Guillaume Dufay (maldekstre) kaj Gilles Binchois
La
Franc-Flandra Skolo
, anka? nomata ?Nederlanda Skolo“, estis movado de renovado muzika bazi?anta en la regiono de
Flandrio
de la
15-a jarcento
kaj karakterizita de la granda disvolvi?o de la
polifonio
, kiu metas la fundamentojn por la evoluo de la moderna
harmonio
. La disvasti?o de la flandra stilo en
Italio
,
Hispanio
,
Francio
kaj
Germanio
favorigita de la invento de la
presado
vivigis la unuan veran internacian stilon ekde la tempo de la
gregoria ?anto
.
Naciisma
reflekso ver?ajne ka?zis la diferencajn nomojn, kiujn elpensis nederlandaj, francaj kaj flandraj muziksciencistoj por la polifoniistoj el la
Malaltaj Landoj
. Cetere la nomadoj nepre kovras la saman objekton rilate la stilojn, periodojn kaj komponistojn. La "Nederlanda Skolo" a? la "Nederlandaj Polifonistoj" (kun akcento sur "Nederlanda") estas elpensitaj kiel arnomo fare de muziksciencistoj de la juna "
Re?lando de la Malaltaj Landoj
", kiu ekde
1814
?is
1830
reunuigis la hodia?ajn
beneluksajn landojn
. Francaj muziksciencistoj pro evidentaj ka?zoj preferas la nocion "Franc-Flandra Skolo", kvankam la termino nek historie nek aktuale konvinkas. Kaj la
Lovena
profesoro
d-ro
Ignace Bossuyt
lan?as la nocion "Flandraj Polifoniistoj" ver?ajne el la sama strebo substreki la gravecon de la propra nacia ?tato a? ? pli malbone ? alproprigi la Nederlandajn Polifoniistojn por tiu ?i nacia ?tato
?ar la tiamaj landlimoj ?enerale ne eltenas la komparon kun la hodia?aj landlimoj, la nocio ?Nederlanda“ povas ka?zi konfuzi?on. Malmultaj el la komponistoj, kiuj estas kunigitaj sub tiun ?i denominatoron, fakte naski?is sur la teritorio de la hodia?a
Re?lando Nederlando
. La nocio ?Nederlanda“ koncernis eksplicite la
Malaltajn Landojn
, kiuj plejparte kongruas kun la hodia?aj
Beneluksaj Landoj
kaj la parto de la Nederlandoj france okupitaj. La multege plej gravaj komponistoj naski?is en la historiaj graflandoj
Flandrio
kaj
Henegovio
kaj en la
Duklando Brabanto
.
En la 14-a jarcento la plivasti?o de la komerco en norda E?ropo kaj la ekesto de gravaj manufakturaj centroj en Flandrio (precipe tekstilaj) kreis en tiu regiono situacion de prospero, kiu favorigis la evoluon de la artoj ?enerale (ekz. la pentrarto) kaj de la muziko speciale. Tiutempe la eksplodo de la
Centjara Milito
inter
Anglio
kaj
Francio
ligis humanajn kaj ekonomiajn rimedojn precipe de tiu ?i lasta lando, kiu vidis pro tio malkreski sian centran funkcion, kiun ?i okupis en la e?ropa kulturo dum la anta?aj jarcentoj.
Kelkaj inter la plej gravaj kontribuoj donataj al la polifonio de la 14-a jarcento do venis de Flandrio (regiono kiu okupis ?irka? la teritorion de la nuna
Belgio
kaj
Nederlando
kaj norda Francio) kaj el la franca regiono de
Burgonjo
(kiu ne estis implikita en la Centjara Milito). En la paso de du jarcentoj la geografia centro rilate tiun ?i stilon transloki?is: tamen la plejparto de la artistoj originis de
Henegovio
, de
Flandrio
kaj de
Brabanto
. Nur je la fino de la 16-a jarcento ne nur la kernregiono de muzika renovado transloki?is al Italio, sed en ?i anka? grave rolis indi?enaj italoj (
Jacopo Peri
,
Carlo Gesualdo
,
Claudio Monteverdi
).
La centro de la evoluo de la Nederlanda-Burgonja Skolo ofte estis la kapelo de la urba katedralo, kutime financata de la bur?aro bonstata. La lernantoj, komence allasitaj kiel kantistoj, havis la ?ancon sekvi muzikedukan karieron kompletan, la? maniero simila al tiu kiu okazis aliloke en la
studium
de la liberaj artoj, en kiu estis unu el la unuaj ekzemploj de kompona skolo en la historio de la okcidenta muziko.
Kvankam la komponistoj naski?is en la
Malaltaj Landoj
, ili plejofte trovis okupon ekster la Nederlandoj kaj elmigris al
Italio
,
Hispanio
, Francio
Hungario
,
Danio
kaj la
Sankta Roma Imperio
(
Germanio
,
A?strio
,
Bohemio
, ...), diskonigante sian stilon, kiu anka? dank‘ al la invento de la
muzikpresado
ekde
1501
rapide disvasti?is, naskante la unuan vere internacian stilon ekde la tempoj de la deviga unuformeco
gregoria ?anto
en la na?a jarcento.
La muzika hegemonio de la Nederlandanoj estis haltigita dum la
koncilio de Trento
, kie de la
eklezimuziko
estis postulata bona komprenebleco, kiun polifoniaj kompona?oj ne unuavice alstrebis. Ekde tiam la graveco de itala muziko kaj ties influo ekster la duoninsulo konstante kreskis, por rezisti la? la percepto de la samtempuloj post du jarcentoj kontra? la - poste alte taksita - germana konkurenco de
Schutz
trans
B?tehude
al
Bach
.
Josquin Des Prez
La karaktero de la flandra polifonio estis forte influata de la Angla Skolo. Tiu ?i lasta, karakterizata de supermetado de
tercioj
, anta? ?io en la
falsobordono
, alvenintis en Francio post la invado de Anglio sub
Vilhelmo la konkerinto
en Francion. ?i tie trafis sur konsinderindan sukceson la kompona?oj de angla muzikisto,
matematikisto
kaj
astronomo
,
John Dunstable
, verkisto de sakralaj kaj profanaj muzika?oj, kiu estis unu el la plej influaj anglaj komponistoj de ?iuj epokoj.
De la anglaj kompona?oj la flandraj komponistoj imitis la tercian kaj sekstan supermetado, kiuj ankora? korespondas al nia a?dkompreno, abandonante la rangordon de kvarto, kvinto kaj oktavo, karakteriza?oj de la Ars antiqua kaj de la Ars nova.
Centra por la flandra komponado estas la trisono, do la supermetado de tercioj, akompanante kaj enkondukante novan atenton al la vertikala de la polifonio, ?ermo de tio, kio - multo pli poste - estos la bazo de la harmonio. Kelkaj el la modernaj komponreguloj ekvidas la lumon unuafojon en tiu ?i epoko, kaj el la plej konataj ni povas citi:
- Malpermeso de krei kvintajn kaj oktavajn paralelojn, por eviti arkaan efikon.
- La devigo, ke la supermetado de vo?oj ?iam formu konsonancojn, allasi dissonancojn nur en formo de pasa?onotoj sur malfortaj taktotempoj a? en formo de prokrastado sur forta tempo (apo?aturo).
Se jam en la 14-a jarcento la polifonio komencis per uzado de la imitotekniko ekz. en la
kanonoj
francaj, la 15-a jarcento flandra faras el la kanona imitado la procedon, sur kiu bazi?as la polifonia komponmaniero. La flandroj portis la kanonon al ?ia maksima evoluo, eluzantaj ?iujn eblecojn kaj kodigantaj grandan nombron de varia?oj (rektaj, kontra?movado, retropa?ado, invertado , invertado-retropa?ado ktp)
Tiu ?i zorgo pri la la?regula klasifikado finis per enbu?i?i en formalismon, je kiu la flandra eksperimento konsumigus. Ne hazarde en la 16-a jarcento la itala komponisto
Adriano Banchieri
skribis parodion pri la enigma kanto parkera titole "contrappunto bestiale alla mente", en kiu al ?iu vo?o estas konfidencata verso de besta blekado.
La Flandroj utiligis renovmaniere la formojn de a pasinteco kaj precipe la
meso
(konstruita sur la variaj partoj de la
ordinariumo
: Kyrie, Gloria, Credo, Sanctus, Agnus Dei). La unua kaj eble la lej granda komponisto de la Flandra Skolo,
Guillaume Dufay
, lige al l aser?ado de nova unueco kaj racieco de la komponado, enkondukis la mesciklon, en kiu dum ?iuj partoj la tenoro kantis la ordinarion. Anka? sur ?i tiu kampo dominas impeto al la klasifikado, kiu distingis diversajn ?enerale fonditajn sur la tenorlinio, kiu kelfoje devenis de aliaj kompona?oj kaj e? de profanaj kantoj (famas la
tenoro
de
l'homme arme
).
Alia formo, kiu fascinis la flandrajn komponistojn estas la
moteto
, kiu atingis la plej privilegiatan lokon en la kontrapunkta eksperimentado, evolui?antaj al kompona?oj de la nekredebla komplekseco ekz. de la moteto "
Deo Gratias
" de
Johannes Ockeghem
por 36 vo?oj vere sendependaj, do sen duobligo de vo?oj: vere ?ielenstrebanta sonoro, kiun oni komparis kun la pintoj de gotikaj katedraloj. ?uste pro sia monumenteca komplekseco la flandraj motetoj (precipe la plej tardaj) estis konsiderataj kiel sobraj kaj artefaritaj kompona?oj (kaj la italaj muzikistoj ne ?atis ilin).
La lasta de la oftaj formoj de la flandra muziko el la 15-a jarcento estis la profana kanzono francdevena kaj plejofte de amora karaktero, trivo?a kaj karakterizata de ege simpla polifonio.
Orlando di Lasso
La kompona?ojn flandrajn el la 15-a jarcento oni kutime distingas la? kvin periodoj a? generacioj, kiuj ligi?as al unu a? pli gravaj komponistoj. Kompreneble temas nur pri plisimpliga klasifiko, ?ar la evoluo de la muzika lingva?o pasas kontinue.
En 1600 multaj el la polifonistoj estis Italoj a? el aliaj e?ropaj landoj, kaj la flandra stilo estis hereda?o de tuta E?ropo.
Ene de la Franc-Flandra Skolo oni ofte diferencigas kvin generaciojn kiel kontrolmarkojn, por majstri la imense ri?an materion kaj la stilan evoluon.
La muziksciencistoj ne emas sumigi la nederlandajn polifoniistojn, kiuj aktivis ?.
1400
, ne malofte ekster la Malsupraj Landoj (ekz, en Italio, kie ili akiris konsiderindan reputacion), ne malofte devenaj el la latinid- kaj nederlandlingvaj teritorioj de la historia
princepiskopejo Lie?o
, al la unuan generacion de komponistoj apartenaj al la Nederlanda Skolo. Pro tio ili estas arigitaj ?i tie kiel nulgeneracio.
Unua generacio a? Unua Nederlanda Skolo (circa 1420 - 1470)
[
redakti
|
redakti fonton
]
?i tiun periodon oni anka? nomas
Burgonja skolo
. La muziko el tiu ?i periodo estas karakterizata per
izoritmoj
kaj la kreska graveco de la kvarvo?eco. La
meso
i?as memstara muzika formo. Gravaj komponistoj el la Burgonja Skolo estas:
Dua generacio a? Dua Nederlanda Skolo (?. 1470 - 1500)
[
redakti
|
redakti fonton
]
Elekto de komponistoj el tiu ?i periodo:
Tria generacio a? Tria Nederlanda Skolo (?. 1500 - 1520)
[
redakti
|
redakti fonton
]
Ekde la tria generacio multaj komponistoj transloki?is Italien. Muzike oni alstrebas la samvalorecon de ?iuj vo?oj. La plej fruaj italaj presa?oj enhavas verkojn de komponistoj el la Nederlandoj kaj anta?enigis la disvasti?on de ilia stilo, simile al la belete ilustritaj manskriba?oj el la ateliero de
Petrus Alamire
(Petrus Imhof) disvastigitaj per la
Burgonja-Habsburga kortego
kiel rilatdonacoj sur ?iuj elstaraj nobelarkortegoj. Gravaj komponistoj el ?i tiu periodo estas:
Kvara generacio a? Kvara Nederlanda Skolo (?. 1530 - 1560)
[
redakti
|
redakti fonton
]
En la Kvara Nederlanda Skolo la kvin- kaj sesvo?eco flanken?ovas la kvarvo?econ. Levi?as la ma?oraj kaj minoraj tonaloj kaj la klasika harmoniko kun reguloj pri la dissolvo de disonancoj. Dum kiam la komponistoj el la Nederlandoj ankora? eksvarmas sur tutan E?ropon, nun ekestas ? kelkajn jardekojn post kiam
Ottaviano Petrucci
in
1501
en
Venecio
la unuan fojon publikis kolekton da polifonia muziko ? en la Nederlandoj, nome en
Antverpeno
(
Susato
) kaj
Loveno
(
Phalesius
), la unua muzikeldonejoj de konsiderinda amplekso celanta polifonian muzikon.
Elekto da komponistoj el tiu ?i periodo:
Kvina generacio a? Kvina Nederlanda Skolo (circa 1560-1600)
[
redakti
|
redakti fonton
]
En la dua duono de la 16-a jarcento la Franc-Flandra stilo estas disvasti?inta en tuta E?ropo kaj ne plu ligita al la Nederlandoj. Jen elekto da komponistoj el tiu ?i periodo:
La vo?kanta muziko de
Jan Pieterszoon Sweelinck
,
Cornelis Schuyt
,
Cornelis
kaj
Jan Verdonck
a? tiu ?i de la lasta hispana kapelestro de la Capilla Flamenca, anta? ol tiu ?i estis malfondita,
Matteo Romero
(Matthieu Rosmarin), apartenas al la lasta florado de la Nederlanda Skolo.