Kooperativo
(a? koopera asocio) estas memvola kuni?o de
produktistoj
a?
konsumantoj
en
asocio
, kies celo estas la ekonomia anta?enigo per reciproka helpado. ?i havas diversajn formojn: ekzistas a?etaj, vendaj, konsumaj, kreditaj (bankaj) kaj produktaj kooperativoj.
Ili esti?is unuafoje fine de la
19-a jarcento
por defendi la etproduktistojn kontra? la kruela konkurado, por ebligi pli bonan vivon.
La konsuma kooperativo certigas por la anoj pli favorajn a?etajn prezojn a? proporcion el la profito. La a?eta kaj venda kooperativoj certigas por la anoj la avanta?ojn de la komuna a?eto, vendo.
La unuan vivkapablan kooperativon fondis la
teksistoj
de
Rochdale
en
Britio
, en
1844
. La fundamento de la kooperativo, kiu servis kiel ekzemplo por la posta kooperativoj entenis jenojn:
- principo de la malferma membreco, tio estas, iu ajn rajtis membri?i ? je
subskripcio
de societa parto- a? malmembri?i.
- egalaj rajtoj inter la membroj, sendependa de la grandeco de la subskripciita societa parto.
- la membroj ricevas profiton je ilia aktivado - ne pro la poseda proporcio.
La iniciantoj de la kooperativa movado estis en
Francio
C.H. Saint-Simon kaj F. Fourier, en
Germanio
F.H. Schulze-Delitzsch. En
Britio
G. King, kaj R. Owen.
La
Internacia Kooperativa Alianco
(IKA, angle
International Cooperative Alliance
, akronime ICA, france
Alliance Cooperative Internationale
, germane
Internationaler Genossenschaftsbund IGB
, hispane
Alianza Cooperativa Internacional ACI
, ruse Международный кооперативный альянс, MKA) estas internacia neregistara organiza?o kuniganta landajn, regionajn sindikatojn kaj federaciojn de kooperativoj, ?efe konsumantaj, kreditaj kaj agrikulturaj, reprezentante la kooperativan movadon tra la mondo. ?i estis fondita en
1895
. Nuntempe, la IKA havas 222 membroorganiza?ojn el 88 landoj, aktivaj en ?iuj sektoroj de la ekonomio. ?i tiuj kooperativoj reprezentas la interesojn de pli ol 800 milionoj da individuoj tutmonde.
En
Hungario
oni reguligis la funkciadojn de la kooperativoj en
1875
. En
1898
fondi?is la Orszagos Kozponti Hitelszovetkezet (Landa Centra Kredita Kooperativo) kaj la
Hangya Kozpont
(Formika Centro).
Dum la komunisma epoko en Hungario oni provis multfoje organizi perforte la kooperativojn (
1950
-
1960
), sed tio sukcesis nur en 1961-62. Dum
1960
-
1990
, la plimulton de la hungara agro kultivis kooperativoj kaj ?tataj agrobienoj. Tio estis internacia rekonata, kiel sukcesa agrikultura modelo. Post la re?im-?an?o en
1990
, la novaj politikaj fortoj disbatis la kooperativojn (oni aliprivatigis la agron al urbanoj, filoj, nepoj de iamaj posedantoj) kaj la hungara agrikultura produktado kaj efiko de la produktado falis.
En
2005
restis nur kelkaj kooperativoj, ?ar la le?oj malfavoras ilin. Multaj kooperativoj transformi?is ? pro la le?aj cirkostancoj ? al Akciaj Kompanioj a? Kompanioj kun limigita respondeco.
La konkurado en la
E?ropa Unio
pensigas la hungarajn homojn denove krei komunajn defendajn asociojn, a?etajn, vendajn, prilaborajn kooperativojn (hungare TESZ Termel? es Ertekesit? Szovetkezet ~ Produkta kaj Venda Kooperativo) .
En la 2000-aj jaroj, la
kibucoj
pli kaj pli transformi?as al kooperativoj, ekonomiaj asocioj.
Depost la ekrego de
Hugo Chavez
la kvanto de kooperativoj en la lando kreskis de 762 en
1998
al pli ol 83 769 en a?gusto 2005.
|
|
?i tiu artikolo ankora? estas
?ermo
.
Helpu al Vikipedio
plilongigi ?in
. Se jam ekzistas alilingva samtema artikolo pli disvolvita, traduku kaj aldonu el ?i (
menciante la fonton
). Bonvolu aldoni parametron por plibone kategoriigi la pa?on.
|