La
imuna sistemo
[1]
de plur?ela vivulo zorgas pri la defendo de ?i tiu vivulo kontra? atakoj de
virusoj
,
bakterioj
,
parazitoj
, kanceri?intaj
?eloj
, kaj iuj
venenoj
. La imunsistemoj multe varias inter la vivuloj. ?e la
mamuloj
(kaj do ?e la
homo
) ?i organizi?as en du partoj, ne tute sendependaj.
La osta medolo estas unuaranga organo de la imuna sistemo.
La imuna sistemo konsistas el serio de organoj, histoj kaj ?eloj amplekse disaj tra la tuta korpo. Funkcie, la organoj estas klasigeblaj en unuarangaj kaj duarangaj. La unuarangaj estas la
osta medolo
kaj la
timuso
, kiuj havigas la mikromedion por la matureco de la linfocitoj de la akirita imuneco. La duarangaj organoj estas la
limfaj ganglioj
, la
lieno
, la limfoida histo asocia al
mukozoj
(kaj parte anka? la propra
osta medolo
) kie la imunaj ?eloj migras kun la mikroorganismo a? antigeno en sian internon, havigante la ta?gan medion por ke la limfocitoj interagadu kun tiu, en la procezo nomita estado de antigeno.
[2]
La imuna sistemo protektas la organismojn de la
infektoj
kun variaj defendolinioj de kreskanta specifeco. La unua defendolinio estas formata de la fizikaj, kemiaj kaj biologiaj barieroj kiuj estas la
ha?to
kaj ?iuj
mukozaj
surfacoj de la organismo (
digesta sistemo
,
spirsistemo
,
generurina sistemo
, same kiel la okula
konjunktivo
), kiuj evitas, ke patogenoj kiel
bakterioj
kaj
virusoj
eniru en la organismo. Se patogeno penetras tiujn barierojn, la denaska imunsistemo havigas tujan reagon, sed ne specifan. La denaskaj elementoj de reago ekzistas en ?iuj plantoj kaj animaloj.
[3]
Tamen, se la patogenaj agentoj evitas la denaskan reagon, la
vertebruloj
posedas trian nivelon de defendo, kiu estas la akirita imunreagon. Tiel la imunsistemo adaptas sian reagon dum la
infekto
por plibonigi la rekonon de la patogena agento. La informo pri tiu pliboniga reago estas konservata e? post la patogena agento estas eliminita, sub la formo de
imuna memoro
, kaj ebligas, ke la adapta imunsistemo okazigas atakojn pli rapidajn kaj pli fortajn se en la estonteco la imunsistemo detektas tiun tipon de patogeno.
[4]
La homa ha?to estas denaska defendolinio.
?i tiuj estas la unuaj kaj plej fundamentaj defendoj kiujn homoj havas. Tiuj nomi?as "denaskaj" ?ar preska? ?iuj homoj havas tiujn denaske.
[5]
La unua denaska defendo estas la surfacaj baroj kiuj estas konsistigitaj de
ha?to
kaj
mukozoj
. Amba? tre bone povas reteni eksterajn invadantojn. La ha?to (kondi?e ke, ?i ne rompi?as) estas kvaza? muro kontra? la plejmulto de la mikroorganismoj. La mukozaj membranoj protektas la malfermojn en la korpo ekzemple la spiraj, urinaj a? digestaj vojoj, kaj la eksteraj seksorganoj. La mukozaj membranoj en la ha?to anka? eligas acidajn sekreciojn kiuj haltas kreskon de bakterioj. Tiuj en la bu?o enhavas lisozimon kiu estas baktericida
enzimo
. Fine, la mukozo estas ia gluo kiu kaptas mikroorganismojn.
[5]
La dua denaska defendo estas la internaj defendoj kiuj estas konsistigitaj de fagocitoj.
[5]
?i agas kontra? la bakterioj kaj virusoj en la korpaj likva?oj, kiel ekzemple la
sango
. ?iaj ?efaj agantoj estas la imunoglobulinoj, produktitaj de la B-limfo?eloj, kiuj devenas el la ostomedulo.
?i zorgas pri la ?eloj infektitaj de virusoj a? bakterioj kaj pri la kanceraj ?eloj. ?efaj agantoj estas la T-limfo?eloj, kiuj maturi?as en la
timuso
post naski?o en la ostomedulo. Ekzistas du grandaj tipoj de T-limfo?eloj:
- la T-?elvenenaj limfo?eloj (T
?
) rekonas la infektitajn ?elojn per rekoniloj, kiuj testas la eksteran
membranon
de aliaj ?eloj. La rekonitaj ?eloj estas detruitaj kune kun la viruso, kiun ili entenas.
- la T-helpantaj limfo?eloj interagas kun la makrofagoj (kiuj englutas la dan?erajn substancojn) kaj anka? produktas
citokinojn
, kiuj stimulas la multobli?on de la limfo?eloj T kaj B.
Al la T-limfo?eloj aldoni?as la t. n. "NM-?eloj" (por Natura Murdisto a? Natura Mortiganto, do
Natural Killer ? NK
en la angla). ?i tiuj ?eloj rolas interalie komence de la gravedeco, kiam la
feto
devas protekti sin por supervivi en la patrina
utero
.
Eble Tucidido faris la unuajn aludojn al homa imuneco.
La
imunologio
estas scienco kiu ekzamenas la strukturon kaj funkciadon de la imunsistemo. ?i origini?is en la
medicino
kaj en la unuaj studoj pri la ka?zoj de la imuneco al la malsanoj. La plej antikva referenco al imuneco okazis dum la
plago
de
Ateno
en la jaro
430 a.n.e.
, kiam
Tucidido
notis,ke kelkaj personoj kiuj jam estis rekuperi?intaj de anta?a ekskesplodo de la malsano povis zorgi la malsanulojn sen suferi la malsanon por la dua fojo.
[6]
Tiu observo pri akirita imuneco estis poste uzata de
Louis Pasteur
en la disvolvigo de la
vakcino
kaj en sia
mikroba teorio de la malsano
.
[7]
La teorio de Pasteur opoziciis al la tiutempaj teorioj pri la malsanoj, kiaj la "miasma teorio". Oni konfirmis, ke la
mikroorganismoj
estas la ka?zo de la
infektaj malsanoj
nur en
1891
, kiam
Robert Koch
disvastigis siajn
postulatojn
, pro kio li ricevis la
Nobel-premion
en 1905.
[8]
En 1901, pro la malkovro de la
viruso
de la
flava febro
fare de
Walter Reed
, oni konfirmis, ke la virusoj estaas homaj patogenoj.
[9]
Okazis granda progreso en la imunologio ?irka? la fino de la
19-a jarcento
, pere de la rapida disvolvigo de la studoj pri humora imuneco kaj pri ?ela imuneco.
[10]
De partikulara gravo rezultis la laboro de
Paul Ehrlich
, kiu proponis la
Seitenkettentheorie
(teorio de la flanka ?eno) por klarigi la specifecon de la reakcio antigeno-antikorpo; liaj kontribuoj al la kompreno de la humora (hormona) imunologio estis agnoskitaj per la Nobel-premio en 1908, ricevita kune kun
Ilja Me?nikov
, nome la fondinto de la ?ela imunologio.
[11]
Peter Gorer malkovrris en 1936 la antigenon H-2 de la
muso
, kaj tiel la unuan grandan komplekson de histoakordigebleco (MHC la? internacia anglalingva mallongigo de
major histocompatibility complex
). Dume kaj tial,
Peter Medawar
kaj Thomas Gibson povis klarigi gravajn funkciojn de la imun?eloj. En 1948, Astrid Fagraeus malkovris, ke la antikorpoj estis produktitaj de la
B-?eloj
de la
plasmo
. Unu jaron poste, Frank Macfarlane Burnet kaj Frank Fenner publikigis sian hipotezon pri la imuntolero, kio estos konfirmita kelkajn jarojn poste fare de Jacques Miller per la malkovro de la eliminado de
T-?eloj
memreakciaj en la
timuso
. En 1957, Frank Macfarlane Burnet priskribis la teorion de la klonselekto kiel centra principo de la adapta imuneco.
[12]
Fine de la 1960-aj jaroj kaj komence de la 1970-aj jaroj, John David kaj Barry Bloom malkovris la Faktoron Inhibician de Migrado de la Makrofagoj (MIF) kaj nova klaso de substancoj sekreciataj de la
limfocitoj
. Dudley Dumonde stampis la terminon "limfocino" por tiuj substancoj.
Stanley Cohen
, kiu en 1986 ricevis la
Nobel-premion pri fiziologio a? medicino
pro sia malkovro de la kreskofaktoroj NGF kaj EGF,
[13]
[14]
ekstudis komence de la 1970-aj jaroj la funkciojn de la faktoroj nomitaj "limfocinoj" kun Takeshi Yoshida. Ili malkovris, ke tiuj substancoj apartenas al grupo de substancoj mensa?istaj kiuj estas produktitaj de multaj diversaj tipoj de ?eloj de la imunsistemo. En 1974 Stanley Cohen proponis la terminon "citokino", kiu plifirmi?is per la malkovro de pliaj substancoj tiutipaj. Ekde tiam oni malkovris pli ol cent novaj citokinoj, kies strukturo kaj funkcioj estis esploritaj detale.
- ↑
imuna sistemo
en PIV ?e vortaro.net
- ↑
[1]
- ↑
Litman G, Cannon J, Dishaw L (2005). ≪Reconstructing immune phylogeny: new perspectives.≫. Nat Rev Immunol 5 (11): 866-79.
PMID 16261174
.
- ↑
Mayer, Gene (2006).
≪Immunology - Chapter One: Innate (non-specific) Immunity≫.
Microbiology and Immunology On-Line Textbook. USC School of Medicine. Arkivita el la originalo en la 16a de februaro 2007. Konsultita la 8an de A?gusto 2021.
- ↑
5,0
5,1
5,2
Human Anatomy and Physiology (6th edition) Elaine N. Marieb unit 21
- ↑
Retief F, Cilliers L (1998). ≪The epidemic of Athens, 430-426 BC≫. S Afr Med J 88 (1): 50-3.
PMID 9539938
.
- ↑
Plotkin S (2005). ≪Vaccines: past, present and future≫. Nat Med 11 (4 Suppl): S5-11.
PMID 15812490
.
- ↑
El Premio Nobel de Medicina de 1905
Nobelprize.org Vizitita la 8an de Januaro 2007 (en angla).
- ↑
Ma?oro Walter Reed, armekuracisto de la Usona Armeo
Walter Reed Army Medical Center. Vizitita la 8an de Januaro 2007.
- ↑
Metchnikoff, Elie; Tradukita de F.G. Binnie. (1905).
Immunity in Infective Diseases (Google Books).
Cambridge University Press. ISBN 68025143
- ↑
Nobel Premio pri Medicino de 1908
Nobelprize.org Vizitita la 8an de Januaro 2007.
- ↑
Forsdyke, D. R. (1995).
"The Origins of the Clonal Selection Theory of Immunity"
Arkivigite je
2012-07-30 per la retarkivo
Wayback Machine
FASEB. Journal
9:164-66
- ↑
Shampo, M A; Kyle R A (Junio 1999). ≪Stanley Cohen--Nobel laureate for growth factor≫. Mayo Clin. Proc. (Usono) 74 (6): 600. ISSN 0025-6196.
PMID 10377936
.
- ↑
Nobel-premio pri fiziologio a? medicino 1986
Nobelprize.org Konsultita la 28an de julio 2011.