Bill Harris, Denzil Best,
Flip Phillips
, Billy Bauer, Lennie Tristano, Chubby Jackson, proks. septembron de 1947.
Foto de
William P. Gottlieb
.
Lennie TRISTANO
(*
19-an de marto
1919
en
?ikago
, Ilinojso; †
18-an de novembro
1978
en
Novjorko
) estis usona
?azmuzikisto
,
pianisto
kaj multinstrumentisto,
aran?isto
,
komponisto
kaj muzikpedagogo. Oni aldifinas lin al la stiloj
bibopo
,
malpasia ?azo
kaj
modala ?azo
?is al anticipanto de klasika
libera ?azo
de la 1960-aj jaroj.
Leonard Joseph Tristano
naski?is en 1919 kiel dua el kvar gefiloj de italaj enmigrintoj en ?ikago. Jam en la a?o de kvar jaroj li eklernis pianludon, komence instruate de sia fratinok, kiu kromprofesie laboris kiel operkantistino kaj pianistino. Sekve de la furiozanta
hispana gripo
lia vidkapablo estis ege limigita, en la a?o de dek jaroj li estis tute
blinda
. Ekde 1928 ?is 1938 li iris en ?ikago al lernejo por blinduloj, kiel li krome lernis muzikteorion kaj la ludadon de violon?elo, klarneto kaj tenorsaksofono. Post tio li vizitis ?is sia ekzameno en 1943 la Usonan Muzik-
Konservatorion
, kie li ?efe studis klasikan muzikon ? precipe li okupi?is pri
Johann Sebastian Bach
. Krom tio li ludis en ?ikago ?azon kaj komencis instrui post sia ekzameno. Al liaj unuaj lernantoj en ?ikago apartenis
Lee Konitz
kaj komponisto
Bill Russo
.
En 1946 li translo?i?is al Novjorko kaj fondis proprajn bandetojn (triopojn ?is sesopojn), al kiuj aparte apartenis gitaristo Billy Bauer kaj tenorsaksofonisto Warne Marsh (kiu studis ?e li ekde 1948). Plua grava kunmuzikanto estis aldosaksofonisto
Lee Konitz
el la Claude-Thornhill-Orkestro, kiu tiam anka? kunludis kun
Gil Evans
kaj
Miles Davis
. Krome li ludis kun muzikistoj kiel
Charlie Parker
kaj
Dizzy Gillespie
. Li altiris tiom da atento, ke la revuo
Metronome Magazine
elektis lin en 1947 kiel muzikisto de la jaro (Metronome-?urnalisto Barry Ulanov estis unu el liaj plej fervoraj porparolantoj). Tristano estis tiutempe kun sia ensemblo krom Evans kaj Davis kun
Gerry Mulligan
,
John Lewis
unu el la esencaj kreintoj de la
malpasia ?azo
, kiu evoluis el bibopo. Al liaj plej esprimplenaj pecoj apartenas la improviza?oj ?Digression“ kaj ?Intuition“ sonregistritaj en majo de 1949 por la albumo
Crosscurrents
kun Konitz, Marsh, Bauer, Arnold Fishkin (b), Harold Granowsky kaj Denzil Best (amba? dr); la gravan pozicion de du pluaj pecoj, registrataj dum la sama kunsido kun liberaj improviza?oj, produktisto Pete Rugolo ne ekkonis (la registra?oj ne estis ar?ivitaj).
La stilo de Tristano estas aparte interesa pro lia maniero, ludi ?is tri sendependajn taktojn kaj interplekti ilin. En 1951 li fondis en Novjorko ?azlernejon, la unua siaspeca, en kiu instruis i.a. liaj lernintoj Bauer, Konitz, Marsh kaj pianisto Sal Mosca. En 1955 ekestis la mitaj muzikpecoj ?Requiem“, ?Line Up“ kaj ?Turkish Mambo“ same kiel koncertregistra?oj kun Lee Konitz, kiuj poste aperis sur lia unua muzikalbumo
Lennie Tristano
?e diskeldonejo Atlantic.
Improvizad-kunsidoj kaj sonregistra?oj ekde 1956 malofti?is. Tristano koncentri?is pri la instruado kaj prezentis nur foje en ?Half Note“. Sur la disko
Descent into the Maelstrom
li da?rigis siajn eksperimentojn per plurtavola sonregistrado. En 1965 Tristano unufoje koncertvoja?is tra E?ropo, en 1968 li lastan fojon publike prezentis en Usono. Li da?rigis instruadon ?is sia morto en 1978.
Du el la gefiloj de Lennie Tristano el lia dua geedzeco kun Carol Miller, frapinstrumentistino Carol Tristano kaj gitaristo Bud Tristano, prizorgas lian muzikan hereda?on.
Lennie Tristano instruis komence en sia hejmo kaj malfermis poste lernejon ?e la 32-a Strato en Novjorko. En 1956 li fermis la lernejon kaj instruis ekde Long Island.
Liaj metodoj enhavis ?efe la okupi?on pri la barokmuziko kaj aparte pri
Johann Sebastian Bach
. Modeluloj en ?azo estis
Louis Armstrong
,
Earl Hines
,
Roy Eldridge
,
Lester Young
,
Charlie Christian
,
Charlie Parker
kaj
Bud Powell
. La solooj ?e ?i tiu (fakte tre limigita) selekto de muzikistoj estis transskribataj de sonregistra?oj kaj la?kantataj, poste la?ludataj. Estis ?enerale grave, ?isfunde krei fundamenton: Anta? ol la studentoj okupi?is pri la instrumento, ili ne nur povu kanti ?ion, sed anka? regu malfacilajn bazaj ritmajn same kiel plurritmajn ekzercojn. Post tio ili lernis la muzikpecojn en ?iuj tonaloj, kaj en ma?oro kaj anka? en minoro, kaj ili okupi?is detale pri la harmoniaj strukturoj de ?iu akordo. Finfine Tristano nomas tamen la melodion plej grava elemento de la muziko kaj de la improvizado.
Kroma muzika distingilo de lia instruo regulis plejparte la rolon de la
ritmosekcio
en bando; frapinstrumentisto kaj basisto fakte nur tenis la
tempon
, ili zorgis pri stabila fundamento, kiu ebligis al la soloistoj iliajn riskemajn trans?ovojn kaj harmoniajn ekskursojn. Ofte publiko kaj recenzistoj sentis la Tristano-bandojn pro ?i tiu kutimo tro malmulte interagemajn kaj dinamikajn. Pro ?i tiu ludmaniero sentata kiel sinregema, malpasia kaj intelekta ja ekestis la nomo "
cool jazz
".
Regule okazis en la Tristano-Lernejo improvizad-kunsidoj. Tristano prezentis multajn koncertojn kune kun siaj plej bonaj studentoj; anka? okazis studiaj sonregistradoj. Je tio oni prezentis kaj sonregistris la ekzercitajn kompona?ojn, ofte komplikajn melodiliniojn pri famaj normkantoj, anka? invenciojn de Bach (de la duopo Marsh/Konitz) apartenis al la programo. Por multaj el liaj lernantoj, inter ili
Lee Konitz
, Billy Bauer, Peter Ind, Lloyd Lifton, Warne Marsh, Lennie Tristano ne nur estis mentoro, sed anka? iaspeca patrofiguro kaj ?iaspeca modelulo. Kelkaj studentoj studis jardekojn ?e li, aparte Warne Marsh ? almena? ? longan tempon ne povis disi?i de sia instruisto. Pluaj Tristano-lernantoj estis
Bill Russo
, Connie Crothers, Lenny Popkin, Sal Mosca, Sheila Jordan,
Bill Evans
, Fran Canisius, Betty Scott, Jeff Morton, Willie Dennis, Don Ferrara, David Liebman, Alan Broadbent kaj rokgitaristo Joe Satriani.
Anka? tipa por Lennie Tristano kaj liaj adeptoj estis la konsciigo pri muzikaj fona?oj kaj randaj kampoj de muziko. La rondo okupi?is pri
psikoanalizo
, ekz. kun sciencistoj kiel
Sigmund Freud
kaj
Wilhelm Reich
. Oni diskutis pri la enfluado de sentoj en la muzikon. Tristano kontra?is ?iun komercismon, furiozis kontra? koncertorganizistoj kaj kafejo-posedantoj, kiuj ekspluatadis la artistojn kaj devigis ilin, a? muzike adapti?is a? ?malsatmorti“ (?....either conform, comercially, or starve..“). La? lia opinio postuloj de la socio ne rajtas malhelpi neniun arton je libera evoluo.
Akcepto deflanke de nigrusonaj muzikistoj
[
redakti
|
redakti fonton
]
Eble Lennie Tristano rigardis sian metodon kiel ?blankula“ alirmetodo al ?azo. Aparte kaptis lian atenton e?ropaj komponistoj (
Johann Sebastian Bach
a?
Bela Bartok
). La preferata repertuaro preska? ne enhavis bluson, sed multajn pecojn de blankulaj muzikistoj kiel
George Gershwin
,
Jerome Kern
kaj
Cole Porter
.
Warne Marsh, lernanto de Tristano, esprimi?is ofte pri la diskriminacio de la blankulaj muzikistoj en ?azo, kiun li ?iam spertadis. Multaj tiutempe opiniis, ke blankuloj ne kapablas kompreni kaj muziki ?azon. Relative malofte okazis kunmuzikado de Tristano-anoj kaj nigrusonaj muzikistoj. Kelkaj nigrusonanoj, ekz.
Charlie Parker
kaj
Max Roach
, tamen esprimis sian admiron por la stilo de Tristano kaj foje aperis je improvizad-kunsidoj en ties lernejo.
Grandan influon Tristano tamen havis sur basiston
Charles Mingus
, kiu je siaj ?azkursoj (ekde 1953) kunmuzikis kun multaj Tristano-lernintoj (ekz. Teo Macero, John LaPorta) kaj en sia provluda kaj improviza praktio lernis multan de li. Mingus mem studis komence de la 1950-aj jaroj ?e Tristano.
- Intuition
? (1946?52; 4 lumdiskoj kaj akompankajero 40-pa?a, kompilita en 2003 Proper/mcps)
- Live in New York
? (de 1949; kun Lee Konitz, Warne Marsh, Billy Bauer k.a., kompilita en 2004 de Jazz Door)
- Crosscurrents
, Capitol 1949 (albumforme eldonita nur en 1972)
- Descent into the Maelstrom
, Inner City 1952
- Lennie Tristano
(Atlantic, 1956)
- Peter Ind:
Jazz Visions ? Lennie Tristano and his legacy
Londono, Equinox Pbl. Ltd., 2005.
- Eunmi Shim:
Lennie Tristano: His Life in Music]
Ann Arbor, University of Michigan Press 2007
ISBN 0-472-11346-1