Kon?erto por orkestro
(Sz?ll?sy-verklisto 116) estas unu el la plej konataj pecoj de
Bela Bartok
kaj apartenas samtempe al liaj plej ?atataj kaj alireblaj kompona?oj.
En ?i tiu verko kunfandi?as la plej variaj komponteknikoj, kaj temas je pri unu el la plej brile
instrumentitaj
muzikpecoj de ?iuj epokoj.
La verko de Bartok estas ver?ajne la plej konata el serio de pecoj kun la komence kontra?dira aperanta titolo
Kon?erto por orkestro
. Bartok nomis la? propra eldiro la pecon
kon?erto
kaj ne
simfonio
pro tio, ?ar la unuopaj instrumentoj ludas pli soloe kaj virtuoze.
La
Kon?erton por orkestro
Bartok verkis en 1943 havante 62 jarojn, mallonge post sia fu?o de la
Dua Mondmilito
el
Hungarujo
en
Usonon
. Temis pri mendoverko por la fonda?o de
dirigento
Sergej Aleksandrovi? Kusevickij
. Sen ?i tiu mendo Bartok rezignus la komponadon eble jam post la
6-a ar?kvarteto
(1939). Tiel tamen sekvatempe ekestis ankora? pluaj verkoj, ekz.
sonato por soloviolono
kaj
3-a pianokon?erto
.
Sur la
partituro
estas notita la tempospaco inter 15-a de a?gusto ?is 8-a de oktobro. La unua prezentado fare de
Bostona Simfonia Orkestro
la 1-an de decembro 1944 en la Bostona Simphonihalo sub Kusevickij estis treege sukcesa. Nuntempe la peco apartenas sur simfonia kampo al la normrepertuaro.
Februaron 1945, sep monatojn anta? lia morto, Bartok priverkis denove la kompona?on. La plej grava ?an?o koncernas la lastan movimenton, por kiu la komponisto verkis pli longan fina?on. Amba? versioj estis publikataj kaj gis nun prezentataj.
- Introduzione
: - Solena, mistera enkonduko transiras en rapidan
alegro
-parton kun multaj
fugitaj
pasa?oj.
- Giuoco delle coppie
(
?Ludo de la paroj“
) (
vidu tamen malsupre
): ?i tiu tre ritme stampita movimento komencas per "balbuta" ludo de la
tambureto
, kiu anka? je la fino denove sin prezentas per esenca ritmo. Unu post la alia unue komencas paroj de
lignaj blovinstrumentoj
, kiuj ludas inerrilatitajn, mallongajn temojn, pokaze transmetita per alia
intervalo
: Je la
fagotoj
estas eta sesto, la
hobojoj
ludas tritodistance, la
klarnetoj
en septoj, la
flutoj
en kvintoj kaj la
trumpetoj
en dutoj.
- Elegia
: malrapida movimento, tipa por la tiel nomata "noktomuziko" de Bartok.
- Intermezzo interrotto
(?
interrompita interludo“
): Flua melodio kun
takt?an?oj
estas nepre ironimaniere interrompata per la banala danckanto
Jetzt geh ich ins Maxim
el la
opereto
Die lustige Witwe
de
Franz Lehar
. Anka?
Dmitrij ?ostakovi?
citas en la
mar?o
de la
?Leningrada“ simfonio (n-ro 7)
?i tiun melodion. Amba?kaze tio estas ja komprenenda kiel
parodio
. Bartok deforma ?i tiun "banalan" dancmelodion pli kaj pli: Finfine ?i estas interrompata de "forrifuzaj"
glitsonoj
de la
trombonoj
kaj "ridaj"
lignoblovistoj
kaj kvaza? primokata.
- Finale
: kun la temponomo
presto
(rapida), en kiu kirla
perpetuum-mobile
-?eftemo konkuras kun artfajra?o de fugitaj pasa?oj kaj popularaj melodioj.
La dua movimento: Eraro en la preseldono
[
redakti
|
redakti fonton
]
Dum kiam en la presitaj eldonoj la dua movimento havas la surskribon
Giuoco delle coppie
(eo.:
?Ludo de la paroj“
), ?i nomi?as en la manskriba?o de Bartok
Presentando
le coppie
(eo.:
?Prezentado de la paroj“
). La presitaj partituroj anka? enhavas mal?ustan metronomindikon por ?i tiu movimento. Tion konstatis
Georg Solti
dum la preparado de sonregistra?o de la
Kon?erto por orkestro
kaj de la
Dancsuito
. Li skribas:
Je la preparado de ?i tiuj du verkoj por la sonregistrado mi estis firmdecidinte, realigi la tempojn ?uste tiel kiel pensite de Bartok. Tio kondukis al kelkaj eksterordinaraj malkovroj koncerne aparte la duan movimenton de la
Kon?erto por orkestro
. En la presversio de la partituro staras metronomnombro de 74 kvaronnotoj po-minute. Tio estas tre malrapida, sed mi ja volis teni min strikte je la instrukcioj. Dum la proboj tio tamen tute ne pla?is al la muzikistoj. Dum la pa?zo venis al mi la frapinstrumentisto, kiu je la komenco ludis la soloon sur la tambureto, dirante: "Majstro, en mia vo?o tamen staras 94 kvaronoj po-minute". Mi pensis pri eraro, ?ar neniu el al aliaj solvo?oj enhavas metronomnombron.
La ununura ebleco por kontrolado konsistis en tio, enrigardi la manskriba?on. Danke al la afabla subteno per la
Biblioteko de Kongreso
en Va?ingtono ni ricevis kopion de la koncernata pa?o, sur kiu ne nur estis indikitaj tutklare 94 kvaronoj po-minute, sed anka? la tempoindiko
"Allegro scherzando"
(dum kiam en la presversio staras
"Allegretto scherzando"
.) Krom tio Bartok tekstis kiel surskribo
"Presentando le coppie"
(eo.:
"Prezentado de la paroj"
), ne
"Giuoco delle coppie"
, (eo.:
"Ludo de la paroj"
).
Tion mi trovis interesega, ?ar per tio la peco ricevas tute alian karakteron. La programo de la unua prezentado en Bostono anka? indikis la movimenton per
"Allegro scherzando"
, kaj la administranto de la Bartok-Ar?ivo kontribuis pluajn unusencajn pruvojn por tio, ke la pli rapida tempo estas la ?usta. Sendube la peco estis prezentita jam mil fojojn, anka? de mi mem, en la ma?usta tempo!
[1]
- ↑
El la akompankajero de London LP LDR 71036, Bartok Concerto for Orchestra and Dance Suite, Sir Georg Solti, Chicago Symphony Orchestra, sonregistrita en januaro 1980