Reta PIV 2020
Eldono de PIV el 2002
Plena Ilustrita Vortaro de Esperanto
(
PIV
) estas la plej ampleksa unulingva difin-
vortaro
de
Esperanto
, kompilita de granda skipo de
esperantologoj
kaj fakuloj. ?ia eldonanto estas la
Sennacieca Asocio Tutmonda
(SAT), kiu eldonis anka? la pli anta?an vortaron
Plena Vortaro de Esperanto
(PV) el
1930
, kiu estis la bazo de PIV. La unua versio de PIV aperis en
1970
, sekve Suplemento en
1987
kaj du aktualigitaj prilaboroj en
2002
[1]
kaj
2005
. En
2010
E@I
kune kun SAT eklaboris pri
interreta
versio de la vortaro, kiu publiki?is la
4-an de aprilo
2012
. PIV estas vaste rigardata kiel kvaza?-norma lingva referenc-verko de Esperanto. Ekzemple, Esperantaj verkoj ofte listigas en siaj glosaroj tiujn kaj nur tiujn vortojn a? vortsencojn, kiuj ne trovi?as en PIV.
Plena Ilustrita Vortaro de Esperanto, eldono de 1970
[
redakti
|
redakti fonton
]
Gaston Waringhien
staranta malanta? la stako de la manuskripto de PIV
La anta?ulo de PIV estis
Plena Vortaro
(PV 1930/1934), kompilita de
Emile Grosjean-Maupin
(?efredaktoro) k.a. Sub la ?efredaktorado de lia dis?iplo
Gaston Waringhien
esti?is PIV kaj eldoni?is unuafoje en
1970
. Poste aperis du sen?an?aj represoj.
PIV 1970 la? propraj indikoj havas 15 200 kapvortojn kaj 39 400 leksikajn unuojn. ?i pro tio tiuepoke estis - kaj la aktualaj eldonoj (vd. sube) ankora? estas - la senkonkurence plej ampleksa
difin
-vortaro de Esperanto, e? se ?i intertempe forte postrestis vortarojn de la tipo Esperanto-etnolingvo (ekzemple la vortaro Esperanto-germana de
Erich-Dieter Krause
de 1999 kun ?. 80.000 vortaraj unuoj).
Kiel PV 1930/1934 anka? PIV havas aran?on la? vortnestoj, ne la? pure alfabeta ordo. Tiel oni ekzemple trovas "maljuna" ne inter aliaj vortoj kun
mal-
(malbona, malofta), sed en la artikolo pri "jun-" apud aliaj kunmeta?oj de "jun-" kiel jun'ec'o, jun'ul'o, mal'jun'ul'ej'o ktp.
PIV 1970 indikas apartenon de radiko al la
Fundamento de Esperanto
a? al la 1-a ?is 7-a
Oficiala Aldono
(OA, 1909?1958) kaj resume (kaj pro tio nekontroleble) al gravaj fontoverkoj kiel la
Biblio en Esperanto
a? verkoj de gravaj a?toroj kiel
L.L. Zamenhof
,
Kabe
,
Grabowski
k.a.
?i difinas la vortojn kaj ofte aldonas ekzemplo-frazojn, kiuj montras la difinitan vorton en kunteksto. ?e multaj vortoj ?i referencas al semantike parencaj vortoj.
Etimologiaj
indikoj mankas.
Ideale PIV devus listigi ?iun uzitan radikon kiel apartan kapvorton (titolo de vortara artikolo). Tiel tamen ne ?iam estas. Ekzistas kelkaj (malmultaj) radikoj uzataj en la difinoj de iuj vortaraj artikoloj, sed mem ne difinitaj. Oni kutime nomas ilin "ka?itaj radikoj", ?ar ili ne estas facile troveblaj la? la alfabeta ordo. Sur p. 97 ekzemple trovi?as la enskribo "
basbal-o
= bazopilko", sed difino de bazopilko mankas. "filopodoj" estas uzata sur p. 123 en la difino de brankiopodoj, sed mankas kiel memstara vortara artikolo. Oni trovas la "ka?itajn radikojn" en la terminaro "
Nepivaj Vortoj
" de
Andre Cherpillod
(1-a eld. 1988).
Waringhien sukcesis arigi skipon de 59 spertaj kunlaborantoj, fakuloj,
Esperanto-vortaristoj
kaj -terminaristoj, multaj el ili
Akademianoj
. Preska? ?iuj jam anta? la apero de PIV en 1970 verkis a? terminarojn de siaj fakoj, a? ?eneralajn vortarojn, a? aktivis en la terminaraj diskutoj de la 1950-aj a? 1960-aj jaroj. PIV tiel fari?is bone preparita verko, en kiu kolekti?is granda parto kaj esenco de la ?istiama Esperanta leksikografio. Liston de la kuna?toroj vd. en aparta artikolo
Kunlaborintoj de PIV
.
Kovrilpa?o de PIV 2-a eldono, 1977
PIV estas la plej detale analizita kaj kritikata vortaro (kaj libro ?enerale) de Esperanto (referencojn vd. en la sekcio "literaturo"). Apena? ekzistas iu aspekto, kiu ne estas pridisputata. La kritiko ?an?i?is kun la paso de tempo kaj anka? simple de modoj. Tre resume oni povas distingi:
Metiaj kritikoj celas (asertitajn a? verajn) mankojn de la metio "vortar-farado" (
leksikografio
). Ili koncernas ekzemple jenajn aspektojn: tajp-eraroj, "ka?itaj radikoj" (vd. supre), neprecizaj a? mal?ustaj fonto-indikoj a? indikoj pri Fundamenteco a? OA-eco, nekohera?oj kiel uzo de vorto en ekzemplo-frazo en alia senco ol en difino, mankantaj a? nekompletaj referencoj al semantike parencaj vortoj ktp. Anka? la fakton, ke la bildotabuloj en la eldono de 1970 trovi?is librofine kaj ne apudartikole kaj hodia? post pli ol 35 jaroj aspektas malmodernaj, oni povas klasifiki en tiu kategorio de kritiko.
Simile estas pri kelkaj jam en 1970 nete mal?ustaj difinoj (ekzemple
Krimeo
jam tiam ne plu estis "rusa" insulo ktp.), kelkfoje uzo de jam en 1970 ne plu aktuala scienca
nomenklaturo
kaj similaj punktoj.
Tiutipaj kritikoj estas intime ligitaj al la ?enerala diskuto pri "
neologismoj
" (detalojn vd. tie). Dum multaj fruaj recenzantoj, alkutimi?intaj al PV 1930/1934, en la jaroj post 1970 plendis pri troa registro de "neologismoj" kaj troa "dikeco", la tendenco en postaj jaroj ?an?i?is. Nun multaj asertis, ke mankus vortoj por tutaj kampoj de la moderna vivo, kiel ekzemple komputiko. Al tiu lasta kritiko (parte) reagas la Suplemento de 1987 (PIVS, vd. sube). Interalie sub la influo de la verko
La Bona Lingvo
de
Claude Piron
tamen denove kreskis la skeptikemo rilate al la novradikoj, kaj multaj nun konsideras ke PIV devus pli ofte marki ne vere bezonatajn novradikojn kiel evitindaj, simile kiel ?i jam faras ?e pluraj vortoj malgra? la aserto en la enkonduko, ke vortaro ne havas kiel celo decidi kio estas evitinda a? ne.
Asertita estis anka? proporcie troa registro de nocioj rilatantaj al franca kulturo kaj historio. La eldono de 1970 ekzemple ja registras la sudfrancan fi?-supon "
bujabeso
", sed ne la ital-devenan, tamen de longe internaciigitan man?a?on "
pico
" (intertempe trovebla en la eldonoj de 2002 kaj 2005); la speciala historia nocio de "musketero" (specifa franca soldato de la 17-a jarcento) ja troveblas apud la ?enerala "
musketisto
", sed ekzemple ne la germana infanteria soldato de la
Tridekjara Milito
"lankesneto"
[2]
ktp. Tiu "francemo" probable estas klarigebla pro la intereso kaj konoj de la gvidaj kunlaborintoj (vd. supre).
Ju pli la mondo ?enerale kaj Esperanto speciale "tutmondi?is", des pli malfruaj kritikoj plendis pri la?aserte tro malmultaj ekstere?ropaj nocioj.
Kritikoj en tiu rubriko koncernas preska? ?iujn "eternajn" diskutojn de Esperanto kaj ampleksas aspektojn de la
interpunkcio
?is la landnomoj kaj la uzo de "unu" kiel kvaza?a nedifina artikolo k.m.a. Tiaj kritikoj ofte dependas de tio, ?u la recenzanto emas al la naturalisma a? skemisma tendenco, ?u al la minimumisma a? latinisma skolo.
Plia grupo de kritikoj celas la maldekstremajn politikajn tendencojn en kelkaj difinoj kaj precipe en iuj ekzemplofrazoj. PIV ja estas ? anka? ekonomie grava ? verko eldonita de Esperanto-asocio kun socialismaj tendencoj.
Ju pli da tempo forpasis post 1970, des pli PIV estis kritikata pro asertita malaktualeco. Kaj evidente la vortaro de 1970 nur povis silenti pri la mondo forte ?an?ita ekzemple post 1989/1990 pro la malapero de Sovetunio, la internacia pligravi?o de la araba kaj ?ina kulturoj ktp.
Tradukoj de PIV 1970 en aliajn lingvojn
[
redakti
|
redakti fonton
]
La vorto-trezoro de PIV fari?is la bazo de pluraj vortaroj de la tipo Esperanto-etnolingvo, kiuj tradukas ?iajn kapvortojn, pli a? malpli fidele sekvante la PIV-an vorto-stokon. Menciindas i.a.:
Kovrilpa?o de PIV Suplemento, 1987
Aliaj prilaboroj de la radikoj de PIV
[
redakti
|
redakti fonton
]
La
Inversa Vortaro
(IVE) de Esperanto de
Bernhard Pabst
(
Paderborn
1989) bazi?as sur 1a eld. de Plena Ilustrita Vortaro 1970 kaj de ties Suplemento 1987.
Plena Ilustrita Vortaro de Esperanto, Suplemento, 1987
[
redakti
|
redakti fonton
]
En
1987
aparte aperis Plena Ilustrita Vortaro de Esperanto, Suplemento (
PIVS
, foje anka?
SPIV
), verkita sub gvido de
Gaston Waringhien
kaj
Roland Levreaud
. ?i enhavas proksimume 1000 kapvortojn kaj 1300 unuojn. Liston de la kontribuintoj vd. en la aparta artikolo "
Kunlaborintoj de PIV
".
(Nova) Plena Ilustrita Vortaro de Esperanto, eldono de 2002
[
redakti
|
redakti fonton
]
En
2002
aperis, post plurjara laboro, nova profunde reviziita eldono kun la titolo
La Nova Plena Ilustrita Vortaro de Esperanto
(mallonge
PIV 2002
,
PIV2
a?
NPIV
), ?efredaktita de
Michel Duc-Goninaz
. ?i ampleksas (egale al PIV2005) 16 780 kapvortojn kaj 46 890 leksikajn unuojn.
[3]
?iaj ilustra?oj estas lokitaj ne plu en la lastaj pa?oj, sed enkorpigitaj en la teksto mem.
La prezento de la Nova PIV okazis dum la
SAT-kongreso
en
Alikanto
(
Hispanio
) de la 1-a ?is la 7-a de julio 2002.
La dumil produktitaj ekzempleroj de la Nova PIV jam estis forvenditaj en
2004
.
En bildo sur la pa?o 1028 de PIV 2002 kaj 2005 ?e la kapvorto "seruro" trovi?as
seruro
sur kiu estas pentrita
heliko
, kies korpo estas brako, kaj apud ?i estas skribita vorto "KIEN?".
[4]
(franclingve :
Vers ou ?
). En alia bildo, pa?o 166 ?e la kapvorto "bori" trovi?as elektra
borilo
anka? kun la
heliko
kun vorto "ortenigra" (franca-angla miksa?o por
Black et d'equerre
).
Tiuj ka?itaj mesa?oj (virtuala
paska ovo
) estas referencoj al
Serge Sire
, franca a?toro de multaj bildoj en PIV, kiu uzas tiun helikon kiel subskribon.
Plena Ilustrita Vortaro de Esperanto, eldono de 2005
[
redakti
|
redakti fonton
]
Eldono, kun preseraroj korektitaj kaj detalaj modifoj, aperis en marto
2005
(
PIV 2005
).
Tradukoj de PIV 2002/2005 en aliajn lingvojn
Preparataj estas pliaj tradukoj de PIV 2002/2005 (stato 08.2009) al la
Nova Plena Ilustrita Vortaro de Esperanto, eldono de 2020
[
redakti
|
redakti fonton
]
Waringhien, Gaston
. [2002]
La Nova Plena Vortaro de Esperanto
(
esperante
).
Parizo
:
SAT
,
p. 1265
.
ISBN 2-9502432-5-8
.
La?
Libera Folio
[5]
la lasta tradicie presita eldono aperis en la 50-jara jubileo de la PIV (en la jaro 2020). La sekva eldono jam estas unuavice elektronika, e? se dezirantoj povos mendi presitajn ekzemplerojn.
La novan eldonon de PIV pretigis por SAT
Duc Goninaz
kaj
Kla?do Roux
. Enhave ne temas pri grava aktualigo; la ?efa nova?o ?ajnas la enmeto de referencoj al la 9-a Oficiala Aldono, tiel ke 209 kapvortoj estas nun signitaj per la cifero 9. La ?e?a eldonejo
KAVA-PECH
eldonis ?in en kvincent ekzempleroj en formato B5, sume 1.268 pa?oj.
[6]
Kvankam estas uzitaj la kritikaj notoj pri PIV publikigitaj en la retejo de
Bertilo Wennergren
, li tamen ne kunredaktis la verkon. Sed ja estas planate, ke li transprenos la redaktadon de PIV cele al posta eldono. Li preparis la
Interretan version de PIV 2020
, en kiu li faris kelkajn adaptojn por oportunigi priser?adon de la teksto (sen ?an?i la efektivan enhavon).
[7]
En la reto trovi?as la senpage konsultebla
beta-versio
(2020) de PIV (Plena Ilustrita Vortaro) sub la adreso
http://vortaro.net/
.
En la somero de
2010
,
E@I
informis pri sia kontrakto kun
SAT
, la? kiu la enhavo de PIV 2005 estu konsultebligota en la interreto.
[8]
. La projekto de reta PIV aldone havu pli altajn ambiciojn ol esti nur simpla cifereca versio de la papera eldono. La retejo enhavu forumon por ?iu unuopa vorto, kiu ebligos diskuton pri diversaj terminoj. Tiel ?iu uzanto povos kontribui, proponante eblajn novajn esprimojn, ta?gajn uzojn de certaj vortoj ks. La? la plano la retejo estu estonte uzebla ne nur per komputiloj, sed anka? per
po?telefonoj
.
Post sukceso de monkolekta kampanjo, per kiu ?is majo 2011 kolekti?is la bezonata sumo de 10.000 e?roj, E@I realigis la projekton kaj beta-versio de reta PIV estis lan?ita la
4-an de aprilo
2012
.
[9]
La 4-an de a?gusto 2020 Bertilo Wennergren instalis version 2020 de PIV en www.vortaro.net
[10]
. La nova ser?ilo de PIV 2020 estas plene reprogramita kaj ofertas multe pli da ebloj ol la malnova ?e vortaro.net.
[11]
PIV estas la plej granda vortaro de Esperanto kaj pridiskutata libro inter esperantistoj (pli ol 100 kritikoj pri Plena Ilustrita Vortaro en
EBEA
Arkivigite je
2008-05-09 per la retarkivo
Wayback Machine
-> ser?u je "PIV" en la temo-kampo).
En la
Elektronika Bibliografio de Esperantaj Artikoloj
(EBEA) trovi?as pli ol 100 artikoloj, kiuj traktas diversajn aspektojn de ?i:
Kelkaj recenzoj estas rete legeblaj, vd. la sekcion "eksteraj ligiloj". Aliaj estas legeblaj nur en la presita
Esperanto-gazetaro
. Jen kelkaj malmultaj ekzemploj:
Andre Caubel
, De A ?is Z: Pli malpli zigzage pri la P.I.V. (
Sennaciulo
, 1969/6, p.58-60)
Detlev Blanke
, Recenzo pri Plena Ilustrita Vortaro de Esperanto (
Der Esperantist
,1970:44, p. 4-6)
I.N., Plena Ilustrita Vortaro (
La Brita Esperantisto
, 764, 1970, p. 328)
Reto Rossetti
, Pa?o per sepmejla boto (La Brita Esperantisto, n-ro 768, 1970, p. 419-423)
Fernando De Diego
, Epokfara vortaro: La Plena Ilustrita (
Boletin
n-ro 45 (181), 1970, p. 20-22)
Gaston Waringhien
,
La sortie du premier dictionnaire illustre d′Esperanto
(Esperanto Actualites -
Franca Esperantisto
, n-ro 264 de jul.-okt. 1970, 1970:9)
Ma Young-tae
, Studo pri Plena Ilustrita Vortaro de Esperanto (
La Espero el Koreio
, nov.-dec. 1994, p. 12-14).
Bernhard Pabst
, Post 32 jaroj: Nova PIV praktikas spagaton (
Esperanto aktuell
, 2002)
Bertilo Wennergren
, La nova PIV, Heroa verko - kun mankoj (
Monato
, 23-a jaro 2002, n-ro 10, p. 25-27)
Esperanto-vortaro per Temo-tabeloj
- ↑
PIV 2002:
ISBN 2-9502432-5-8
- ↑
Landsknecht Soldier 1486-1560
[
rompita ligilo
]
, John Richards
- ↑
Blahu?, Marek
.
A Spell Checker for Esperanto.
Brno
:
Masaryk-Universitato
,
Fakultato de informadiko
, 2008. 40 p.
Bakala?ra
diserta?o
. Teksto en la
angla lingvo
. Patrono de bakala?ra diserta?o RNDr. Petr Sojka, Ph.D. Atingebla en la TTT:
[1]
p. 17
- ↑
Diskuto:Serge Sire - Vikipedio - kontribuo de Lingvano 21:51, 11. Maj 2005 (UTC)
- ↑
liberafolio.org
"Lasta tradicie presita PIV aperos en 2020"
- ↑
HeKo 736 6-B, 6 jun 20
esperante
- ↑
Publika Facebook-afi?o de Bertilo Wennergren
, 6 julio 2020
esperante
- ↑
Libera Folio (a?g. 2010): PIV en reto kostos 10.000 e?rojn
.
- ↑
Reta PIV fine aperos
- ↑
Afi?o en la privata Facebook-pa?o de Bertilo Wennergren
, 2020 08 04
esperante
- ↑
Afi?o en la blogo de Bertilo Wennergren
, 2020 07 31
esperante