Gobekli Tepe
telo , arkeologia loko [+]
Supermara alteco	760  m [+]
Koordinatoj	37° 13′ 23″  N , 38° 55′ 21″  O (mapo) 37.223055555556 38.9225 Koordinatoj: 37° 13′ 23″  N , 38° 55′ 21″  O (mapo)
Akvokolektejo	1,26 km² (126 ha ) [+]
Areo	1,26 km² (126 ha ) [+]
Esti?o	10-a jarmilo a.K.E.
DEC
Gobekli Tepe
Vikimedia Komunejo :   Gobekli Tepe [+]
En TTT : Oficiala retejo [+]
v ? d ? r

Gobekli Tepe estas arkeologiejo en la sudorienta parto de la nuna Turkio , kie oni elkonstruis la konate plej malnovajn rondajn pre?ejojn de la homaro. La? karbonizotopa datado de la arkeologoj, la konstrua?o a?as 12.000 jarojn. ?in konstruis ?asista komunumo, setinta en fino de la Vurma Glaciepoko . La? tio oni konstatis, ke tiu socio, organizi?inta la? sakralaj, socialaj rilatoj, anta?is la agrokultivadan socion. Dum paso de la tempo, anka? tiu ?i komunumo ekis la agrokultivadon kaj bredadon de dombestoj.

Priskribo de la arkeologiejo, malkovro [ redakti | redakti fonton ]

La plej granda urbo de la ?irka?o ?anlıurfa estas praa komunumo. Norde de la urbo etendi?as la sudaj montoj de la monto?eno tra tuta suda Turkio, kiuj enhavas la fontoareon de la gravaj riveroj Tigriso kaj E?frato kaj kies unu molarkan parton nomas la lokanoj Gobekli Tepe (??velventra monto”). Gobekli Tepe situas 12 km oriente-nordoriente de ?anlıurfa.

La arkeologoj de la ?ikaga Universitato jam vizitis la lokon en la 1960-aj jaroj, sed ne taksis grava la ?irka?on kaj Gobekli Tepe: la? ilia supozo, tie estis militista gardejo dum la bizanca epoko. La? ili, la loke trovitaj rompitaj kalk?tonaj blokoj estis rompa?oj el tombo?tonoj.

Klaus Schmidt , kunlaboranto de la Germana Arkeologia Instituto (germana mallongigo DAI) vizitis en a?tuno de 1994 la sudorientan parton de Turkio, ser?ante arkeologiejojn por elfosado. Li legis la priskribon de la ?ikagaj arkeologoj kaj decidis mem spekti je Gobekli Tepe. Atinginte la montopinton, balda? li ekvidis amason da splita?oj de tajlitaj ?toniloj. Tuj evidenti?is por li, ke anta? jarmiloj multaj homoj agadis en tiu areo kaj la kalk?tonaj blokoj ne estas el la bizanca epoko sed memora?oj el pli frua epoko.

Schmidt kaj kunlaborantoj de la Germana Arkeologia Instituo eklaboris en 1995 per apogo de la urba muzeo de ?anlıurfa por malkovri Gobekli Tepe. Ili tuj trovis jam kelkcentimetrojn sub la surfaco detale ellaboritajn ?tonojn, ?toncirklon formitan el starantaj kolonoj. Schmidt kaj liaj kolegoj ? kun helpo de jare alvenantaj junaj germanaj kaj turkaj arkeologoj, lokaj laboristoj ? elfosis anka? resta?ojn de dua ?toncirklo, poste la tria kaj pli poste pliajn. (La? geomagnetaj esploroj el 2003, minimume 20 ?toncirkloj ka?i?as en la tero.) La ?tonkolonoj estas gigantaj, la plej grandaj longas 5,5m kaj pezas 15 tunojn. La reliefoj sur ili montras bestojn, sed ?iam en alia stilo: kelkaj estas detalaj, aliaj nur skizaj. Ilia signifo estas simbola.

La elfosado kaj la arkeologia?oj [ redakti | redakti fonton ]

Oni trovis tajlitajn ?tonilojn, nov?ton-epokajn tran?ilojn, haktran?ilojn, ?etarmilojn. La konstrumaterialo estis tir-portata el la najbaraj valoj.

La ?toncirkloj de Gobekli Tepe estas simplaj: ilin formas grandaj kolonoj a? T -formaj kalk?tonaj blokoj. La ?tonpilieroj estas okulfrape plataj, ilia diko estas kvin-ono kompare al ties lar?o. Ili etendi?is krurodistance unu de la alia kun inter ili malalta ?tonmuro. En mezo de ?iu cirklo (ringo) staras du relative pli altaj kolonoj en malprofunda elfosa?o.

La? la arkeologo Schmidt, la T-formaj kolonoj estis stiligitaj homoj. Ili havas skulptitajn brakojn, iliaj manoj etendi?as al ventro kovrita per zontuko . ?iu stiligita homo rigardas al la mezo, kie eble okazis komunuma, rita kunsido a? dancado.

De tempo al tempo (post kelkdeko da jaroj) oni enterigis ?iun cirklon kaj konstruis pli novan, pli malgrandan. Tio okazis dum jarcentoj, la cirkloj estis pli kaj pli malgrandaj, kun ne tiom detalaj stiligoj. ?. 8200 a.K., oni forlasis la lokon.

Mankantaj signoj de konstanta lo?ado [ redakti | redakti fonton ]

Oni ne trovis spurojn de lo?ata komunumo en Gobekli Tepe, kvankam por skulpti, transporti la kolonojn oni bezonis multajn homojn.

La plej proksima rojo (trinkakvo) trovi?as je 5 km, oni ne trovis murojn de lo?ejoj, signojn de fajrejo, sed trovis ostojn de diversaj konsumitaj bestoj. ?io aludas je tio, ke Gobekli Tepe funkciis nur kiel kultejo, ritejo.

Literaturo [ redakti | redakti fonton ]

• Klaus Schmidt : Sie bauten die ersten Tempel. Das ratselhafte Heiligtum der Steinzeitjager. - Munchen 2006. - ISBN 3-406-53500-3
• Klaus Schmidt: Gobekli Tepe, Southeastern Turkey. A preliminary Report on the 1995?1999
• Peters, J., Schmidt, K. (2004): Animals in the symbolic world of Pre-Pottery Neolithic Gobekli Tepe, south-eastern Turkey: a preliminary assessment. Anthropozoologica 39/1, 179?218. old.