Ma?ino

El Vikipedio, la libera enciklopedio
Bonsack's machine
Ma?ino de James Albert Bonsack por ruligi cigaredojn, inventita en 1880 kaj patentita en 1881.
Movanta me?anismo .
dentrado uzata por transmiti forton de komponanto al alia ene de ma?ino .

Ma?ino estas kompleksa ilo el moveblaj kaj nemoveblaj eroj, kies ?efa celo estas transformi energion ?efe cele al intencita ago.

La? Francisko Azorin ma?ino estas Aparato por reguligi mekanike fortojn, diverscele. [1] Li indikas etimologion el la greka mak?ane (ma?ino) kaj de tie la latina machina [2]

Ma?ino kapablas funkcii kiel memstara unuo, esence sendepende de la ?irka?a?o. ?iaj unuopaj eroj ne estas celkonvene uzeblaj ekster la tuta?o de la ma?ino. Ma?ino estas komplika establa?o (instala?o). Por ?usta kaj efika laboro havas ?iu elemento, ?iu parto , sian difinitan funkcion, taskon. Ma?ino estas sistemo de elementoj farantaj devigajn movojn kaj produktantaj utilan laboron a? ?an?antaj energion (energiformon). Se temas nur pri movo (deviga) sen produktiva laboro, oni parolas pri me?anismo .

Ma?inoj estas funkciigitaj danke al energio havigita per me?anikaj, kemiaj, termikaj , a? elektraj rimedoj, kaj estas ofte motorenhavaj . Historie, anka? energiilo postulas moveblajn partojn por klasi?i kiel ma?ino. Tamen, la alveno de elektroniko kondukis al disvolvigo de energiiloj sen moveblaj partoj kiuj estas konsiderataj ma?inoj. [3]

Simpla ma?ino estas aparato kiu simple transformas la direkton a? magnitudon de forto , sed ekzistas granda nombro de pli kompleksaj ma?inoj. Ekzemploj estas vehikloj , elektronikaj sistemoj , molekulaj ma?inoj , komputiloj , televidiloj , kaj radioelsendiloj .

Etimologio [ redakti | redakti fonton ]

La vorto ma?ino derivas el la latina vorto machina , [3] kiu siavice derivas el la greka ( Dora μαχαν? makhana , Ionia μηχαν? mekhane "invento, ma?ino, aparato", [4] deriva?o el μ?χο? mekhos "rimedo, turneblo" [5] ).

Pli ampleksa signifo kiel "fabriko, strukturo" trovi?as en klasika latina, sed ne en greka uzado. Tiu signifo trovi?as en malfrua mezepoka franca, kaj estis adoptita el la franca en anglan en la mezo de la 16a jarcento .

En la 17a jarcento, la vorto povus anka? signifi skemon a? planon, signifo nune esprimita de la derivita ma?inado a? ma?inacio . La moderna signifo disvolvigas el specializita aplikado de la termino uzata en teatro kaj por milita sie?armoj , kaj en la fino de la 16a kaj komenco de la 17a jarcentoj.

La OED markas la formalan, modernan signifon de la verko de John Harris nome Lexicon Technicum (1704), kiu havas:

Ma?ino, a? motoro, en Me?aniko, estas ajno kiu havas sufi?an forton por levi a? haltigi la movon de korpo... Simplaj ma?inoj estas komune agnoskitaj kiel Ses la? Nombro, nome Pezilo, Levilo, Pulio, Rado, Apog-punkto, kaj ?ra?bo... Komponitaj Ma?inoj, a? motoroj estas sennombraj.

La vorto motoro uzata kiel (preska?-)sinonimo kaj de Harris kaj en posta lingva?o derivas laste el la latina moveo "movi".

Historio [ redakti | redakti fonton ]

Prama?ino nome permana hakilo trovita en Winchester .

Eble la unua ekzemplo de homfarita ilo desegnita por havigi povon estas la manhakilo , farita per dispecigo de siliko por formi kojnon . Kojno estas simpla ilo por dispartigi objektojn a? fendi objekton; kojno funkcias per transmisio de forto la? la me?anika principo de dekliva ebeno kaj transformas flankan forton kaj movon de la ilo en transversaj forto kaj movo de la laborilo.

La ideo de simpla ma?ino origini?is ?e la greka filozofo Arkimedo ?irka? la 3a jarcento a.K., kiu studis la arkimedajn simplajn ma?inojn: nome levilo, pulio kaj ?ra?bo. [6] [7] Li malkovris la principon de me?anika avanta?o en la levilo. [8] Postaj grekaj filozofoj difinis la klasikajn kvin simplajn ma?inojn (eksklude la deklivan ebena?on ) kaj kapablis proksimume ?irkalkuli ties me?anikan avanta?on. [9] Herono de Aleksandrio (?. 10?75) en sia verko Me?aniko listigas kvin me?anismojn kiuj povas "teni ?ar?on en movo"; nome levilo, tornilo, pulio, kojno, kaj ?ra?bo, [7] kaj priskribas ties fabrikadojn kaj uzojn. [10] Tamen la greka kompreno estis limigita al statiko (nome ekvilibro de fortoj) kaj ne inkludis dinamikon (nome intermezo inter forto kaj distanco) a? la koncepton de laboro .

Dum la Renesanco la dinamiko de la Me?anikaj Povoj , kiel estis nomitaj la simplaj ma?inoj, komencis esti studita el la vidpunkto de kiom multan utilan laboron ili povus plenumi, kondukante eventuale al la nova koncepto de me?anika laboro . En 1586 la flandra in?eniero Simon Stevin derivis la me?anikan avanta?on de la dekliva ebena?o, kaj ?i estis inkludita kun la aliaj simplaj ma?inoj. La kompleta dinamika teorio de simplaj ma?inoj estis prilaborita fare de la itala sciencisto Galileo Galilei en 1600 en Le Meccaniche ("Pri Me?aniko"). [11] [12] Li estis la unua kiu ekkomprenis ke simplaj ma?inoj ne kreas energion , kaj male ili simple transformas ?in. [11]

La klasikaj reguloj de glita frotado en ma?inoj estis malkovrita de Leonardo da Vinci (1452?1519), sed restis nepublikigitaj en liaj notlibroj. Ili estis remalkovritaj de Guillaume Amontons (1699) kaj poste estis disvolvigitaj de Charles-Augustin de Coulomb (1785). [13]

Industria Revolucio [ redakti | redakti fonton ]

Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Industria Revolucio .
Skizo de vaporma?ino de James Watt .

Tipoj [ redakti | redakti fonton ]

Me?anikaj [ redakti | redakti fonton ]

Transmisiilo estas ma?ino en povodissenda sistemo, kiu provizas kontrolitan aplikon de la povo. Ofte la termino transmisiilo simple referencas al la rapidumskatolo kiu uzas rapid?an?ilojn kaj ilarajn trajnojn provizi rapidon kaj tordmomantaj konverti?oj de rotacianta potenco fonto al alia aparato.

Elektraj [ redakti | redakti fonton ]

La generatoro de Van de Graaff a? bendgeneratoro estas elektrostatika ma?ino kiu uzas moveblan bendon por amasigi grandajn kvantojn de elektra ?argo sur la surfaco de kava metala sfero. La diferencoj de potencialo tiel atingitaj per generatoro de Van de Graaff povas atingi kvin megavoltojn. La diversaj aplikoj de ?i tiu ma?ino inkludas la produktadon de ikso-radioj, sterilizon de alimentoj kaj eksperimentojn de partikla fiziko kaj nuklea fiziko .

Molekulaj ma?inoj [ redakti | redakti fonton ]

Ma?inelementoj [ redakti | redakti fonton ]

Funkciado [ redakti | redakti fonton ]

Ma?inisto estas persono kiu uzas ma?inojn por fari a? modifi partojn, ?efe metalajn partojn, procezo konata kiel ma?inado .

Sociaj aspektoj [ redakti | redakti fonton ]

Ekde la komenco de la Industria Revolucio ekestis debato ?u la disvolvigo de ma?inoj malbonigos la situacion de la laboristaro, konsiderante, ke ju pli da laboro farita de ma?inoj des malpli da laboristoj necesas kaj estas dungitaj. Albert Ferrer Galmes en dupa?a artikolo pritraktas la aferon kaj venas al la konkludo, ke ja pravas la ?enerala malpliigo de dungado, sed aliflanke la aktuale moderne robotizitaj entreprenoj tuj atingas pli altajn enspezojn, kaj povas investi en dungoj kaj plibonigo de la ?enerala vivnivelo. Kontraste la nerobotizitaj entreprenoj perdas merkatoparton kaj enspezojn, pro kio devas maldungi laboristojn kaj plialtigi la varprezojn, kio rezultas en malplibonigo de la ?enerala vivnivelo. Tial oni devas konsideri la apartan konsiston de la diversaj entreprenoj kaj sektoroj. [14]

Bildaro [ redakti | redakti fonton ]

Vidu anka? [ redakti | redakti fonton ]

Proverbo [ redakti | redakti fonton ]

Ekzistas proverbo pri ma?ino en la Proverbaro Esperanta de L. L. Zamenhof [15] :

  • Citaĵo
    ?  Li mensogas ma?ine.  ”

Notoj [ redakti | redakti fonton ]

  1. ↑ Francisko Azorin , arkitekto, Universala Terminologio de la Arkitekturo (arkeologio, arto, konstruo k. metio), Presejo Chulilla y Angel, Madrido, 1932, pa?o 134.
  2. ↑ Azorin, samloke.
  3. ↑ 3,0 3,1 The American Heritage Dictionary , Second College Edition. Houghton Mifflin Co., 1985.
  4. ↑ "μηχαν?" , Henry George Liddell, Robert Scott, A Greek-English Lexicon , on Perseus project
  5. ↑ "μ?χο?" , Henry George Liddell, Robert Scott, A Greek-English Lexicon , on Perseus project
  6. ↑ Asimov, Isaac (1988), Understanding Physics, New York, New York, USA: Barnes & Noble, p. 88, ISBN 0-88029-251-2 . [1] Alirita la 5an de novembro 2015.
  7. ↑ 7,0 7,1 Chiu, Y. C. (2010), An introduction to the History of Project Management , Delft: Eburon Academic Publishers, pp. 42, ( ISBN 90-5972-437-2 ) , http://books.google.com/books?id=osNrPO3ivZoC&pg=PA42&dq=%22heron+of+alexandria%22++load+motion#v=onepage&q=%22heron%20of%20alexandria%22%20%20load%20motion&f=false  
  8. ↑ Ostdiek, Vern. (2005) Inquiry into Physics . Thompson Brooks/Cole. ISBN 0-534-49168-5 .
  9. ↑ Usher, Abbott Payson. (1988) A History of Mechanical Inventions . Usono: Courier Dover Publications, p. 98 . ISBN 0-486-25593-X .
  10. ↑ Viktor Strizhak, Igor Penkov kaj Toivo Pappel, Evolution of design, use, and strength calculations of screw threads and threaded joints en HMM2004 International Symposium on History of Machines and Mechanisms , Kluwer Academic publishers, 2004, http://books.google.com/books?id=FqZvlMnjqY0C&printsec=frontcover&dq=%22archimedean+simple+machine%22&source=gbs_summary_r&cad=0 isbn = 1-4020-2203-4, alirita la 2008-05-21 en pa?o 245.
  11. ↑ 11,0 11,1 Krebs, Robert E.. (2004) Groundbreaking Experiments, Inventions, and Discoveries of the Middle Ages . Greenwood Publishing Group, p. 163 . ISBN 0-313-32433-6 .
  12. ↑ Stephen, Donald. (2001) Wheels, clocks, and rockets: a history of technology . USA: W. W. Norton & Company, p. 85?87 . ISBN 0-393-32175-4 .
  13. ↑ Armstrong-Helouvry, Brian. (1991) Control of machines with friction . Usono: Springer, p. 10 . ISBN 0-7923-9133-0 .
  14. ↑ Albert Ferrer Galmes, "?u vi pensas, ke ma?inoj forprenas nian laboron?", Kontakto , n 308, pp. 18-19. ISSN = 0023-3682
  15. ↑ Lernu . Arkivita el la originalo je 2011-12-25. Alirita 2009-03-12.

Eksteraj ligiloj [ redakti | redakti fonton ]

En Esperanto [ redakti | redakti fonton ]

  • [www.eventoj.hu/steb/vortaroj/masxinfaka-vortaro-wuster/masxinfaka-vortaro-eo-de-hu.xls Ma?infaka vortaro de Wuster] - Esperanta-hungara-germana - en xls-formato (versio 2012. okt.)
  • Ma?infaka [www.eventoj.hu/steb/vortaroj/masxinfaka-vortaro-wuster/masxinfako_wuster_hungara-jav1.xls Esperanto-hungara vortaro] - kaj [www.eventoj.hu/steb/vortaroj/masxinfaka-vortaro-wuster/masxinfaka-vortaro-hu-esp.xls hungara-Esperanta vortaro] - en formato xls

Alilingve [ redakti | redakti fonton ]

Bibliotekoj
El?utita el " https://eo.wikipedia.org/w/index.php?title=Ma?ino&oldid=8578307 "