Kolorblindeco

Epizodo de podkasto Kern.punkto pri kolorblindeco.

Ne distingi la verdajn kaj ru?ajn punktojn, kiuj formas la formon de la literoj en ?i tiu bildo, sugestas kolorblindecon.

La kolorblindeco , anka? diskromatopsio a? mono?romatio estas anomalio de la kolorvidado, kiam oni ne povas distingi kolorojn . La denaska kolorblindeco estas okula, kaj havas ?ian kialon en la okulo . La cerba kolorblindeco estas sekvo de dama?o de la nervosistemo .

En multaj lingvoj oni nomas anka? la di?romation kolorblindeco; anka? en Esperanto oni kelkfoje tiel uzas la vorton, konfuzante la du anomaliojn. La di?romatoj povas distingi iujn kolorojn, sed por homoj kun severa di?romatio tio estas tre malfacila. La mono- kaj di?romatio estas kontinuaj; ili havas komunan ICD kodon 53.5. Al tiu apartenas anka? la akompanaj simptomoj de la kolorblindeco: la impresi?emo kaj la malforta vidakreco. Temas pri la du tipoj de la kolorblindeco: pri mono?romatio kaj a?romatopsio.

Iuj bestoj - ekzemple, la fokoj kaj la balenoj - estas mono?romatoj kun unu kolorvida ?eltipo, kiu estas plej sentema al la verda spektro.

Priskribo [ redakti | redakti fonton ]

La retino enhavas du ?elajn tipojn, unu por vidi tage, kaj unu por vidi nokte. La ?eloj por vidi tage povas vidi kolorojn, ?ar ili havas tri tipojn por la ru?a, verda, kaj blua koloroj. La plej bona sentemo de tiuj ?eloj estas genetike determinita; la ru?a tipo estas plej sentema al la flava koloro. Se tiuj plej sentemaj koloroj estas tro proksimaj, la ?eloj povas tre malbone distingi la kolorojn, do la ulo estas kolorblinda. Por subteni tiun teorion oni faris okulvitrojn al kolorblindoj kun kolorfiltroj, kaj la kolorblindaj uloj povis vidi kolorojn.

La? la malnova teorio malestas a? malfunkcias du a? tri tipoj de la kolorvidantaj ?eloj, kaj en iuj kazoj ?i pravas. En tiuj kazoj la okulvitro ne povas helpi, ?ar ?i ne anstata?igas la konusetojn, sed tiu estas tre rara.

Ka?zoj kaj tipoj [ redakti | redakti fonton ]

La kolorblindeco estas tre rara, kaj ?iaj kialoj similas al kialoj de la di?romatio. ?i povas esti genetika , a? okazinta per tra?moj, venenoj a? malsanoj, ekzemple alkoholismo, diabeto a? inflamo. La genetika kolorblindeco povas esti mono?romatio a? a?romatopsio, kaj tiuj estas la plej pli oftaj kolorblindecoj. Post iuj tra?matoj la cerbo ne povas distingi iun ajn kolorojn, do la ulo vidas nur grize. Se la kolorblindeco havas genetikajn ka?zojn, ?i ne estas kuracebla.

La akromatopsio heredigas a?tosome kaj recesive, do ?i estas same ofta ?e viroj kaj virinoj. ?i manifesti?as en unu el 100 miloj. Sen funkciantaj konusetoj la uloj povas vidi nur grizajn kolorojn, kaj havas malgrandan vidakrecon, ili ofte igas parte vida malkapablaj. Ili estas tre sentemaj al la lumo.

Logike la monokromatio povus ekigi en tri formoj, sed la scienco de la kuracado scias pri nur la blua monokromatio. ?in heredas la X kromosomo (en la Xq28 loko), kaj plej pli ekigas ?e viroj. Ili vidas en la regiono, en kiu la bluaj kolorvidantaj konusetoj vidas, kaj povas vidi unu koloron. Ili ne suferas de la simptomoj, kiuj akompanas la heredan akromatopsion.

La cerebra akromatopsio estas konsekvento de cerebra lesio. La cerebro ne povas prilabori la informojn pri la koloroj kiuj venas el la okuloj. Se aliaj regionoj de cerbo estas intaktaj, la ulo vidas bone, sed sen koloroj.

Akromatopsio [ redakti | redakti fonton ]

En la akromatopsio la okulo ne havas funkciantajn konusetojn, do malestas la flava makulo , kiu vidus akre. Tiu okazas la malgrandan vidakrecon kaj la sentemon al la lumo. Kial la okulo ne havas funkciantajn ?elojn kiuj estas por vidi tage, ?i vidas nur per ?eloj, kiuj estas por vidi en malgranda lumo, kaj la taglumo perturbas ilian funkcion.

La akromatuloj vidas grizajn nuancojn ekde la blanka al la nigra. Ili vidas la intensan ru?an pli nigre ol la same intensan nigran. Ili rekonas la konturojn. Kial malestas la flava makulo, la okulo fokusas pli malrapide, kaj vibrigas senvole anka? pro de malesto de la flava makulo, kiun la ulo ne atentas.

La akromatuloj mem ne rekonas, ke ili ne vidas same kiel la aliuloj. Krome de la punktaj bildoj oni analizas sangon ser?ante la genon de la akromatopsio, a? mezuras per elektroretinogramo la funkciadon de la malsamaj ?eltipoj.

La ?efa problemo estas la sentemeco al la lumo. Ilia malgranda vidakreco pli malgrandigas anka? en malforta lumo. Kolorfiltraj okulvitroj povas helpi ilian akomodigon al la lumo. La malesto de la kolorvido estas malhelpo en la vivo kiu uzas kolorkodojn.

Rekonado [ redakti | redakti fonton ]

En infana?o estas tre malfacile rekoni la erarojn de la kolorvidado, ?ar al la infano tie estas normale, kiel li vidas. Ofte la instruistoj malkovras ?in, kiam la lernanto ne a? malfacile povas uzi kolorajn ilojn. Oni povas testi la arton de la eraro de kolorvidado per multaj testoj. La plej ofta estas la testo de Ishihara. La bildoj estas kompositaj el koloraj flekoj tial, ke homoj kun speciala kolorvidaj eraroj ne vidas, a? vidas alian figuron, kial la normale vidantaj uloj.

Helpiloj [ redakti | redakti fonton ]

La ?efaj problemoj de kolorblindoj estas la sentemo al la lumo, la malforta vidakreco, kaj la kolorblindeco mem.

Okulvitroj a? kontaktlinsoj kun kolorofiltriloj. Estas anka? okulvitroj, kiuj povas filtri anka? la lateran lumon. Tiuj iloj estas adapteblaj al la lumo.
Iloj por pligrandigi helpas kontra? la malgranda vidakreco. Tiuj iloj estas diversaj: lupeo , teleskopo , elektronikaj legiloj . Estas anka? lupeoj integritaj en okulvitroj.
Estas elektronikaj helpiloj, kiuj rekonas kolorojn. La Eyeborg kamero komunikas la kolorinformoj per sono.