devenas nur el la Patro. Sed en la okcidenta parto de tiama unueca Eklezio ekde la beata A?gusteno komencis disvasti?i la opinio, ke la Sankta Spirito devenas de la Patro kaj de la Filo (
filiokvo
). La katolika Eklezio enskribis tiun ?i aldonon en la simbolon nur en 1014, ?e kronado de
Henriko la 2-a
fare de la papo
Benedikto la 8-a
.
Nunaj specoj de kristanismo kiuj ne akceptas la Triunuon estas ekzemple
unitarismo
,
jehovismo
kaj
mormonismo
.
Al
islamo
kaj
judismo
, la Triunuo ?ajne estas tri dioj kaj estas profunda eraro de kristanismo. Al
spiritismo
, Sankta Triunuo originis el miskompreno de rolo de
Jesuo
kaj identeco de
Sankta Spirito
pro historiaj kialoj.
"La Sankta Triunuo" estas anka? la nomo de pentra?o, verko de
Andreo Rublov
kiu estas
Rusa Ortodoksa
ikonartisto
.
Se en la Malnova Testamento estas apena? aludate al la Triunuo (vidu la genezan rakonton en kiu Abrahamo salutas tri gastojn kaj en la tri adoras nur unu), okazas ke en la Nova trovi?as esence kaj precize revelaciata la Triunuo. Tie ne enestas la vorto ≪triunuo≫; sed la tri personoj estas klare nomataj: ili agadas kaj manifesti?as ?u en distingi?o ?u en unui?o. Jesuo kaj liaj dis?iploj emas rigide respekti la
?ema
/n (hebrea pre?o) de la Malnova Testamento : ≪A?skultu, ho Izrael!
La Eternulo
, nia Dio, la Eternulo estas unu sola (Read 6,4) ≫.
La unua revelacio pri la Triunuo okazis avanta?e de unu persono, Maria. ?i ekaperis en la Anonco de la An?elo Gabrielo: ≪La Sankta Spirito venos sur vin, kaj la potenco de la Plejaltulo superombros vin; pro tio anka? la naskota?o estos nomata sankta, la Filo de Dio (Lk 1,35)≫. Jen, do, la Patro disponanta, la Spirito eniranta en Marian, kaj la Filo en ties sino.
La dua revelacio pri la Triunuo, kaj la unua publika, konkreti?is ?e la
Jordano
dum la bapto sur Jesuo. Tiam estis proklamite ke ≪la Sankta Spirito malsupreniris sur lin en korpa aspekto kiel kolombo ; kaj venis vo?o el la ?ielo: ≪Vi estas Mia Filo, la amata; en vi mi trovas plezuron (Lk 3,22)≫ . Kiel ajn tiu teofanio ekektivi?is, en ?i estas atestata la Triunuo en la Patro kiu deklaras, en la Spirito kiu malsupreniras, kaj en la Filo kiu estas proklamata. (Vidu Anka? Johanon 1,32).
Tiu revelacio pri la dieco de la Filo estos konfirmita dum la Transfiguri?o de Jesuo anta? la tri dis?iploj. En ?i emer?is la vo?o proklamanta ≪Tiu ?i estas mia Filo, la elektita, a?skultu lin (Lk 9,35)≫.
La Nova Testamento estas plenplena je formuloj unuflanke asertantaj, a? supozigantaj, la perfektan diecon de la Filo, kiuj, aliflanke, plene asocias la Spiriton al lia vivo, al la intimeco kaj al agado de la Patro kaj de la Filo.
La evangelio de Marko ekstartas per kredkonfeso: ≪Komenco de la evangelio de Jesuo Kristo, Filo de Dio≫ (Mk 1,1). Kaj tiu de Mateo fini?as per jena universalisma taski?o: ≪Iru do kaj dis?ipligu ?iujn naciojn, baptante ilin en la nomon de la Patro kaj de la Filo kaj de la Sankta Spirito (Mt 28,19)≫.
Sed estas ?e Johano ke la doktrino pri la Sankta Triunuo estas vere ellaborita, tiel ke li povis esti difinita la
teologo de la Sankta Triunuo
.
≪En la komenco estis la Vorto, kaj la Vorto estis kun Dio, kaj la Vorto estis Dio (Jo 1,1)≫. ≪?io esti?is per li kaj aparte de li esti?is nenio, kio esti?is (Jo 1,3)≫. ≪Kaj la Vorto fari?is karno (Jo 1,14)≫. ≪Neniu iam vidis Dion; la solenaskita Filo, kiu estas en la sino de la Patro, Lin deklaris (Jo 1,18)≫. ≪ Mi estas la lumo de la mondo (jo 8,12)≫. ≪Vere, Vere, mi diras al vi : Anta? ol naski?is Abrahamo, mi ekzistas (Jo 8,58 kaj El 3,14)≫. ≪Mi kaj la Patro estas unu (Jo 10,30)≫. Kaj plue: ≪Kiam venos li, la Spirito de la vero, li gvidos vin en ?ian veron; ?ar li parolos ne de si mem, sed kion ajn li a?dos, tion li parolos, kaj li anoncos al vi la venontajn aferojn. Li gloros min, ?ar li ricevos el miaj kaj anoncos al vi (Jo 16, 13-15)≫.
Pa?lo el Tarso, en siaj leteroj, diras ke Jesuo estas la Sinjoro,
Κυριο?,
Kurios, vorto uzata de la
Septuaginto
tradukanta la Tetragraman ????, YHWH, Dion, same kiel en Mk (12,21) kaj en Psalmo 118, 22, kaj en Johano 12 ,37-38 reprenanta el Jesaja 53,1: do la? Pa?lo, Jesuo estas Dio. Il lin mencias kiel Dion (Θεο?, Theos) en Rm 9,5, Tt 2,13, Rm 1,3, Rm 5,10, Ga 2,20, Kol 1,3 kaj 1,13. Plue Pa?lo ofte uzas la triunuajn formulojn (ekzemple 2Kol 13,13) kiuj asociigas la tri personojn diajn.
Ankora?: en la letero al la Hebreoj (He, 1,8), Pa?lo pritraktas kristologion jam precizigitan. ≪Sed (Dio la Patro) diris al la Filo: Via trono, ho Dio, estas eterna; le sceptro de via regno estas sceptro de justeco≫.
La Apokalipso donas al Jesuo la diajn titolojn per kiuj la Malnoiva Testamento epitetas Dion, kiel ≪mi estas la alfa kaj la omega... kiu estas, kiu estis, kaj kiu venos, la Tutpovulo (Ap 1,8)≫.
Oni notu ke ?i tie ne estas citataj ?iuj referencoj pri la Triunuo entenataj en la Nova Testamento; des malpli argumentadoj por komenti la tekstojn. ?io tio trovi?as en traktadoj pri teologio pri la Triunuo kiel en
[1]
Ampleksa, itallingva, teologia traktado pri la kristana Triunua
[2]
Arkivigite je
2012-01-22 per la retarkivo
Wayback Machine
Itallingva vasta diskutado pri la kristana Triunuo.
≪ ?ildo ≫ de la Triunuo
, tradicia simbolo de la Triunuo en la okcidenta kristanismo.
≪Mi al vi allasas unusolan Diecon kaj Plejpotencon, ekzistantan Unu en la Tri, kaj prezentantan la Tri apartigitmaniere. ≫ (
Gregorio de Nazianco
,
Paroladoj
, 40, 41)
La? la
Korano
Jesuo estas nur profeto, elstara profeto, neniel Dio a? Difilo. “La kristanoj diris:
la Mesio estas filo de Dio [...] Ke Dio ilin nuligu! Ili estas tiel stultaj”
(9,31), a? anka?
“Dio estas unusola [...]. Kiamaniere li povus generi filon?”
(4,171) kaj
“Ili imagis en sia nescio ke Dio havas filojn kaj filinojn”
(6,100). Veras tamen ke Korano diras ke Jesuo
“estas vorto de Dio”
(4,171) kaj ke li estas “
iu Verbo kiu emanas el Li”
, nome el Dio (3,39; 3,45), ree?ante la evangelion de Johano; sed la islamaj komentistoj rapidi?as interpreti, ke tiu Verbo estas ja jes vorto de Dio, sed ne eterna kaj ne nekreita, kvankam akceptante ke Jesuo estas la unika persono kun kiu Dio parolas rekte. Tie kaj tie el Korano (Sura 4; 5 kaj 6) traliki?as la informo, la? kiu la kristana triunuo konstituigas Dio, Jesuo kaj Maria.
H. U. VON BALTHASAR, Spiritus Creator, Brescia 1972.
B. BOBRINSKOY, Le mystere de la Trinite, Cours de theologie orthodoxe, Cerf, Paris 1986
P. CODA, Dio uno e trino. Rivelazione, esperienza e teologia di Dio, San Paolo Ed., Milano 2000
F. COURTH, Il mistero del Dio Trinita, Jaca Book, Milano 1993
J. DANIELOU, Dio e noi, Edizioni paoline, Alba 1967
J. DANIELOU, La Trinita e il mistero dell’esistenza, Queriniana, Brescia 1969
G. EMERY, La theologie trinitaire de saint Thomas d'Aquin, Cerf, Paris 2005
W. KASPER, Il Dio di Gesu Cristo, Queriniana, Brescia 1985
L.F. LADARIA, La Trinita, mistero di comunione, San Paolo Edizioni, Milano 2004
B. DE MARGERIE, La Trinite chretienne dans l'histoire, Beauchesne, Paris 1975
B. MONDIN, La Trinita mistero di amore. Trattato di teologia trinitaria, ESD, Bologna 1993
F. OCARIZ, Natura, grazia, gloria, EDUSC 2003
C. PORRO, Dio nostra salvezza, Torino 1994.
C. PORRO, Il mistero di Dio, Torino 1976.
J. RATZINGER, Il Dio di Gesu Cristo, Queriniana, Brescia 2006.
J. RATZINGER, Introduzione al cristianesimo, Queriniana, Brescia 2005.
L. SCHEFFCZYK, Dichiarazioni del magistero e storia del dogma della Trinita, in Mysterium Salutis, Queriniana, Brescia 1980, II/1, 187-278
L. SCHEFFCZYK ? A. ZIEGENAUS, Katholische Dogmatik, vol. II, MM, Aachen 1996.
M. SCHMAUS, Dogmatica cattolica, I, Marietti, Torino 1963.
A. STAGLIANO, Il mistero del Dio vivente, Dehoniane, Bologna 1996.
B. STUDER, Dio salvatore nei Padri della Chiesa, Borla, Roma 1986.