Filozofio de fiziko

La dualo ondo-partiklo , kiu montras kiel la sama fenomeno povas esti vidita la? du malsamaj manieroj, estis unu de la filozofiaj problemoj starigitaj de kvantuma mekaniko .

Filozofio de fiziko , en filozofio esploras la filozofiajn aspektojn (logikaj, epistemologiaj, ontologiaj, metafizikaj) de konceptoj kiaj materio , energio , spaco kaj tempo . Krom tio, ?i interesi?as pri la filozofiaj (logikaj, epistemologiaj, ontologiaj] konsekvencoj de la teorioj de fizika relativeco kaj kosmologio , pri la rezultoj kaj interpretoj de la kvantuma mekaniko , pri la fundamentoj de la statistika mekaniko , kaj pri la problemoj koncernantaj la ka?zecon , determinismon /nedeternismon, naturon de la fizikaj le?oj . Kvankam filozofia sub-disciplino, la filozofio de la fisiko kunlimas kaj, la?kelkaspekte, nedistigelas el la priscienca studo pri la fundamentoj de la fiziko. Kutime iuj de tiuj kunlima?oj estas esplorataj anka? kiel partoj de la metafiziko kaj de la ontologio .

Sume, la filozofio de fiziko povas esti konsiderita sub-bran?o de la pli ?enerala filozofio de scienco .

Filozofio de tempo [ redakti | redakti fonton ]

Tempo estas unu el la grandoj de la fiziko . La? filozofio kaj rekta sperto, la tempo estas la dimensio en kiu oni lokigas kaj mezuras la fluon de la eventoj.

Multas la filozofiaj demandoj pri la tempo, al kiu ?is nun oni sukcesas respondi per aliaj demandoj. Inter kiuj precipas:

?u la tempo estas absoluta a? pure rilata?
?u la tempo sen?an?a estas koncepte ebla?
?u la tempo fluas, a? la ideo pri estinteco, estanteco kaj estonteco estas nur subjektiva, priskriba?
?u la tempo estas unudirekta a? ?u ?i tia estas nur en la mallonga tempo kiun la homo spertis kaj spertas? ^[1]

Filozofio de spaco [ redakti | redakti fonton ]

?u la spaco fizika en kiu oni sin movas, kaj en kiu oni interaktivas kun la objektiva mondo, estas koncepto origina a? koncepto derivita de alia? La nocio pri spaco en fiziko ?anceli?as pro tio ke anta?e necesus respondi al jenaj demandoj:

?u spaco estas absoluta a? io pure rilata?
?u la spaco posedas intrinsekan geometrion, a? la geometrio de la spaco estas pura konvencio?
?u eblas spaco tute malplena?

Diversaj scienculoj partoprenis en tiu debato, inter kiuj Isaac Newton (la spaco estas io absoluta), Gottfried Wilhelm Leibniz (la spaco estas rilata) kaj Henri Poincare (la spaca geometrio estas konvencio). ?use krome elmer?is anka? la problemo starigita de la kvantuma gravito : ?u la spaco-tempo estas "kontinua" (?enerala relativeco) a? "kvantumigita" (kvantuma gravoro je loop)? ^[2]

Notoj [ redakti | redakti fonton ]

↑ La? la filozofioj influataj de la Biblio , malsame ol naturaj religioj, la tempo estas kreita?o same kiel la tuta materio. La? A?gusteno (la tempo estis kreita de Dio kune kun la universo , sed ?ia naturo restas profunde mistera, tiel ke la filozofo, vivinta ?evale de la 4-a kaj 5-a jarcentoj , asertas ion ironie: ≪Se oni min ne demandas kio estas la tempo, mi tion scias, sed se oni min tion demandas mi ne scias≫ . Tamen A?gusteno kritikas la aristotelan koncepton pri la tempo intencitan kiel mezuron de la movo (de la astroj): en la Konfesoj li asertas ke la tempo estas ≪ku?ejo de la animo≫ kaj referencas al percepto propra de la subjekto kiu, malgra? ke mem vivas en la esteco (per la atentopovo), konscias pri la estinteco danke al la memoro kaj pri estonteco danke al al atendo. Ekde A?gusteno en la kristana pensado la tempo estas, en filozofio kiel jam en teologio, konceptata unudirekta-progresiva kaj ne plu cirkla-cirkula kiel en la helenisma mondo.
↑ Anka? rilate la spacon, la filozofioj kaj teologioj inspirigantaj al la Biblio ju?as la spacon ion kreitan samtempe kun la aliaj kreita?oj. Kaj, la? ili, ne influas sur ?i la problemo ?u la spaco estas senlima a? ne, ?ar temus nur pri ≪senlimeco≫, ne pri ≪senfineco≫ . [1]

Literaturo [ redakti | redakti fonton ]

J. Earman and J.N.Butterfield, The Handbook of Philosophy of Physics, North Holland 2006
G. Boniolo, Filosofia della fisica , Mondadori, 1997. ISBN 9788842494003
V. Allori, M. Dorato, F. Laudisa, N. Zanghi, La natura delle cose. Introduzione ai fondamenti e alla filosofia della fisica , Carocci 2005 ISBN 9788843035472
R. Oliveri, Interpretazioni filosofiche della teoria della relativita di Einstein , Ennepilibri
Agazzi Evandro (1978). Temas y problemas de filosofia de la fisica. Editorial Herder. ISBN 978-84-254-0749-9

Vidu anka? [ redakti | redakti fonton ]

Eksteraj ligiloj [ redakti | redakti fonton ]

Kategorio Filozofio de fiziko en la Vikimedia Komunejo (Multrimedaj datumoj)

Gvido al la studo, Universitato de Bristol. Itallingve Arkivigite je 2009-02-10 per la retarkivo Wayback Machine
pa?o de la prof.Zanghi. Italligve
[2] Arkivigite je 2011-04-25 per la retarkivo Wayback Machine

[1] La? la filozofioj influataj de la Biblio , malsame ol naturaj religioj, la tempo estas kreita?o same kiel la tuta materio. La? A?gusteno (la tempo estis kreita de Dio kune kun la universo , sed ?ia naturo restas profunde mistera, tiel ke la filozofo, vivinta ?evale de la 4-a kaj 5-a jarcentoj , asertas ion ironie: ≪Se oni min ne demandas kio estas la tempo, mi tion scias, sed se oni min tion demandas mi ne scias≫ . Tamen A?gusteno kritikas la aristotelan koncepton pri la tempo intencitan kiel mezuron de la movo (de la astroj): en la Konfesoj li asertas ke la tempo estas ≪ku?ejo de la animo≫ kaj referencas al percepto propra de la subjekto kiu, malgra? ke mem vivas en la esteco (per la atentopovo), konscias pri la estinteco danke al la memoro kaj pri estonteco danke al al atendo. Ekde A?gusteno en la kristana pensado la tempo estas, en filozofio kiel jam en teologio, konceptata unudirekta-progresiva kaj ne plu cirkla-cirkula kiel en la helenisma mondo.

[2] Anka? rilate la spacon, la filozofioj kaj teologioj inspirigantaj al la Biblio ju?as la spacon ion kreitan samtempe kun la aliaj kreita?oj. Kaj, la? ili, ne influas sur ?i la problemo ?u la spaco estas senlima a? ne, ?ar temus nur pri ≪senlimeco≫, ne pri ≪senfineco≫ . [1]

[1]

[2]