Hermann Sauppe kiel direktoro en Vajmaro
Hermann SAUPPE
(naski?inta la
9-an de decembro
1809
en
Muglitztal-Weesenstein
, mortinta la
15-an de septembro
1893
en
Gottingen
) estis
germana
filologo klasika, pedagogo kaj epigrafisto. Meritojn specialajn li akiris profesorante ?e la
Universitato de Gottingen
kie li plimodernigis la esploradon (ekde 1855). Gravegis liaj kritikaj eldonoj de la
atikaj oratoroj
kune kun
Johann Georg Baiter
) kaj de la dialogoj de
Platono
(Protagoras, Gorgias).
Hermann Sauppe kiel profesoro en Gottingen
Hermann Sauppe, filo de paro?estro, dum la junulaj jaroj impresitis de la
kontra?napoleonaj militoj
kaj la kampanoj de la rusa armeo tiukontekste. Post sendi?o patra al
Muglitztal-Burkhardswalde
la junulo pasigis pli malbruajn jarojn dum kiuj li ricevis la unuan instruadon fare de la patro. Post ties morto en la 9.6.1820
[1]
la vidvino translo?i?is kun la plej maljuna filino ?e la patrinan domon, dume Hermann Sauppe venis en la domon de la onklo Christian August Sauppe kiu estis ekde 1814 kantoro kaj ?efinstruisto ?e Otmaro-kirko en
Naumburg (Saale)
. Inter 1820 kaj 1827 Hermann frekventis la naumburgan katedralgimnazion; danke al instigoj de la lernejestro
Gregor Gottlieb Wernsdorf
li balda? ek?atis la klasikajn lingvojn.
Lia posta studado ?e la
Universitato de Lepsiko
perlaboritis per dono de privataj horoj kaj korektadlegado por diversaj eldonejoj. Balda? li ani?is al la filologia seminario de
Gottfried Hermann
kie membris tiam anka?
Eduard Putsche
kaj
Moriz Haupt
kaj i?is la plej diligenta dis?iplo de la famega teksteldonisto. Paralele Sauppe estis ano de la
studenta korporacio
Germania
estante ofte en la domo de la eldonisto
Salomon Hirzel
. Poste li ekstudentis en
Halle (Saale)
kie li pasigis la ?tatan ekzamenon kaj doktori?is en 1832 ?e Gottfried Hermann. Disertacio lia ne presitis, kiel kutime tiutempe.
Instruistado kaj privatdocentado en Zuriko
[
redakti
|
redakti fonton
]
Je pasko 1833 Sauppe i?is instruisto de la latina lingvo ?e la ?us fondita gimnazio en
Zuriko
kaj samtempe privata docento universitata. Al lia malpigreco ?uldi?as la instalo de la Zurika kantonobiblioteko kun 25.000 volumoj (1835), anta?ula institucio de la nuna Centra biblioteko zurika. En 1837 li nomumitis supera bibliotekisto. Unu jaron poste li elektitis viclernejestro gimnazia kaj i?is eksterorda profesoro. Pro postulego de la edukadkonsilio li rifuzis vokon kiu venis al li de la gimnazio de
Schaffhausen
. En 1838 li edzinigis la 18-jara?an Emilie Nuscheler, filino de la zurika urba skribisto, en kies domo la juna paro eklo?is. Tiutempe Sauppe anka? ekcivitanis en
Svislando
elektante hejma komunumo
Schottikon
. En Zuriko li havis kontaktojn regulaj kun multaj elstaruloj kiel
Adolf Ludwig Follen
,
Jakob Henle
,
Georg Herwegh
kaj
Gottfried Keller
. Tamen li da?re sentis sin fremdulo en Zuriko kaj preparis post longa voja?o tra Germanujo revenon tieen en 1844. Pro tio li ne sekvis vokon je orda profesoreco ?e la
Universitato de Berno
.
En oktobro 1845 i?is li lernejestro ?e la
Vilhelmo-Ernesto-gimnazio
en Vajmaro. Lia famo kiel pedagogo ekkonitis nun anka? en malproksimaj landoj.
[2]
Novigo grava tiutempe estis instruado pri la klasika germana literaturo, do la emancipi?o de la germana lingvo kontra? la tradiciaj fakliteraturoj latina kaj helena. Sauppe tre enga?i?is pri la plialtrangigo de la instruisto-profesio kaj pri tio anka? entuziasmigis korteganojn. Vajmare li estadis en kulturrondo ?irka?
Ludwig Preller
,
Gustav Adolf Scholl
kaj
Wilhelm Theophor Dittenberger
; li flegis bonan kontakton kun la najbaroj
Hans Christian Andersen
kaj
August Heinrich Hoffmann von Fallersleben
ofte gastante ?e
Altenburg
?e
Franz Liszt
kaj ties partnerino kaj salonistino
Carolyne zu Sayn-Wittgenstein
. Vajmare li ?uis la bonvolon de granddukino
Maria Pavlovna Romanova
kiu pagis por li en 1853 sanigrestadon en
Ostendo
. Sauppe prezidis la komision pri starigo de Goeto-?ilero-monumento kaj havis viglan leterinter?an?on kun la artisto
Ernst Rietschel
. Vokon ?e Katarino-gimnazion je
Lubeck
li malsekvis en 1854.
Sauppe (dekstre) kaj kolego sia
Ulrich von Wilamowitz-Moellendorff
Nur la invito veni al la katedro de Gottinger por posteuli la okulmalsane suferantan
Friedrich Wilhelm Schneidewin
en 1855 forlasigis lin Vajmaron. La? siaj propraj vortoj Sauppe finfine povis dedi?i sin tute je scienca laborado. Lia okupado pri kritika teksteldono kaj precipe pri helena epigrafio tie ?i kulminis. Siajn bazajn esploratingojn li malavare malka?is anta? la prelegoa?skultantaro: en 1860 li estis inter la unuaj profesoroj kiuj docentis pri epigrafio helena kaj romia. Malsame je sia magistro Gottfried Hermann li okupi?is pri materiala filologio (filologio kiu respektis ne nur gramatikon/vortojn sed anka? la fonon ?erpotan el najbaraj disciplinoj). Por Sauppe anka? gravis la lingva kaj kritikfara niveloj de la studentoj. Ofte li havis pli ol cento da a?skultantoj dum prelegoj, seminarioj, ekzercoj.
Lia plej grava merito en Gottingen estis eble la malfermo de pedagogia seminario. Danke al propra longjara praktiko lerneja li estis kvaza? naturtalentita en la preparo de studentoj je la estonta profesio gimnazia. En tiaj specialaj semniaroj laboritis en etaj grupoj de maksimume ses personoj. Sume pli ol 250 studentoj trejni?is tie. Sauppe anka? estis vicrektoro en 1859/60, 1860/61 kaj 1873 kaj trifoje deputito de la universitato: dum la refondo de la
Universitato de Strasburgo
1871, dum la ora geedzeco de
imperiestro Vilhelmo la 1-a
1879 kaj ?e zurika universitatjubileo 1883. Li faris eksterlanden voja?ojn, en 1868 al
Florenco
kaj
Romo
kaj en 1875 al
Grekujo
akompanante
Otto Luders
kaj ties dis?iplojn
Carl Robert
kaj
Rudolf Scholl
.
Sauppe estis eldonisto de
Gottinger Gelehrte Anzeigen
kaj ekde 1861 koresponda membro de
Akademie der Wissenschaften zu Gottingen
. Post la morto de
Friedrich Wohler
li transprenis en 1883 la rolon de sekretario. Veni en 1865 ?e la
Universitato de Bonn
, kion deziris lai amiko kaj ar?eologo
Otto Jahn
ne konsideritis de Sauppe. Tiel la jahn-a kolego
Friedrich Ritschl
lernis pri la vokointencio ka?a kio ka?zisi la t.n. Bonna kverelo interfilologa. Tiam Ritschl iris Lepsikon. Sauppe aktivis science ?is olduleco. Li nombri?is inter la plej a?aj kolegoj de Wilamowitz-Moellendorff kiu ekde 1883 estis profesoro en Gottingen. Kelkajn semajnojn post la morto de la edzino forpasis Hermann Sauppe. Memorigparoladon anta? la gottingen-a societo scienca faris Wilamotitz. La funebran paroladon faris la teologo
Hermann Schultz
kiu ankora? samjare aperis ?e Kastner-eldonejo. La ampleksa postlasita?aro de Sauppe trovi?as en la ?tata kaj universitata biblioteko de
Malsupra Saksio
en Gottingen (signo: Cod. Ms. H. Sauppe). Lia biblioteko kun ?. 9000 volumoj kaj 7000 specialaj presa?oj venditis al
kolegio Bryn Mawr
en
Pensilvanio
kie fruktodone agadis lia dis?iplo
Herbert Weir Smyth
.
La paro Sauppe havis kvar infanojn: Heinrich (* 1841), Hedwig (1842?1926), Bertha (* 1844, edzino de la geologo kaj paleontologo
Karl von Seebach
) kaj Gertrud (1860?1946, edzino de la matematikisto
Hans von Mangoldt
). Inter la studentaro de Gotting diritis la vortludo ke
Hofrat
(kortega konsilisto) Sauppe estus vere
Saufrat
Sauppe (drinkemulo).
[3]
Sauppe havis sur tri kampoj meritojn grandajn: pedagogike, teksteldonade, epigrafie. Sendube li helpis ekflorigi filologion en la duan duonon de la 19-a jarcento, per emancipigo de la germana lingvo kiel scienca lingvo, kaj la enkorpigo de socia/literaturkompara/alifaka interpretado en la studato de tekstoj klasikaj. Frukto de la jam en Zuriko komenci?inta okupi?o kun la atikaj oratoroj estis la de Sauppe kaj lia helpanto
Johann Georg Baiter
eldonita standardverko
Oratores Attici
, kiu gravis e? hodia?. ?i publikigiits en du serioj 1839?43 kaj 1845?50 kaj represitis en la jaro 1967-a (Olms, Zurich).
La procedon enfluigi la germanan lingvon en la klasikan filologion plirapidigis Sauppe tiel, ke li skribis ?iujn rimarkojn/glosojn en la germana. Ili esti?is en la unuaj vajmaraj jaroj precipe per instigo de
Dietrich Reimer
. Prizorgis tiun ?i projekton Moriz Haupt - kiu neniam estis gimnaziinstruisto kaj tial nur teorie parolis pri (alt)lernejta?gaj eldonoj. Sauppe estante pedagogo inverse ?iam atentigis pri la praktika utiligo de la teksteldonoj. La grandecon de tiu ?i entrepreno montras jam la elekto de la helplibroj:
Ernst Curtius
,
Griechische Geschichte
;
Theodor Mommsen
Romische Geschichte
;
Theodor Bergk
Griechische Literaturgeschichte
. Planitis anka? manlibro pri ar?eologio de la lepsika kunstudinto
Otto Jahn
kaj romia literaturhistorio de
Ernst von Leutsch
. De Sauppe mem aperis en menciita serio eldonoj de la platonaj Protagoras-dialogo (1857) kaj Gorgias-dialolo (la? nefinita manuskripto eldonis
Alfred Gercke
, 1897). Ties konjekta?oj gravas ankora? hodia? por la teksta formo. Sauppe estis membro de la
erfurta
Akademie gemeinnutziger Wissenschaften
.
- ↑
Journal fur Prediger
, Band 62/1 (1821), p. 55.
- ↑
Gustav Lothholz]:
Padagogik der Neuzeit in Lebensbildern
, Gutersloh 1897, [. 437-438
- ↑
Gunther Meinhardt:
Bullerjahn. Alt-Gottinger Studenten-Anekdoten
, Gottingen/Zurich 1974, S. 168.