John Davison Rockefeller, Sr.
(naski?is la
8-an de julio
1839
en
Richford
,
Novjorkio
; mortis la
23-an de majo
1937
en
Ormond Beach
,
Florido
) estis
usona
entreprenisto
kaj konsideratas al plej ri?a homo de la
20-a jarcento
.
John Rockefeller estis kunfondinto de naftorafinejo, el kiu en 1870 rezultis la kompanio
Standard Oil
. Unu el siaj komercaj kolegoj en tio estis
Henry M. Flagler
.
En a?o de 16 jaroj, li la 28-an de septembro 1855 ricevis postenon de metilernanto en la spedicia firmao
Hewitt & Tuttle
, kaj jam balda? li estis helpa prokuroro. Post 14 semajnoj la laboro li ricevis la malaltan salajron de 50 usonaj dolaroj po jaro. Kiam li atingis la a?on de 18 jaroj, li i?is prokuroro de la firmao, kun jara salajro de 2000 dolaroj.
La 1-an de aprilo 1858 li akceptis oferton de la juna anglo
Maurice B. Clark
kaj - kune kun Clark kaj
George W. Gardner
kunposedanto de vendejo pri nemovebla?oj en
Cleveland
(Ohio). Jamjare komenci?is la granda komerco pri nafto en Usono, kaj sekve li entrepreniste aktivi?is en tiu komerca bran?o. En
Samuel Andrews
li trovis bonan teknikiston, kiu tiom plibonigis la prilaboron de la kruda nafto por Rockefeller, ke la kruda materio uzeblis preska? centprocente. En sia nova firmao li produktis proprajn barelojn por transporto de la nafto, kaj anka? mem transportigis la nafton ?ien en Usono, kie klientoj mendis ?in. Tiumaniere lia firmao akiris ekonomian pozicion superan al tiu de la plej multaj konkuraj entreprenoj.
John Davison Rockefeller Senior, olea pentra?o sur kanvaso farita de
John Singer Sargent
, 1917
En la unuaj tri jaroj post komenco de la nafta firmao li plulaboris en la vendejo pri nemovebla?oj de Clark kaj tiam a?etis la vendejon, igante Samuel Andrews kunposedanto. Tiutempe li anka? konati?is kun
Henry Morrison Flagler
, kiu i?is lia plej bona amiko kaj fidela kunentreprenisto. Anka? Henry Flagler i?is kunposedanto de la firmao, kiu ekde la jaro 1867 nomi?is
Rockefeller, Andrews & Flagler
. La 10-an de januaro 1870 el tiu firmao ekestis la kompanio
Standard Oil
, kies akciojn komence posedis John Davison Rockefeller, lia frato William Rockefeller, Henry Morrison Flagler, Samuel Andrews kaj Stephen V. Harkness. En januaro 1872 pluraj naftokomercaj firmaoj fuziis. Precipa celo de tiu unui?o estis, per mar?andado ricevi bonajn prezojn por transporto de nafto pere de la fervoja kompanio de Cleveland. Post malmultaj monatoj tiuj mar?andadoj publike konati?is, kaj Rockefeller estis atakata politike, jure kaj komerce, kaj devis seni?i de iuj partoj de sia kompanio.
Tamen en la sekvaj jaroj li a?etis pli kaj pli da entreprenoj kaj naftaj instala?oj, kaj kreis reton da filiaj entreprenoj, por ?irka?iri le?ajn limigojn de posedo de firmaoj en pluraj ?tatoj de Usono. En 1882 la kompania sidejo estis translokigita al
Novjorko
, kaj la unuopaj partoj de la kompania imperio estis jure unuigitaj. La le?oj kontra? komercaj kompanigoj, ekigitajn de politikistoj en pluraj ?tgatoj de Usono, kaj en 1890 oficialigitajn fare de la
Usona Kongreso
, unuavice celis limigi la komercajn aktivecojn de Rockefeller. En jura batalo de pli ol 20 jaroj la kompanio Standard Oil komence sukcesis eviti la disbaton de la kompaniego.
Rockefeller posedis interalie ferominejojn kaj grandajn ercotransportajn ?ipojn, sed pli poste vendis ilin al la ?tata usona pri?tata konzerno
US Steel
. Li mem en 1897 retiri?is el la aktiva komerca vivo, sed tenis la titolon de kompania prezidanto ?is la jaro 1911.
"Displekti?o" de la kompaniego Standard Oil
[
redakti
|
redakti fonton
]
La 8-an de novembro 1906 la usona registaro sub prezidanto
Theodore Roosevelt
akuzis la kompanion Standard Oil ekzisti kontra?e al la kontra?kompaniega le?o
Sherman Antitrust Act
, kaj en majo 1911 la kompaniego la? jura premo estis dispartigita en 34 unuopaj kompanioj. La kompaniaj akcioj amase perdis je valoro. John Rockefeller tamen komprenis, ke la vloro denove alti?os, kaj a?etis la kompaniajn akciojn. Kiam iom poste vere realti?is la akciaj valoroj, li la? singardaj taksoj gajnis profiton de 200 miliardoj da usonaj dolaroj: la forta disvasti?o de
a?tomobiloj
kaj la
Unua Mondmilito
ka?zis, ke la bezono de nafto kreskis al anta?e neimageblaj dimensioj.
John Rockefeller konsideratas la plej ri?a homo de la ?isnuna homa historio. Lia siatempa kapitalo en la jaro 1913 estis proksimume 900 milionoj da usonaj dolaroj, kiu en 2008 egalus al kapitalo de proksimume 192 miliardoj da dolaroj. La ekonomia magazino
Forbes
tamen elkalkulis suman personan kapitalon de pli-malpli 300 miliardoj da dolaroj. El sia mono li financis multajn sociajn iniciatojn - interalie pro la enga?i?o kaj premo de lia filo John D. Rockefeller Jr.
John Davison Rockefeller en 1839 naski?is kiel dua el ses infanoj de William Avery Rockefeller (1810 ? 1906) kaj Eliza Davison (1813 ? 1889). Kontra?e al longe cirkulintaj onidiroj, ke lia familio havus francajn radikojn, fakuloj sukcesis spuri germaniajn familiajn radikojn, kiuj konatas ?is la komenco de la 17-a jarcento. Johann Peter Roggenfeller el la lo?loko Altwied, baptita la 27-an de septembro 1682 en la luterana pre?ejo de Rengsdorf, en 1723 kun tri infanoj elmigris el Rengsdorf-Bonefeld en la nuna
distrikto Neuwied
de
Rejnlando-Palatinato
al Usono kaj ekvivis en Germantown,
Pensilvanio
.
John Davison Rockefeller la 8-an de septembro 1864 edzi?is kun Laura Celestia Spelman (1839 ? 1915), nomata
Cettie
, la filino de mem prospera komercisto el
Cleveland
.
La paro havis kvin infanojn, el kiuj unu, Alice, jam mortis en la unua vivjaro:
- Elizabeth ?Bessie“ Rockefeller (1866?1906)
- Alta Rockefeller (1871?1962)
- Alice Rockefeller (1869?1870)
- Edith Rockefeller (1872?1932)
- John Davison Rockefeller Jr. (1874?1960)
Kiam Cettie Rockefeller mortis en 1915, ?ia edzo forte funebris. Li diris: "?ia ju?o ?iam pli bonis ol mia. ?i estis nekutime sa?a virino. Sen ?ia ruza konsilado mi estus malri?ulo."
Cettie kaj John D. Rockefeller entombi?is en la tombejo
Lake View Cemetery
en
Cleveland
,
Ohio
. La tombo dekori?is per impresa
obelisko
el
marmoro
de
Vermont
.
Usonano siatempe de jura kortumo estis kondamnita pro ofendo, ?ar li diris al sia najbaro ke tiu en sia vendejo laborso "la? la metodoj de la kompanio
Standard Oil
".
En 1890 John Rockefeller kunfondis la
Universitaton de ?ikago
[1]
, en 1901 la Rockefeller-Instituton pri Medicina Esploro, nun nomata
Universitato Rockefeller
, en 1913 la
Fonda?on Rockefeller
kaj en 1927 la
Muzeon Rockefeller
pri Arkeologio en
Jerusalemo
.
Inter la entreprenoj de la familio Rockefeller estis kaj parte ankora? estas la kompanio
ExxonMobil
kaj la banko
Chase Manhattan Bank
. Unu el liaj nepoj, Nelson A. Rockefeller, en la ofictempo de la usona prezidanto
Gerald Ford
estis ties vicprezidanto. La iniciaton kaj ideon pri konstruo de la mondkomerca centro
World Trade Center
en
Novjorko
, detruita en septembro 2001, same havis unu el la nepoj de John Rockefeller.
- ↑
Howard Zinn:
A People’s History of the United States
("Historio de la homoj de Usono"), eldonejo
Harper Perennial
, Novjorko,
ISBN 0-06-083865-5
, p. 262