El Vikipedio, la libera enciklopedio
Herkulano
(
Herculaneum
) estas antikva urbo (iam kun ?irka? 5000 lo?antoj) en
Campania
,
Italio
, 8 km sudoriente de
Napolo
. La urbon neniigis la erupcio de
Vezuvio
(79 p.K.) kun
Pompejo
kaj
Stabiae
. Super la iama urbo estis parte konstruita la urbeto
Resina
, nomita ekde 1969
Ercolano
.
?enerala aspekto
La urbon kovris tufotavolo de 15?18 m, kio protektis la urbon kontra? la prirabado, sed aliflanke malfaciligis la fosadojn. La grundo e? konservis lignomaterialojn, teksa?ojn, nutra?ojn, tiel la loko estas tre valoro pri ekkono de la ?iutagaj kutimoj de la antikvaj urbanoj.
Elfosadoj grandaj komenci?is nur en 1737 post la tronpreno de Karolo la 3-a estante sen vera sistema plano. Post pluraj interrompoj reprenitis la laboroj inter 1869-76 kaj denove en 1927. Kelkfoje resur?utitis gangoj post savo de transportaplaj aferoj. La trovitaj arta?oj ofte superis objektojn de
Pompejo
, aparete la bronzaj statuoj (hodia? ili trovi?as en la muzeo en
Napolo
). Sed la konstruaj resta?oj de Herkulano estas malpli imponaj ol tiuj de Pompejo. Bonege alirebla estis jam frue la teatrejo ?tona kun 26 sidvicoj por 3000 personoj; pli sude trovi?as templo. Tie komenci?as anka? lar?a strato kun kolonoj. Tre interesa estas privata domo (Argus-domo) kun altvaloraj ornama?oj kaj ?ardenoj ?irka?ata de 20 kolonoj kaj 6 piloj. En alia domo trovitas nutra?deponejoj. Skeletoj homaj trovi?as en la ?emarbordaj ?ipohaloj.
Menciindas inter la arta?oj du grandaj bildoj: de
Tezeo
kun
Minota?ro
kaj de Telephos kun
Heraklo
. Alia belega bildo konatas sub la nomo
Amorkomercistino de Herkulano
. Inter la statuoj admirindas
Venuso
, Diana, dormanta Fa?no de natura grandeco, du kaneforoj, batalanta
Amazono
,
Merkuro
,
Viktorio
kaj statuoj de anoj de la familio de Balbus. En la Aristido-domo ekster la urbomuroj oni trovis en 1752 kolekton da ?irka? 1800 papirusa?oj bruletitaj kaj sekve parte malvaloraj. Kelkaj prifilozofiaj eltira?oj en ili ja identigeblis ekzempe kaj partoj de verkoj de
Epikuro
.
Herkulano estis origine fondo de la
Oskoj
, kien poste invadis
Etruskoj
kaj
Samnitoj
. Dum la
Interaliancana milito romia
?i estis konkerita de prokonsulo
Titus Didius
. Poste ?i plialtrangi?is je municipo. Sed jam en 63 ?in detruis ja tertremo detruanta duonon de ?i. Post la katastrofo de 79 sur?utis novaj erupcioj plialtigis la
lafo
-tavolo. En la kuro de la tempo esti?is sur la tavoloj novaj vila?oj de inter 12-30 metroj super la ruinoj. Tiamaniere forgesitis la antikva urbo kvankam oni posedis detalajn priskribojn fare de la prapatroj. Ne antau la 1719-a jaro princo Elbeuf trovis fosante halon kun ni?oj kaj statuoj - sen emo pri plua esplorado.
Meyers Großes Konversations-Lexikon, Band 9. Leipzig 1907, p. 198-199, kio
legeblas interrete tie ?i.
- Amedeo Maiuri: Herculaneum (1977)
- Marcel Brion: Pompei and Herculaneum: the Glory and the Grief (1960)
- Michel Grant: Cities of Vesuvius: Pompeii and Herculaneum (1971)
