Ka?kaza biodiverseco-ri?a?ejo

La ka?kaza biodiverseco-ri?a?ejo a? ka?kaza biodiverseco-varmpunkto estas tiele elektita fare de la organiza?o Naturprotekto Internacie ka?ze de la tiea ri?a biodiverseco . Tiu ?i rilatas la situon de Ka?kazo , je la tan?opunkto de Oriente?ropo , Mediteranea regiono kaj Okcidentazio .

Difino [ redakti | redakti fonton ]

Tiu regiono, kiel vidite fare de Naturprotekto Internacie konstituas areon de 532 658 kvadrataj kilometroj, kaj ampleksas Kartvelujon , Armenujon (nordon kaj orienton), Azerbaj?anon , Nordan Ka?kazion , Rusujon ( Dagestano , ?e?enujo , Ingu?ujo , Nord-Osetujo , Kabardujo-Balkarujo , Kara?ajujo-?erkesujo kaj Adigeujo ), ekstrem-nordorientan Turkujon kaj ekstrem-nordokcidentan Iranon borde de Kaspia Maro . Tiu biodiverseco-varmpunkto enhavas ne nur Ka?kazon sed anka? plurajn najbarajn montarajn regionojn kiuj parencas kaj geologie kaj biologie . Oni konsideras Pontan Montaron en Turkujo kaj Elborz-Montaron en la nordo de Irano (ne konfuzi kun Elbruso , monto kiu situas en Ka?kazo).

Karakterizoj [ redakti | redakti fonton ]

La topografio de Ka?kazo inkludas Grandan Ka?kazon, Malgrandan Ka?kazon, la altebena?ojn de Suda Ka?kazo kaj Transka?kazan Depresion. Granda Ka?kazo konstituas montaran ?enon je la rusa-kartvela landlimo, kaj kompakta kaj eskarpa kun avera?e alta altitudo. Pluraj pintoj atingas altitudon de 5 000 m, el kiuj Elbruso kun 5 642 m, la plej alta pinto de Ka?kazo kaj de E?ropo. Malgranda Ka?kazo konstituas arkon inter Kartvelujo, Armenujo kaj Azerbaj?ano. La avera?a altitudo estas pli malalta, inter 3 000 kaj 4 000 m, la kulmina punkto estante Aragaco kiu altas 4 095 m. La sud-ka?kazaj altebena?oj en realeco konsistas el tuta?o de montaraj zonoj kiel Armena Altebena?o (kiu havas altitudon de 1 000 al 2 000 m kun tamen Ararato kiu atingas 5165 m) kaj parto de Irana Altebena?o (kiu enkludas Elborz-Montaron kun ?ia kulmina pinto -same kiel tiu de Irano ? Damavand-Monton kiu pintas je 5671 m kaj Sabalan-Monton je 4 811 m).

La Traka?kaza Depresio konstituas zonon de ebena?oj kaj mezaltaj montaroj inter Granda kaj Malgranda Ka?kazo. Okcidente de la zono situas Ponta Montaro kiuj formas marbordan strion en la nordoriento de Turkujo, kun kiel kulmina pinto Kackar Da?ı kun altitudo de 3 942 m. Sekvo de tiu kompleksa topografio estas granda varieco de klimatoj. La mapo kaj la tabelo ?i-apude klare montras tiun grandan variecon de temperaturo kaj precipita?o . Efektive, komparante kun la klimatmapo de Koppen oni konstatas ke tiu regiono estas mozaiko de tre diferencaj klimatoj. Norde, centre kaj sudokcidente de Ka?kazo oni trovas kontinentan humidan klimaton. La oriento kaj speciale la sudoriento havas duonaridan klimaton borde de Kaspia Maro , dum la okcidenta flanko apude de Nigra Maro estas pluvori?a kaj havas subtropikan humidan klimaton. Ponta Montaro karakterizi?as de kontinenta klimato , sufi?e seka sed anka? relative malvarmeta e? somere. Konsekvence la vegeta?aro estas tre variebla. La parto norde de Granda Ka?kazo ?efe konsistas el herbejaj stepoj ( Nigra-mara-kaspia stepo ). La montaraj zonoj kaj la nigra-maraj marbordoj subtenas grandan varia?on de mezvarmaj foliaj kaj miksaj arbaroj kaj de mezvarmaj koniferarbaroj . La Traka?kaza Depresio ampleksas tuta?on de arbaroj inter kiuj ?eriveraj arbaroj , same kiel herbejaj stepoj kaj sekaj arbaroj kiuj transiras en vegeta?aron de tipo duonarida la?longe de la marbordoj de Kaspia Maro. Estas rifu?ejo por la fla?ro de la Terciaro , nome en Kol?ido apud Nigra Maro kaj en Hirkanio en la nordo de Irano.

Biodiverseco [ redakti | redakti fonton ]

Ka?ze de siaj diversaj reliefoj kaj siaj grandaj klimataj varia?oj, Ka?kazo posedas tre ri?an fla?ron kiu sumi?as je 6 400 specioj da vaskulaj plantoj (Kompare kun Usono kies areo estas 18-oblo, tiu ?i enhavas malpli ol 20 000 da plantospecioj), el kiuj 1 600 da specioj estas endemiaj. Anka? ekzistas 17 da endemiaj genroj , el kiuj 9 estas asociitaj al ekosistemoj de la alta montaro . La endemiismo estas tre grava en la zonoj de rub-rokaj deklivoj; tio okazas por la fla?ro de Kol?ido kie 80 pocentoj de la specioj estas endemiaj ?e la kalk?tonaj rub-rokaj deklivoj de tiu regiono. Oni nombras proksimume 150 da arbospecioj el kiuj 32 estas endan?erigataj. Oni trovas plurajn koniferospeciojn kiel malgrandazian pinon ( Pinus brutia ), ka?kazan abion ( Abies nordmanniana ), pontan kverkon ( Quercus pontica ) kaj salikojn . Parrotia persica estas endemia en Elborz-Montaro, Staphylea colchica trovi?as nur en Kartvelujo. Oni trovas anka? plurajn endemiajn rododendrospeciojn : Rhododendron caucasicum , Rhododendron ungernii , Rhododendron smirnowii . Plie tiu regiono ampleksas grandan nombron da reliktaj fontoj de plantoj kiuj estas nuntempe kultivataj kiel sekalo , tritiko , hordeo , same kiel nuksoj , pomujoj kaj abrikotujoj . Plie, oni trovas grandan koncentri?on de pirujoj : Pyrus demetrii , Pyrus eldarica , Pyrus sachokiana , Pyrus ketzkhoveli , ?iuj kvar endan?erigataj. Oni anka? trovas multajn herbecajn speciojn : liliacojn , iridacojn , asteracojn , ranunkulacojn , violacojn , k.t.p. ^[1].

Se la bestoj estas malpli bone reprezentitaj oni tamen notas gravan endemiismon.

131 da mamulaj specioj vivas en tiu ri?a?ejo kun 18 da endemiaj specioj. Oni trovas maloftan ron?ulon Prometheomys schaposchnikowi . Ekzistas anka? aliaj mamulaj genroj primitivaj kiel Mesocricetus a? Apodemus . Alia ron?ula specio, Sicista armenica , estas mamulo ekstreme minacata, kaj endemia en Armenujo. Inter la grandaj mamuloj oni notas du speciojn de sova?aj kaproj : la orient-ka?kaza kapro ( Capra cylindricornis ) kaj la okcident-ka?kaza kapro ( Capra caucasica ), amba? endan?erigataj. La kaspia puso ( Pusa caspica ) ne estas endemia en tiu ri?a?ejo sed tamen ?i vivas la?longe de la marbordoj de Kaspia Maro .

Ekzistas 378 da birdospecioj kiuj vivas en Ka?kazo (klasifikita kiel Endemibirda Areo far Birda Vivo Internacie ) el kiuj du endemiaj: la ka?kaza tetro ( Lyrurus mlokosiewiczi ) kaj la ka?kaza ne?okoko ( Tetraogallus caucasicus ). Oni trovas aliajn speciojn kiuj estas kvaza? endemiaj kiel la kaspia ne?okoko ( Tetraogallus caspius ) a? la ru?frunta kanario ( Serinus pusillus ) ^[2]. Estas anka? vojo de birdomigrado nome la?longe de la marbordoj de Nigra kaj Kaspia Maroj.
Ekzistas 86 da reptiliospecioj , kaj el ili 20 da endemiaj. Efektive, Ka?kazo estas ?efa centra de endemiismo por la specioj el la genroj Lacerta kaj Darevskia : duono de la specioj en la mondo el tiuj genroj ?eestas en Ka?kazo, kaj duono el ili estas endemiaj en la varmpunkto. La ka?kaza vipero ( Vipera kaznakovi ) estas minacata specio kies veneno estas uzata en kirurgio .
Oni trovas nur 17 da amfibiospecioj de kiuj 3 estas endemiaj. La plej konata estas certe la ka?kaza salamandro ( Mertensiella caucasica ). La golestana salamandro ( Batrachuperus gorganensis ) estas specio krize endan?erigata de kiu la populacio estas limigita al proksimume 100 da plenkreskuloj en la Kaverno de ?ir-Abad en Elborz-Montaro ^[3].
127 da dol?akvo -fi?aj specioj vivas en Ka?kazo de kiuj 12 estas specifaj en tiu regiono. Oni povas noti 3 speciojn de petromizoj : Caspiomyzon wagneri , Eudontomyzon mariae , Lampetra lanceolata , same kiel 7 specioj de acipensero de kiuj la malofta beluga huzo ( Huso huso ), unu el la plej grandaj fi?oj en la mondo, kiu estas pli kaj pli endan?erigita ka?ze de la tro alta prezo de ties ovoj .

Minacoj kaj konservado [ redakti | redakti fonton ]

Ka?kazo estas unu el la regionoj la plej lo?ataj en la mondo. Tiu tre antikva homa ?eesto neeviteble kondukis al plimalbonigo de la naturaj medioj. Ka?ze de tiu fakto nur 27 % (proksimume 145 000 da kvadrataj kilometroj) restas sendifektaj sed nur 12 % el la origina vegeta?aro ankora? postrestas. Estas en la zonoj nealireblaj de la alta montaro ke koncentri?as tiuj nedifektaj zonoj. La ebena?oj kaj la montetoj estas la plej dama?itaj. Tamen la miljara lo?ateco de Ka?kazo paradokse ne estas la ?efa minaco. Efektive, Ka?kazo anka? estas unu el la plej agititaj e?ropaj regionoj ekde la falo de Sovetunio je la fino de la 1980-aj jaroj . La regiono trapasas stre?i?ojn akcentitajn: politikajn konfliktojn, militistajn koliziojn, a?tonomemon , k.t.p.. Agita?oj kiuj sin sekvis ?is en 2008 kun la Milito en Sud-Osetujo . La strategia graveco kiu reprezentas la zonon por la ekstraktado kaj la transporto de la nafto ekde Kaspia Maro al Rusujo kaj Okcidenta E?ropo plie emfazas la stre?i?ojn kiuj jam ekzistas ^[4]. Pro tio naski?as gravaj mankoj nome je brula?oj , kiu duobligis a? e? triobligis la nele?an lignorikolton . La troa pa?tado , speciale de kaproj, respondas por la malplii?o de 30 % de la altmontaraj kaj sub-altmontaraj zonoj kaj de 50 % de la stepoj kaj de dunonaridaj zonoj. La ?tel?asado tre plimulti?is ekde la falo de Sovetunio speciale por certaj specioj : leopardo , bruna urso , lupo , sova?a kapro ( Capra aegagrus ), okcident-ka?kaza kapro kaj orient-ka?kaza kapro.

Tamen oni rimarkas ke la regiono havas longan tradicion de medio-protektado. La unua ?tata rezervejo de la zono estis Lagodekhi- Kanjonoj en Kartvelujo, kreita en 1912. Ekde tiam ?irka? 44 000 da kvadrataj kilometroj ekzistas kiel protektitaj areoj kaj 39 000 da kvadrataj kilometroj estas klasitaj en la kategoriojn I al IV de la Internacia Unio por la Konservo de Naturo . Pluraj miloj da kvadrataj kilometroj estas inkluditaj en la ?aso-rezervejoj kiuj prezentas ian protekton. Tamen la integreco de tiuj zonoj dependas de la homa premo en forma de ?tel?asado , lignodehakado kaj nele?a pa?tado. Ka?ze de la soveta pasinteco de la ka?kazaj ?tatoj, tiuj ?i ankora? posedas grandan parton de tiuj terenoj. Tio permesus la kreadon de pli vastaj protektataj areoj anta? ol ili estus akirotaj de privataj bienuloj. Kreado de translima protektata areo (inter Rusujo, Kartvelujo kaj Azerbaj?ano) anka? estas esperplena por la specioj kiuj bezonas grandan arealon kiel la grandaj mamuloj a? la fi?oj. La 16-an de aprilo 2009 naski?is Nacia Parko Arpi-Lago, nacia parko je la limoj de Turkujo, Armenujo kaj Kartvelujo. Kartvelujo faris multajn aran?ojn kiel agrandigo de la surfaco de Nacia Parko Borjomi-Kharagauli, akceptigi far la Parlamento sistemon de le?oj kompareblaj al tiuj konsilitaj de la Monda Natur-Fonduso por la medio-protekto kaj pledi finfine por protektado de almena? 15 % de la kartvelaj arbaroj. Kun la subteno de la Monda Banko kaj de la Mond-media Fonduso ( Global Environment Facility ), 3 novaj rezervejoj estas kreitaj. Siaflanke Azerbaj?ano aktive agadis per la kreado de du novaj naciaj parko kaj per la pligrandigo de la jam ekzistantaj parkoj ^[5]. En 2004, du novaj rezervejoj estis kreataj en turka Ka?kazo por areo de 1 050 da kvadrataj kilometroj. Rusujo kvarobligis siajn investojn por la medioprotekto en Ka?kazo. La Monda Natur-Fonduso agadas en tiu region ekde la 90-aj jaroj kaj difinis tri prioritate gardendajn zonojn: la orient-ka?kazajn inundebena?ojn, la sud-kol?idaj montarbarojn kaj la sud-armenajn duonarbarojn . La Kartveluja Centro por la Konservo de la Fa?no estas grava centro por la subteno de la sova?a vivo. En 2003, la CEPF ( Critical Ecosystem Partnership Fund , a? Partnereco-Fonduso por la Draste-endan?erigataj Ekosistemoj) investis 8,5 milionoj da dolaroj por la protekto de la minacataj ka?kazaj specioj kiuj trovi?as en la 205 Key Biodiversity Areas (?losilo-Biodiversecaj Areoj) difinitaj far la Monda Natur-Fonduso kunlabore kun Birda Vivo Internacie .