Francois COUPERIN
(naski?is la
10-an de novembro
1668
en
Parizo
, mortis la
11-an de septembro
1733
samloke), anka? nomite ?Le Grand“ (la granda), estis Franca
orgenisto
kaj
komponisto
. Li estas rigardata kiel la plej eminenta reprezentanto de la Franca orgenista,
klavicenista
kaj komponista familio
Couperin
kaj kiel kortegokomponisto de
Ludoviko la 14-a
la plej grava muzika persono en Francio inter
Lully
kaj
Rameau
.
La unuan muzikedukadon Francois Couperin ricevis de sia patro Charles kaj sia samnoma onklo Francois. Dum tio li ekkonis la verkaron de sia alia onklo
Louis Couperin
. Ekde
1685
?is
1723
li estis ? samkiel la plej multaj samfamilianoj ? orgenisto ?e la pre?ejo
Saint-Gervais
en Parizo. Post la frua morto de siaj fratoj Louis kaj Charles, li ankora? estis tro juna por la posteno, kiun transprenis provizore la renoma orgenisto
Lalande
.
En
1693
Couperin ricevis la postenon de orgenisto ?e la re?a kapelo en
Versailles
kaj i?is posteulo de la
kortegokomponisto
Jean-Baptiste Lully
, fondinto de la pompa
Franca opero
. Kiam en
1687
mortis Lully kaj grave malsani?is
Ludoviko la 14-a
, la muzikogusto de la re?o kaj lia kortego ?an?i?is. La dua edzino de Ludoviko,
Madame de Maintenon
, direktis lian intereson sur la pli pripenseman eklezian kaj ?ambran muzikojn. Dum oficiala anta?luda konkuro por unu el tri orgenistaj postenoj per sia ludo kaj kompona?oj Couperin venkis kontra? sep aliaj kandidatoj, la re?o tamen lasis lin kiel kutime tri tagojn en malcerteco.
La funkcio de Francois Couperin estis ege multfaceta: en Versailles li i?is instruisto de la re?a familio, dum kvar monatoj pojare li havis orkestran kaj orgenistan devojn kaj li kontinuigis anka? la servon ?e la pre?ejo Saint Gervais. Kiam Ludoviko krome faris lin kortegokomponisto por
sakrala muziko
, tio signifis por li pli altan tempoelspezon: la muzike alttalentita re?o volis a?skulti ?iun kompona?on nur unu fojon ?e la solena?oj, koncertoj kaj la ?iutaga ceremoniaro en la kastelkapelo.
Dum kiam La Lande kiel ?maitre“ [majstro] de la orkestro komponis la grandajn ?orajn kaj
instrumentajn verkojn
la?stile de Lully, Couperin verkis anta? ?io
motetojn
kaj
psalmojn
la?stile de
?ambromuziko
(maksimume trivo?ajn verkojn kun unu ?is du kantistoj, orgeno/klaviceno kaj basvjolo). Ludoviko la 14-a dumvive estis ege kredanta kaj rigardis kredon kaj eklezion kiel gravegaj kolonoj de sia potenco kaj ties legitimado (?de dia favoro“). Konforme al tio li flegis ilin anka? en formo de muziko kaj li ?atis anka? la mesojn de Couperin, el kiuj la meso ?a l'usage ordinaire des paroisses pour les fetes solemnelles“ estas la plej konata.
Ne nur kiel orgenisto, sed anka? kiel klavicenisto Couperin estis difavorita, tiel ke oni nomis lin ?Maitre de Clavecin du Duc de Bourgogne“ [Majstro de klaviceno de la duko de Burgonjo] kaj instruisto de la geprincoj. Ekde
1714
preska? ?iudiman?e li iris al Versailles, kie posttagmeze okazis la re?aj ?ambrokoncertoj kun liaj ?Concerts royaux“ [re?aj koncertoj]. La ensemblo plejofte estis nur malgranda: klaviceno (plejofte Couperin), violono, basvjolo, hobojo kaj fagoto. Tiuj ?i malgrandaj koncertoj, kiujn li komponis ekskluzive por la re?o, havis amuzan kaj gracian-?arman manieron, kiun la nun 75-jara Ludoviko la 14-a ?ategis. Per ili Couperin strebis unuigi la ludeman Italan kaj la prefere seriozan Francan guston, kiel li mem poste skribis pri siaj ?Concerts royaux“.
Kiam Ludoviko mortis en
1715
, Couperin ja trovis novajn mecenatojn ?ekortege, tamen sub la intertempa regento Kardinal
Fleury
i?is ege trankvile en Versailles. La kardinalo nemultbone opiniis pri reprezentado kaj festoj kaj reduktis ilin je minimumo. Tiel Francois Couperin refoje povis koncentri?i pri sia orgenistoposteno en Saint Gervais, ?is kiam li rezignis ?in pro sanoka?zoj en la jaro
1723
. Krom tio li plue instruis membrojn de la re?a familio, inter ili la polan princinon
Maria Leszczy?ska
, edzino de
Ludoviko la 15-a
. Couperin mortis la 11-an de novembro
1733
en
Parizo
.
En la centro de lia verkaro staras pli ol 240 ri?e ornamitaj klavicenverkoj, kiujn li kunigis en 27
suitojn
.. La unuopajn movimentojn de tiuj ?i suitoj li subskribis per titoloj, kiuj aludu la karakteron de la peco. Aldone li komponis
motetojn
,
kanzonojn
, du orgenmesojn, multnombrajn
kon?ertojn
por klaviceno kaj aliaj instrumentoj. Lia plej fama teoria verko estas ?L'art de toucher le clavecin“ [La arto ludi la klavicenon].
- Philippe Beaussant:
Francois Couperin,
ubs. Alexandra Land. Portland: Amadeus Press 1990,
ISBN 0-931340-27-6
- E. Harich-Schneider:
Zartliche Welt: Francois Couperin in seiner Zeit.
Berlin 1939