Ordinara rabarbo
Biologia klasado
Regno: Plantoj Plantae Divizio: Angiospermoj Magnoliophyta Klaso: Dukotiledonuloj Dicotyledones Ordo: Kariofilaloj Caryophyllales Familio: Poligonacoj Polygonaceae Subfamilio: Nymphaeoideae Genro: Rabarbo Rheum Specio: R. rhabarbarum
Dunomo
Rheum rhabarbarum
Aliaj Vikimediaj projektoj
Sistematiko en Vikispecioj
Komunejo pri Ordinara rabarbo
v ? d ? r

Rabarbo a? la? latina scienca nomo Rabarbo-reumo ( Rheum rhabarbarum ), kaj pli precize ordinara rabarbo , ^[1] anka? nomata legomrabarbo a? krispa rabarbo estas plantospecio el la familio de la Poligonacoj ( Polygonaceae ). La sen?eligitaj kaj nesen?eligitaj folitigoj de tiu utilplanto estas kuirataj al kompoto .

Etimologio [ redakti | redakti fonton ]

La nomo Rheum rhabarbarum originas de la mezlatina vorto rheu barbarum Rheum staras por radiko kaj barbarus por eksterlanda, fremda, ?ar la planto alvenis en Meze?ropon el Azio.

Vegeta?aj karakteroj kaj enhavosubstancoj [ redakti | redakti fonton ]

Rabarbo estas somerverda, plurjara herba planto .

Post la ?ermado la planto formas primaran radikon, kiu evoluas unue al karneca, dika pivottubero, kiu vivas nur mallonge. La primara tigo kreskas en la dua jaro al dika tubero kaj en la sekvantaj jaroj anka? la flanktigoj diki?as kaj ekestas sekundaraj tuberoj. Kreskas dum la jaroj 25 ?is 30 diki?intaj tigoj.

La planto formas dikajn, neregulajn rizomojn . La surfacaj partoj de la planto formortas dum a?tuno. La re?osado okazas dum la sekvanta printempo el la subgrundaj bur?onoj .

La baze staranta folirozedo konsistas el grandaj folioj kun dikaj folitigoj kaj grandega foliplato. La folitigo longas ?is 70 cm kaj estas ?is 5 cm lar?a. La folitigoj estas je la supra surfaco plataj havante akrajn e?ojn. Depende de la kultivaro la folitigo havas ru?an koloron pro antocianoj . La folioj enhavas multe da malsaniga okzalata acido , la folirando estas iomete onda.

Generaj karakteroj [ redakti | redakti fonton ]

La planto floras de majo ?is fino de junio. Por la ekflorado la planto bezonas malvarmastimulon ( vernalizadon ), de temperaturoj sub 10 °C da?rantan 12 ?is 16 semajnoj. La panikla floraro estas ?is 2 m alta. La kremkoloraj floroj estas senpretendaj kaj plej ofte duseksaj. La fruktoj havas nur unu semon kaj estas triflugilaj akenoj . La semo havas grandecon de 7?10 mm oble 6?8 mm.

La kromosomnombro estas ${\displaystyle 2n=44}$. ^[2]

Origino kaj historio de la kultivado [ redakti | redakti fonton ]

Rabarbo devenas el Himalajo . Ekde la 11a jarcento la planto aperis kiel importa?o el meza Azio a? ?inujo trans Persujo al E?ropo. ?i estas unue uzata nur kiel medicina planto. ^[3] En la 16a jarcento rabarbo estis kultivata en Ruslando, de kie ?i atingis en la 18a jarcento aliajn e?ropajn landojn. Ekde tiam ?i estas kultivata en e?ropaj landoj. En la jaro 1937 rabarbo estis kultivata en Germanujo sur areo de 1700 hektaroj, en 1993 inter 350 kaj 400 hektaroj.

Kultivaroj [ redakti | redakti fonton ]

Kultivaroj distingi?as anta? ?io pro la interna kaj ekstera koloro de la folitigoj, la dikeco kaj la longeco de la tigoj. Konataj kultivaroj estas:

• ‘Glaskin’s Perpetual’
• ‘Timperley Early’
• ’Holsteiner Blut’ (ru?aj folitigoj)

Uzado [ redakti | redakti fonton ]

La folitigoj estas sen?eligataj, tran?ataj kaj prilaborataj kiel frukto , kvankam temas pri legomo . Plej ofte oni faras el rabarbo konfita?ojn kaj kompoton . Oni kovras per ?i kukojn. Oni faras el rabarbo anka? sukojn kaj fruktvinon . Rabarbo estas pro sia pikanta-acideca gusto kun malalta energienhavo relative ?atata.

Enhavosubstancoj [ redakti | redakti fonton ]

La folitigoj enhavas avera?e po 94,5 g da akvo por 100 g da man?ebla fre?a substanco. La 1,3 g karbonhidratoj konsistas el flukozo, fruktozo kaj amelo. Krome enestas 0,6 g da proteino , 0,1 g da graso kaj 3,2 g da fibroj. Jenaj mineraloj enestas en 100 g: 270 mg da kalio , 50 mg da kalcio , 25 mg da fosforo , 13 mg da magnezio kaj 0,5 mg da fero . La folitigoj enhavas jenajn vitaminojn : Vitamino C 10 mg, Vitamino A ( karotinoj ) 0,07 mg, vitamino B1 0,025 mg B2 0,030 kaj niacino 0,25 mg. La energienhavo estas 54 kJ (13 kcal). ^[4]

Decida por la gusto esta la fruktacidoj, anta? ?io pom- kaj citronacido , en kombino kun sukero. Kultivaroj kun ru?a interno enhavas malpli da fruktacidoj ol la verdaj kultivaroj. La kultivaro ?Ras Versteeg“ enhavas ?. 1,5 g da pom- kaj 0,1 g da citron-acido por 100 g de man?ebla substanco. ^[4] En la folitigoj estas avera?e 460 mg da okzalata acido por 100 g da fre?a substanco. Tiu relative alta enhavo ka?zas ?e homoj forkonsumadon de kalcio. Infanoj kaj homoj kun malsanoj de la reno kaj galo devas atenti tion. ^[4]

Referencoj [ redakti | redakti fonton ]

Literaturo [ redakti | redakti fonton ]

• Torkild Hinrichsen: Rhabarber, Rhabarber! Husum-Verlag, Husum 2003, ISBN 3-89876-102-9 .
• Georg Vogel: Handbuch des speziellen Gemusebaues. Ulmer, Stuttgart 1996, ISBN 3-8001-5285-1 .

Eksteraj ligiloj [ redakti | redakti fonton ]

• privata retejo Warenkunde Rhabarber Arkivigite je 2017-12-18 per la retarkivo Wayback Machine
• Disvasti?a mapo por Germanujo. En: Floraweb .