El Vikipedio, la libera enciklopedio
Lucas Cranach la Maljuna
(germane:
Lucas Cranach der Altere
) (
Kronach
,
1472
?
Weimar
,
16a de oktobro
de
1553
) estis artisto
germana
,
pentristo
kaj desegnisto de
gravura?oj
en
ksilografio
. La vera familinomo de tiu pentristo estis plej ver?ajne
Sunder
(literume anka? kiel
Sunder
,
Sonder
kaj
Suunda
, eble anka?:
Muller
). Li estis la patro de la pentristo
Lucas Cranach la pli juna
. Li estis sepultita en la
Kripto de Cranach
.
Lucas unue trejnitis ?e la patro. Aliaj detaloj pri tiu vivetapo beda?rinde ne konatas. Sed ver?ajnas ke li estis sub la influo de la
frankonia
skolo, de
Matthias Grunewald
kaj de
Albrecht Altdorfer
. Tion atestas la verko
Ruhe auf der Flucht
de 1504 (Berlino), la plej malnova verko kun esti?ddato de li, samtempe majstra verko en impona naturobservado kaj kolordonado. En 1505 li fari?is kortega pentristo de la princo-elektisto saksia
Frederiko la sa?a
: unue li lo?is en
Torgau
kaj balda? en
Wittenberg
, kie li ekis verkadon multflankan. Pro la kreiveco ega li devis dungi multajn helpantojn en sian atelieron por liveri la dezirita?ojn ?ustatempe. ?ar li subsignis ?iujn verkojn faritajn enateliere li malaltigis la propran, personan gravecon vole nevole. En 1508 la saksia suvereno ekrajtigis lin porti propran blazonon (serpento kun flugiloj kaj rubinringo enbu?e). En 1509 li senditis en
Nederlandon
kie li pentris kiel infanon la postan imperiestron
Karlo la 5-a
. En 1520 li a?etis apotekon en Wittenberg kaj malfermis surloke libro- kaj papervendejon. Tiel nomitaj
Cranach-domoj
trovi?as en
Vajmaro
kaj en
Gotao
.
La propagandon de
Reformacio
Cranach subtenis per portretoj kaj
lignoprilaboro
je kritikado de
papeco
kaj je publika konatigo de siaj amikoj
Marteno Lutero
kaj
Filipo Melanktono
. Tamen Cranach paralele anka? da?re plenumis mendojn de katolikoj. La postaj saksiaj princoj-elektistoj
Johano la Konstanta
kaj
Johano Frederiko la Grandanima
estis pluaj mecenatoj de Cranach. En 1519 li elektitis financrespondeculo de la Konsilio, en 1537 kaj denove en 1540 urbestro (?is 1544). En 1550 Cranach iris al
Augsburg
la? deziro de la malliberigita princo-elektisto Johann Friedrich, du jarojn poste li sekvis lin al
Vajmaro
, kie li mortis kaj entombigitis en la
Kortega kirko
.
Cranach siatempe ?uis grandan renomon kiu anka? ?uldi?is al sia propagando porreformacia - sed certe ne nur. Li dominis kvaza? la tutan arton en Meza kaj Norda Germanujoj kvankam li neniam atingis la artistan gravecon de
Albrecht Durer
a? de
Hans Holbein
. De italaj modeloj grandformaj Cranach ne influitis: li ?iam restis limigita je malgrandaj formoj. Liaj koloroj estas klaraj kaj tre bone konservi?is. Elano por esprimo de grandaj karakteroj tamen mankis, liaj rigardoj restis kvaza? etbur?aj. Plej bone li mastris la portretojn, kiuj ja estis detale perfektaj sed kiuj malsciis esprimi grandecon per si mem. Etaj mitologia?oj anka? pla?as - kiuj tute ne havis iun konekson al
grek-romia antikvo
sed estas mezepokaj burleska?oj fabelaj. Fascinaj tamen, kiam ili montri?as anta? medioj de pejza?oj fantaziaj. Liaj figuroj estis pli tipoj ol fiziognomia?oj la?naturaj. Lia majstroverko estis la altaraj scenoj en la
Herder-pre?ejo en Vajmaro
(Kristo krucumita: maldekstre la
resurekto de Jesuo
kaj dekstre
Johano la Baptisto
): finis ?in lia filo
Lucas Cranach la pli juna
. La bildoj de la patro oftas, tamen la verkoj vere pentrita de li maloftas!
Cranach estis anka? perfekta miniatura?pentristo kaj libropentristo kiel atestas la blazonoj saksia ?e la
Universitato de Jena
, la wittenberga universitata albumo en
Halle (Saale)
kaj la belega duellibro de Johann Friedrich kun 146 pa?oj en
Coburg
. Cranach signis siajn verkojn nur per monogramo konsistanta el la literoj L+C respektive per sia blazono. Cranach faris kaj
kuprogravuradon
; tamen li estis multe pli grava koncerne
lignogravurado
: por tiu ?i tekniko li liveris multajn fascinajn desegna?ojn.
- La galerioj berlinaj posedas multajn verkojn gravajn de li: Folge aus dem Leiden Christi, Apollo und Diana, der Brunnen der Jugend, Venus und Amor, Portrat Albrechts (Kurfurst von Mainz)
- En la galerioj de
Dresdeno
videblas ekzemple: Adam und Eva, Judith und Lucretia, Delila und Simson, David und Bathseba, Christus an der Saule (de 1515), der bethlehemitische Kindermord, Christus und die Kinder, eine ruhende Quellnymphe (de 1518)
- En
Innsbruck
estas pluraj de liaj ?efverkoj: en la
Katedralo de Innsbruck
la fama pilgrimbildo de Maria Hilf, en la Kapucana kirko eta madono-bildo kun la bebo Jesuo
- En
Lepsiko
: Christus, der die Kindlein zu sich kommen laßt (Kirko Sankta Pa?lo); Bildnis eines Sterbenden (muzeo).
- En
Mansfeld
(en la kastela kirko): Altarbild mit der Kreuzigung, Grablegung und Auferstehung
- En
Meißen
(katedralo): Heiland mit den Wundmalen
- En
Worlitz
(gotika domo): Vermahlung der Hl. Katharina
- En
Naumburg
(urba kirko): Christus, die Kinder segnend
- en la
Kirko Sankta Mario (Torgau)
: Die 14 Nothelfer.
- La
Malnova pinakoteko
de Munkeno posedas: Moses und Aaron mit den Gesetzestafeln, die Ehebrecherin, Lucretia, Christus am Kreuz, la portetoj de Luther, Melanchthon kaj Friedrich dem Weisen, Venus und Amor
- La re?a biblioteko munkena: surpergamenta pre?adolibro kun margaj pentra?oj de Cranach kaj Durer (litografia?oj)
- En la
Muzeo Ermitejo
de
Sankt-Peterburgo
trovi?as: Madonna unter dem Apfelbaum, Venus und Cupido kaj Heirat eines Junglings mit einer haßlichen Frau
- En
Oberschleißheim
(re?a galerio): Maria mit zwei Engeln, die Hl. Katharina und ihre Enthauptung, ein alter Mann ein junges Madchen liebkosend, der Mund der Wahrheit
- En la
Mariokirko de Halle
kaj en la urbokirko de
Schneeberg
: du grandaj altarajhoj
- En
Vieno
: Anbetung der Weisen, Christus den heiligen Frauen erscheinend, die heil. Katharina und Rosalia, der Hl. Hieronymus mit dem Lowen kaj der Hl. Leopold.
Meyers Großes Konversations-Lexikon, Band 4. Leipzig 1906, p. 331-332, kio
legeblas interrete tie ?i.
Justiculino
- personigo de
justeco
(
Lucas Cranach la Maljuna
, 1537.
Amsterdamo
, Fridart Stichting)
Adamo kaj Eva
de
Lucas Cranach la Maljuna
,
Nacia Muzeo en Varsovio
La mistika geedzi?o de
Sankta Katerina
,
Belarta Muzeo (Budape?to)
La tri Gracioj
(
Lucas Cranach la Maljuna
, 1531 en
Luvro
(
Parizo
)
)
