Kirurgio
a?
?irurgio
estas nocio el pragreka termino
cheirourgia
, esti?inta el kombino de vortoj
cheir
(mano) kaj
ergein
(labori) (la?vorte do ?manlaboro“). Tio estas kuracfako, kiu kuracas
malsanojn
kaj
lezojn
operacie permana kaj perinstrumenta flegado. Profesiuloj de kirurgio nomi?as ?kirurgoj“ a? ??irurgoj“. Kirurgio estas terapia procedo kiu supozas la eniron en la internon de la organismo per traborado a? incizado de la ha?to.
"?irurgio" povas esti loko, kie okazas kirurgiaj laboroj a? simple laborejo de kuracisto ? kirurgo, sed regule ni markas tiel ?i kirurgiejon kiel tuta?on.
En brita angla lingvo nocio ?kirurgio“ (?surgery“) markas anka? regulan tempon destinita de parlamentano por renkonti?o kun siaj balotintoj kaj por diskuti pri iliaj interesoj.
La plej malnova ?irurgia ago estas evidente la
trepano
. La plej malnova konata trovita?o de trepanita
kranio
el regiono de
Kievo
en
Ukrainio
estas datita en la tempon de 7300 ? 6220 a. K. Sed en la ?usta signifo de la vorto kirurgio evoluis unuafoje en la malnova
Egipto
. Trova?o de malsupra
makzelo
kun du aperturoj sub radikoj de la unua
molaro
, datita proksimume en la jaron 2750 a. K., montras celitan drena?on de abscesita
dento
. La t.n.
papiruso de Edwin Smith
, datita ?irka? la jaro 1600 a. K., estas la plej malnova konata kirurgia teksto. ?i enhavas anka? informojn, dateblaj reen ?is la jaro 3000 a.K. Temas pri malnovegipta lernolibro de kirurgio, priskribanta ?isdetale diagnozon, kuracadon kaj prognozon ?e vico da malsani?oj.
"Susrutha" (?irka? 400 a.K.), anka? transskribata kiel ?Susruta“ a? ?Sushrutha“, prezentas signifan staturon en la historio de ?irurgio. Li vivis, instruis kaj praktikis ?irurgion sur bordoj de
Gango
(Ganges) en lokoj de hodia?a
Varanasio
en nordokcidenta
Hindio
. Por siaj multnombraj kaj principaj kontribuoj al la ?irurgia scienco li estas anka? markata kiel "patro de ?irurgio". Konoj pri tiu ?i kirurgo estas fonditaj precipe en liaj laboroj, enhavantaj en volumoj nomataj komplekse "Susrutha Samhita".
E? kiam ?irurgoj estas nun konsiderataj kiel kuracistoj ?
specialistoj
, la profesio de ?irurgo kaj kuracisto havas diversajn historiajn radikojn. ?losilon al tiu ?i ?istempa sekcio de kirurgio de la cetera medicino estas bezone ser?i jam en malnovepoko en malnovgreka kaj romia medicino. Ekz. ?uro de
Hipokrato
avertas kuracistojn anta? praktikigado de kirurgio (precipe ?irurgio por le?erigo de renkalkulusoj, kion estis farontaj specializigitaj metiistoj. En periodo de mezepoko estis praktika (t. e. permana, perinstrumenta) medicino praktikata precipe de tonsuristoj kaj vundokuracistoj, do de metiaj profesioj, kaj e? en la tempo, kiam kuracistoj jam akiris universitatan klerecon. Sed tiuj ?i kuracistoj estis celitaj sole por klopodo pri diagnozigado de malsanoj la? tiama grado de ekkono kaj preskribo de apartenantaj medikamentoj, praktikan ?irurgion tiamaj kuracistoj konsideris kiel substandardan laboron.
La unuaj veraj kirurgoj fari?is vundokuracistoj el mulnombraj
militoj
, kiuj estis rolintaj en tiama
E?ropo
. Nomo de
Ambrois PARE
(
1510
?
1590
), viro fari?inta ia renoviganto de la gloro de kirurgio el la tempoj de malnovepoko, estas inter la nomoj. Tiu ?i vundokuracisto, kiu poste fari?is re?a vundokuracisto de francaj re?oj Karolo la 9-a kaj Henriko la 3-a, akiris famecon precipe pro remalkovro de malnovegipta metodo de subnodado de sangantaj angioj ?e amputitaj ekstrema?oj, per kiu li anstata?is treege dolorigan bruligadon de vundo per arda
oleo
a? flamo, ka?zanta ofte pli grandan doloron kaj ?okon ?e vunditoj ol la propra vundo. Pare prilaboris anka? kuracadon de vico da pluaj vundoj, li verkis pri siaj spertoj kelke da volumenoj, kiuj siatempe vekigis skandalojn inter kuracistoj, ofenditaj pro la kura?o de vundokuracisto prezenti siajn spertojn per sciencista metodo e? en terenoj, kiujn tiamaj kuracistoj konsideris kiel sia suverena teritorio.
Certan evoluon de milita ?irurgio signifis sendispute militoj de
Napoleon
, kiel ajn anka? en tiu ?i tempo validis, ke ?efa metodo de la milita kirurgio restis
amputo
de trafita ekstrema?o. Certa pruvo de tiu ?i fazo de la evoluo de kirurgio el la tempo anta? enkonduko de
anestezo
kaj
asepsa
kirurgio estas la t. n.
Muzeo de Malnova operaciejo
en
Londono
en
Southwark
en subtegmentejo de pre?ejo de sankta Tomaso, kie okazis operacioj ekde la jaro
1822
.
Ekde la
19-a jarcento
okazas en ?irurgio principaj ?an?oj. Precipe tio estas enpraktikigo de
anestezo
en klinikan praktikon, kiu okazis iom post iom ?irka? la jaro
1846
kun eluzo de volatila?oj kun dampa efiko al
centra nerva sistemo
kiel
nitrogenoksido
,
etero
kaj
kloroformo
. Tio ebligis fari anka? pli ampleksajn operaciajn farojn, da?rantaj pli longan tempon, kiuj estis ?is tiu tempo nur apena? fareblaj pro la doloro de malsanulo dum farado. Plua progreso, kiu eblis esti?on de kirurgio, kiel ni konas ?in hodia?, estis enpraktikigo de dispono, malebliganta esti?on de postoperaciaj infektoj, kiujn ni hodia? sumigas sub nocioj asepso kaj antiasepso, kunigita kun nomoj de
Ignac Fulup Semmelweis
, respektive
Louis Pasteur
kaj
Joseph Lister
.
Lasta principa malkovro, en kiu la hodia?a kirurgio staras, estis malkovro de antibiotiko de penicilino de
Alexander Fleming
en la jaro
1928
. Enkonduko de
antibiotikoj
en klinikan praktikon ebligis fine en grandan mezuron malebligi a? kuraci timigatajn infektajn komplika?ojn de operaciaj faroj kun relative minimumaj apudaj efikoj.
Hieronymus Fabricius
,
Operationes chirurgicae
, 1685
En
Britio
kaj kelkaj aliaj lokoj, kirurgoj?viroj estas diferencigataj de kuracistoj per alparolo
Mister
(sinjoro). Tiu ?i tradicio havas sian devenon en la
18-a jarcento
, kiam ?irurgoj estis anka?
razistoj
kaj ili ne havis akademian titolon (a? veran formalan kvalifikon), diference de kuracistoj, kiuj havis universitatan titolon de
doktoro
. Komence de la
19-a jarcento
kirurgoj akiris superan postenon kaj en la jaro
1800
Re?a akademio de kirurgoj
(
Royal College of Surgeons ? RCS
) en
Londono
komencis proponi al kirurgoj formalan statuson pere de aneco en la akademio. La titolo ?Mister“ fari?is marko de rango kaj hodia? nur kirurgoj, havantaj la anecon en unu el la re?aj akademioj de ?irurgio, povas titoli sin "Mister", "Miss", "Mrs" a? "Ms.".
Diference de Britio kuracistoj kaj ?irurgoj en
Usono
estas ?iam titolataj ?Doctor“.
?enerala kirurgio
estas la fako de la
medicino
ene de kirurgio kiu enhvas la operaciojn de la
digesta sistemo
; inklude la stomakintestan dukton kaj la sistemon hepat-lien-pankreatan, la
endokrinan sistemon
; la
surrenajn glandojn
,
tiroidojn
,
paratiroidojn
,
mamojn
kaj aliajn glandojn inkluditajn en la digesta sistemo. ?i inkludas anka? la reparadon de
hernioj
kaj vundoj de la ventraj muroj. En tiuj areoj de la kirurgio ne estas bezonata specialisto kvankam la ?enerala kirurgo povas speciali?i en iu el tiuj. Tio ne estas same en ?iuj landoj ?ar en kelkaj landoj ?i estas konsiderata nur unu speciala?o kaj estas komprenata kiel superspeciala?o la profundigo en unu de ties kirurgiaj bran?oj.
Kirurgio hodia? preska? kuracas ?iujn korpopartojn kaj ?i estas dividita en la jenajn fakojn:
