Hispanoj
estas la plej multnombra
popolo
de
Hispanio
, en la
Iberia Duoninsulo
, kiu formas la sudokcidenton de
E?ropo
.
Kaze de Hispanio, kiel anka? ?e aliaj lokoj, la koncepto estas vere komplikaj, ?ar unuafoje ne samas la konceptoj de popolo kaj nacio kaj ?enerale kaj rilate al tiu reala?o. Krome en Hispanio oni parolas foje de "hispana popolo" kaj foje de "hispanaj popoloj", depende de la fakto ?u oni substrekas la ?eneralajn a? partikularajn trajtojn.
La hispania nacieco estas vere reale formata de la ari?o de
regionaj naciismoj
, kiu respegulas la komplikan
historion de Hispanio
. Hispanio en siaj nuntempaj limoj estas formata de la teritorioj de nombraj iamaj regnoj kiuj fine de la
15-a jarcento
unui?is kiel sekvo unue de la fino de la
Reconquista
kaj komence de la 18-a jarcento iamaniere pro la
Milito de Hispana Sukcedo
.
La tutteritoria oficiala lingvo de Hispanio estas la
hispana
(
espanol
a?
castellano
), bazata sur la mezepoka pralingvo a? dialekto de
Kastilio
en centra norda Hispanio, sed la
lingva situacio en Hispanio
estas pli komplika kaj anka? aliaj kvar lingvoj estas oficialaj en precizaj regionoj. Krom la escepto de la
e?ska
, anka? la aliaj lingvoj indi?enaj de Hispanio apartenas al la kategorio de
latinidaj lingvoj
. Tiele male kiel okazas ?e aliaj popoloj la lingvo ne povas esti ?e hispanoj la centra a? kerna ligilo de la popolanoj.
Ekzistas gravaj populacioj de hispanaj prauloj, rezulte de hispanaj elmigradoj, anka? en aliaj partoj de la mondo, kaj ?efe en
Latinameriko
, kiuj ricevas foje la nomon de hispanoj. La plej granda parto de tiuj grupoj konsistas el variado de kombinitaj hereda?oj el kiuj hegemoniaj estas indi?enaj amerikanoj, hispanoj, aliaj e?ropanoj a? afrikanoj. Tiukaze ja lingvo estas la ununura etna ligilo.
Iberia el?tona kapo de ino el la 3-a a? 2-a jarcento a.K.
La
Iberia Duoninsulo
estis el la
prahistoriaj epokoj
teritorio al kiu venis diversaj popoloj, ?efe jam en preska? historia epoko el la familio de
iberoj
en oriento kaj sudo kaj el la
keltoj
en okcidento, en nordo kaj nordoriento, sed anka? multaj aliaj popoloj. Pri tiuj oni ne povas paroli pri "hispanoj" sed ?iukaze pri "prahispanoj". Postaj alvenintoj estus
romianoj
(kiuj alportis la lingvon, gravan postan karakteron),
?ermanoj
kaj islamanoj en du bran?oj nome
araboj
kaj
berberoj
. ?iuj lasis spurojn.
Oni povas kompreni ke jam de anta? la komenco de la ekzistado de "hispanoj" la etna kaj popola miksa?o estis ege komplika. Dum la
Mezepoko
kiam fakte Iberio "hispanii?is" la politika situacio konsistis el la 10-a al la 13-a a?
14-a jarcentoj
en du ?eneralaj teritorioj nome kristana norde kaj islama sude kaj amba?flanke ne estis unika regnolando sed dum plej parto de la tempo aro de diversaj regnoj foje pli povaj kaj etendaj foje ne tiom. ?iukaze krom la hegemonia religio kaj etno en ?iuj regnoj kunekzistis tri a? pliaj populacioj nome la kristana, la juda kaj la arabigita.
Fine de la
15-a jarcento
la
Katolikaj Gere?oj
sukcesis unuigi en iliaj manoj la tutan teritoriaron kaj regnaron de Iberio escepte Portugalio, kvankam fakte kaj politike ?iu regno konservis dum jarcentoj iajn a?tonomecojn. Samtempe la kristanaj registaroj komencis politikon de
etna purigado
pere de forpelo el diversaj teritorioj de la
juda
kaj islama lo?antaroj, krom la diversaj premoj al konverti?oj. La? diversaj fakuloj kaj ?efe la? teorioj de
Americo Castro
la esenco de la koncepto de "hispanoj" fari?is dum la 16-a kaj
17-a jarcentoj
kiam okazis la longda?ra procezo de unuigo de la religia, etna, kaj kultura idearo de la lo?antaro de la tuta Hispanio.
[1]
Dum la 18-a jarcento sekvis diversaj procezoj de hispaniigo la?lingve kun forta entrudo de la kastilia en
Leono
kaj
Aragono
unue kaj poste en
Galegio
kaj en la
Kataluna Landaro
.
Dum la 19-a kaj
20-a jarcentoj
okazis tri epokoj kiam la esenco esti "hispano" videblis en tri diversaj enlandaj kontra?staroj per kiuj militis duono de la lando kontra? la alia duono el la ideologia vidpunkto, nome konservatuloj kontra? progresistoj, kvankam la afero ne estis tiom simple kiom dirite. Tiuj kontra?staroj estis la
Milito de Hispana Sendependi?o
kie fakte amba? partioj militis amba?flanke, la
Karlismaj Militoj
kaj la
Hispana Enlanda Milito
, tiu lasta jam en la 20-a jarcento.
Naciismoj kaj regionismoj en Hispanio
[
redakti
|
redakti fonton
]
Grupo de tradiciaj dancistoj de
Santillana del Mar
(
Kantabrio
).
Hispanio konsistas el tre diversaj regionaj populacioj inklude
kastilianojn
,
katalunojn
,
e?skojn
kaj
galegojn
(kiuj parolas respektive kiel gepatra lingvo la
hispanan
, la
katalunan
, la
e?skan
kaj la
galegan
. Sed regiona diverseco estas tiom grava por multaj hispanoj ke kelkaj regionoj havas fortajn lokajn identecojn kaj dialektojn e? ene de la 4 menciataj lingvoj tiele kiel ?e
Asturio
,
Aragono
,
Andaluzio
a?
Kanarioj
, el kiuj plej parto havas proprajn kulturojn, muzikon, ekonomion ktp.
Migradoj ene, eksteren kaj enen de Hispanio svagigas tiajn diferencojn. Unuaj migradoj okazis dum la Mezepoko.
Hispanaj proceziantoj anta? fama vinkelo de
Jerez de la Frontera
.
La? kelkaj fontoj (hispanaj oficialaj enketoj kaj aliaj, www.ine.es), ?irka? 73 % memdeklaras sin kiel Kristanoj
katolikoj
, sed el tiuj tre granda parto (preska? du trionoj) ne praktikas la religion kaj nur parte la sociajn kaj civilajn ceremoniojn kaj ne kredas en la tuta doktrinaro de la eklezio. ?irka? 2% praktikas aliajn religiojn, ?efe
Islamo
kaj
protestantismo
kaj ?irka? 22 % identigas sin kiel nereligiuloj. Tiaj lastaj grupoj plii?is pro ?usa enmigrado.
Ekde historia vidpunkto oni ofte konsideras ke Hispanio ekzistas nur ekde fine de la
15a jarcento
kiam precize oni forpelis la hispanajn
judojn
kaj la lastan islaman ?tateton el la teritorio de la nuna Hispanio. Tiele la komenco de la ekzistado de "veraj" hispanoj i?us kiam katolikismo estus la unika religio. Tiu situacio pli malpli da?ris ?is la fino de la
19-a jarcento
kiam ekis la unuaj nereligiaj movadoj. De la
Dua Hispana Respubliko
fama prezidento
Manuel Azana
asertis faman frazon dum konflikto kontra? la Katolika Eklezio, ke "Hispanio i?is nekatolika".
La vorto kiu en la
hispana
signifas "hispana", tio estas "espanol" ne estas hispandevena, sed de sudokcidenta franca dialekto nome
gaskona
, rilate al tiuj lo?antoj kiuj vivas sude de
Pireneoj
en la komenco de la
Mezepoko
. ?ar tiam nek ekzistis ununura regno tie kaj krome plej granda parto de la teritorio kaj de la lo?antaro estis en Al Andalus vere tiu nomigo dekomence aludis al la islama hispana lo?antaro, kvankam uzante vorton devenan el la latina, el "Hispania". Kompreneble en amba? uzoj (kaj la romiaj kaj la gaskona) oni aludis al la tuta duoninsulo, do kun la teritorioj de la aktuala Portugalio inklude kaj tiu uzo estis valida en la tiama kaj posta Portugalio.
[2]
- ↑
Americo Castro
,
Origen, ser y existir de los espanoles
(Madrido, 1959),
De la edad conflictiva
(Madrido, 1961)
- ↑
Americo Castro
,
Espanol, palabra extranjera
(1970).