- Tiu ?i artikolo temas pri ordo de papilioj. Pri specio de tagpapilio el papilionoedoj temas artikolo
Makaono
.
 Kiel legi la taksonomion
Lepidopteroj
|
|
|
|
| Biologia klasado
|
|
|
Superfamilioj kaj familioj
|
|
vidu maldekstre
|
Aliaj Vikimediaj projektoj
|
|
|
|
|
|
Babochki rus enc
Ornithoptera euphorion
, la plej granda papilio en
A?stralio
(
Zoo de Melburno
)
Lepidopteroj
(a?
Papilioj
kaj science
Lepidoptera
Linne,
1758
) estas la biologia
ordo
de
papilioj
. Larvo de lepidoptero nomatas
ra?po
.
La? la nuna scienca stato, la divido de la biologia ordo al precipe dumtage kaj precipe dumnokte flugantaj specioj ne havas klarajn biologiajn kriteriojn, same ne la divido al pli grandaj (latine
Macrolepidoptera
) kaj pli etaj (
Microlepidoptera
) lepidopteroj. Tamen por iom pli facila ordigo de la multegaj specioj de la ordo tiuj kategoriigoj da?re praktike uzatas, kaj kompreneble anka? la tradiciaj vortoj "
papilio
", "
tagopapilio
", "
noktopapilio
" kaj "
tineo
", multe pli a?aj ol la moderna biologia
taksonomio
, en ?iutaga lingvouzo plu uzatas kaj tial respeguli?u en vikipedio.
Lepidopteroj kreas la duan plej grandan
ordon
de insekto, tuj post
skaraboj
. Ili estas disvastigitaj tra la tuta mondo krom Antarkto, la ordo nombras ?irka? 180 000 specioj. Per la papilioj okupi?as
lepidopterologio
.
[1]
specio
Cethosia cyane
La scienca nomo lepidopteroj (latine
lepidopterae
) venas el la
greka lingvo
kaj estas kunmeta?o el λεπ??
lepis
?
skvamo
‘ kaj πτερ?ν
pteron
?
flugilo
‘. La fakte uzata vorto en la
malnovgreka lingvo
por papilio estis ψυχ?
psike
, origine uzata por priskribo de "venteto, spiro, animo respektive
psiko
". La esperanta vorto venas el la
latina lingvo
, kiu havas ekzakte la saman formon kiel en Esperanto, do
papilio,
kaj de la latina vorto devenas anka? la
franca
nomo
papillon
. En la
germana
kiel ekzemplo de
?ermana lingvo
la vorto papilio estas
?Schmetterling“
[
?metalin
g
], dokumentita unuafoje en
1501
, kio venas de la orient
mezaltgermana
vorto
Schmetten
, por
acida laktokremo
, de kiu iuj specioj estas aparte altirataj. Supersti?e papilioj en iuj partoj de Germanlingvio dum la mezepoko e? konsideri?is aliformigoj de sor?istinoj, kiuj celis ?teli laktokremon a? lakton, pri kio atestas historiaj agrikulturaj nomoj kiel
Milchdieb
a?
Molkenstehler
- "lakto?telulo". La
angla
vorto
butterfly
("butera mu?o" a? "butera flugulo") same akcentas la intereson de papilioj pri laktoprodukta?oj. La germana vorto
Schmetterling
tamen nur en la dua duono de la 18-a jarcento kutimi?is en la ?enerala lingva?o: ?is tiam, ekzemple ankora? en historia biologia verko de
Rosel von Rosenhof
el
1749
, papilioj ankora? nomi?is
?Tagvogel“
("tagaj birdoj", en moderna germana
Tagfalter
) a?
?Nachtvogel“
("tagaj birdoj", en moderna germana
Nachtfalter
). En la sudorientaj germanaj dialektoj de
Silezio
kaj
Sudetio
, kaj anka? en
Svislando
, anka? uzatis la formo ?Sommervogel“ ("somera birdo", paralele al la
dana
vorto
sommerfugl
. La krome en Germanlingvio uazata vorto
Falter
ne rilatas al "faldado" de la flugiloj, sed venas de la
malnovaltgermana
vorto
fifaltra
kaj la
anglosaksa
fifealde
, kio per duobligo de la konsonanto "f" aludis al la tre rapida movi?o de la papiliaj flugiloj, la? sono iom simila alripeti?anta sono "f". Anka? en la
itala
vorto
farfalla
rekoneblas la duobligo de la konsonanto "f".
Listo de la familioj de lepidopteroj
[
redakti
|
redakti fonton
]
Iphiclides podalirius
, su?anta
nektaro
n de
floro
de
mento
, fotita finsomere en la
Puatua Mar?o
.
Aliaj familioj, kiuj entenas papiliojn, kies larvoj fosas
[
redakti
|
redakti fonton
]
La papilioj kutime estas dividataj en
tagajn
kaj
noktajn papiliojn
, la tiel nomataj
krepuskaj
, sed tiu ?i divido estas la?cela kaj ?i ne respondas al sciencista sistemo.
Diferencoj inter la taga kaj la nokta papilio::
Hypercompe scribonia
, tipa reprezentanto de nokta papilio
- La noktopapilioj estas kutime akvivaj nokte, sed ekzistas esceptoj. Estas noktaj papilioj, kiuj estas akvivaj dumtage, sed la tagaj papilioj nokte ne.
- La sidanta nokta papilio plimulte tenas la flugilojn tegmentforme kunmetitaj, la tagaj papilioj ripozas kun la flugiloj kunmetitaj super la korpo.
Specialaj zoologiaj ?ardenoj kaj botanikaj ?ardenoj kun vivaj papilioj. Dum lastaj 30 jaroj estis malfermitaj da ili centoj tra la tuta monto, kelkaj portas nomon
Butterfly garden
, aliaj
Papilliorama
.
- Natural History Museum en
Londono
havas la plej malnovan kaj unu el la plej grandaj kolektoj de papilioj en la mondo. Krom tio ?i aran?as la tn.
Papiliajn semajnfinojn
kun prezentado de la vivaj papilioj.
- Munkena
Muzeo Witt
havas la plej grandan kolekton de noktopapilioj en la mondo.
- ↑
CoJeCo.cz
. Alirita 2012-07-02.
- ↑
Maria Heikkila, Marko Mutanen, Niklas Wahlberg, Pasi Sihvonen, Lauri Kaila. (2015)
Elusive ditrysian phylogeny: an account of combining systematized morphology with molecular data (Lepidoptera)
15
(
angle
),
p. 260
.
doi
:
10.1186/s12862-015-0520-0
.
.