Robert MORTON
(* ?.
1440
; †
13-a de marto
1479
) estis
anglodevena
komponisto
kaj
kantisto
en la servo de burgonjaj dukoj, kiu estis siatempe renoma kaj de kiu estas transdonata trivo?aj
rondeloj
.
Pri la vivo de la
chappelain anglois
(angla subpastro)oni scias malmultan. Li naski?us ?.
1440
a? en
Anglio
a? kiel filo de anglaj gepatroj en
Burgonjo
. Ekde
1457
?is
1476
li estis dungita de la burgonjaj dukoj kiel subpastro de la kortegokapelo. Li ricevis dum la dekde?orado 75 "Livre" (funtojn), por povi vesti sin la? la manieroj de la kortego. ?ajnas, ke li jam tiam lo?intis en
Bruselo
.
Komence li estus ?libera‘ kunlaboranto de la kapelo; nur ekde
1460
alfluis regulaj pagoj. Je tio li subskribis, kiel videblas el dokumentoj de la koertegokapelo, kiel "Messire"; do li estis
sacerdoto
. Konsidere tion, estas malfacile klarigeble, kial li 15 jarojn devis kontentigi sin per la modesta pozicio de
kleriko
.
Ekde
1-a de junio
1464
?is
12-a de marto
1465
kaj ekde
1-a de oktobro
1465
?is
30-a de septembro
1466
li apartenis la? ordono de sia dunginto
Filipo la bona
al la mastruma?o de la
grafo
de
Charolais
, la posta duko
Karlo la sentima
. Plej ver?ajne Morton akompanis Karlon dum ties militiroj.
La iom longa periodo de relativa paco sur Filipo la bona fini?is per ties morto en
1467
. Sub lia posteulo Karlo la sentima la muzika vivo ?e la kortego estis draste perturbita; multaj kantistoj kaj komponistoj, inter ili
Hayne van Ghizeghem
, partoprenis la multajn militirojn, kiujn entreprenis sia dunginto. Supozeble Morton bone konis Hayne, ?ar anonima dokumento priskribas, kiel amba? montris en
Cambrai
siajn virtuozecojn pri kantado kaj instrumenta ludado.
Post la morto de Filipo (1467) Morton estis transprenita en la kapelon de Karlo la sentima. Ekde la
20-a de julio
?is la
13-a de a?gusto
1470
oni koncedis al li libertempon. Inter la
20-a de junio
1471
kaj la
20-a de julio
1472
li transprenis en la kapelo la titolon de
chappelain
. En la jaro
1475
Morton aperas nur malregule en la kontoj; li ricevis nur kvaronon de la plena jarsalajro.
Post
1476
oni ne trafas sur pagoj al Morton en la kontoj. La 1-an de februaro
1476
Pierre Basin
transprenis la pozicion de Morton kiel
chappelain
, evidente en realigo de atendado koncedita en
1475
. Tamen ?ajnas, ke ne la morto de Morton kondi?is tiun ?i transprenadon, ?qar tiu ?i ne estas anoncita kiel mortinto. Ke li almena? vivis en
1478
, montras listo, en kiu estas notita postaj pagoj al membroj de la duka kapelo. Nova esploroj en la arkivoj de la
Vatikano
krome indikas, ke li ankora? vivis en
1479
; en tiu jaro li distanci?as de nederlanda paroko.
Ekzistas neniam pruvita a? ?isfunde esplorita
hipotezo
, ke li kaj certa Robert Morton, kiu estis
episkopo
de
Worcester
kaj mortis en
1497
; estas tute la sama persono. Ke unuflanke nenio konatas pri la vivo de la episkopo inter
1456
kaj
1476
, la periodo dum kiu Robert Morton kiel komponisto aktivis ?e la burgonja kortego, kaj ke aliaflanke
kardinalo
John Morton, onklo de la onta episkopo, restas en Burgonjo en ?uste la sama periodo, dum kiam Robert malaperas el la kontoj, estas starigita kiel argumento por subteni la aserton.
Pluajn biografiajn informojn oni nur povas elpreni la verkaron de Morton kaj aliaj komponistoj.
Le souvenir
kaj
Souvenir tue
mencias
Claude Bouton
(†
1488
) resp. ties familion. La rondelo
Il sera pour vous / L’homme arme
aludas je
Simon le Breton
(†
1473
), kiu forlasinte la burgonjan kortegokapelon en majo
1464
iris al
Cambrai
. Tiun ?i urbon Morton kaj
Hayne van Ghizeghem
kune vizitis almena? je unu okazo, pri kiu raportas la anonima rondelo
La plus grant chiere
. La poemo ?Mon bien, m’amour, ma joye et mon desir‘, de kiun oni supozas, ke ?i estas la praa teksto por
Mon bien ma joye?
de Morton, entenas la
akrostikon
MARIE MORELET.
Pro la fakto, ke preska? la kompleta angla muzikrepertuaro el la
15-a jarcento
malaperis sekve de la malfondado de la mona?ejoj far‘
Henriko la 8-a
en la
1530-aj
jaroj, ne mirigas, ke la muziko de Morton venis per fontoj sur la kontinenton. Se li estintus en sia supozata naski?lando produktiva komponisto, tiam ja ?iu spuro pri tio perdi?us. Ok pecoj ? ?iuj rondeloj - transda?ris la detrueman tempon. Unu el la plej famaj el ili estas la plej frua muzikigo de la kanto "
l'Homme arme
", kiun multaj komponistoj de la frua
renesanco
utiligis kiel
kanto firma
por siaj
mesoj
. Tiu ?i muzika?o estas
kvodlibeto
kaj dati?as el la jaro
1464
; ver?ajne ?i estas verkita kiel adia?a donaco por alia kortegokomponisto,
Simon le Breton
. Alia rondelo,
Le souvenir de vous me tue
, estis senmezure ?atata; kopioj de tiu ?i kompona?o cirkulis tra tuta
E?ropo
.
?iuj verkoj postlasitaj sendube de Morton estas muzikigoj de
francaj
tekstoj, kio ne mirigas, ?ar ili ?iuj dati?as el lia burgonja periodo. Melodie ili estas iom pli simplaj ol la muziko de samtempuloj kiel ekz. Hayne a?
Antoine Busnois
.
Morton estis menciita de siaj samtempuloj
Hothby
kaj
Johannes Tinctoris
. La
muzikeoretiisto
kaj verkisto
Johannes Tinctoris
skribis fervore pri Morton, kiun li opiniis kiel "mondfamulo". Kvankam multe da muziko de Morton malaperis, inkluzive ?iuj sakralaj verkoj, kiujn li eble skribintus, ?ajnas estis klare, ke li influintus aliajn komponistojn ?e la bugonja kortego. Estu kiel ajn, pluraj el liaj kompona?oj estis utiligitaj kiel fontmaterialoj por mesoj de postaj komponistoj kiel ekz.
Josquin Desprez
.
Kvankam lia famo neniam transpasis malgrandan cirklon da spertulo, liaj pecoj estis nekutime disvastigitaj. Liaj kanzonoj ?Le souvenir‘ (14 fontoj) kaj ?N’aray je jemais‘ (15 fontoj) apartenas al la kulminoj de la burgonjaj kanzonoj.
De Morton transvivis nur kanzonoj:
- Cousin trop vous abuses (trivo?a
rondelo
;
- Il sera pour vous conbatu / L’homme arme [kvodlibeto, trivo?a rondelo, a?tenteco dubindas. La trivo?a versio estas tute anonima; la kvarvo?an oni atribuas al alikaze nekonata ?Borton“ (=
Pieter Bordon
a?
Antoine Busnois
+ Morton)];
- Le Souvenir de vous tue;
- Mon bien ma joye? (nur tekstincipito, la verko ?ajnas esti novaran?o de la anonima
Bergerette Greveuse m’est vostre acointance
, kiu estas transdonata en la manskriba?o Washington M.2.1 L.25);
- N’aray jemais mieulx (rondelo, trivo?a);
- Paracheve ton entrepris (rondelo, trivo?a);
- Plus j’ay le monde (rondelo, trivo?a);
- Que porroit plus faire une dame (rondelo, trivo?a).
- C'est temps perdu
- Elend du hast umbfangen mich
(anka? konata kiel
Vive ma dame par amours
)
- Pues servicio vos desplaze
- Vien avante morte dolente
Senatente de lia angla deveno Morton tute apartenas la burgonjan sferon. Liaj kantoj estas la?stile intime parencaj al verkoj de
Hayne van Ghizeghem
kaj
Antoine Busnois
.
?iuj pecoj montras eksterkutiman melodian ?paremon. Al ili komplete mankas la pleniga?oj en la kontratenoro, per kiuj verkis
Hayne van Ghizeghem
, anstata?e aperas plki ofte grandaj intervaloj kaj kvintsaltoj.
- David Fallows, "Robert Morton",
The New Grove Dictionary of Music and Musicians
, eld. Stanley Sadie. 20 vol.
Londono
, Macmillan Publishers Ltd.,
1980
.
ISBN 1-56159-174-2
- David Fallows, "Robert Morton", Grove Music Online ed. L. Macy (atingo 11-an de septembro
2005
),
(subscription access)
Arkivigite je
2008-05-16 per la retarkivo
Wayback Machine
- Gustave Reese
,
Music in the Renaissance
.
Novjorko
, W.W. Norton & Co.,
1954
.
ISBN 0-393-09530-4