La templo de Apolono, vidita el la valo
La templo de Apolono de supre
La trezorejo de
Ateno
, konstruita memore al la urba armea venko en la
Batalo de Maratono
Vida?o de la
stadiono
de la delfa sanktejo
Statuoj de
Kleobiso kaj Bitono
en la muzeo de la moderna Delfo
Situo de
Delfo
en
Grekio
Delfo
(en verkoj de
L. L. Zamenhof
anka?
Delfoj
;
antikve-greke
Δελφο?
Delphoi
) estas granda
antikva greka
sanktejo
dedi?ita al la
dio
Apolono
. ?i situas ?e la sud-okcidenta flanko de la monto
Parnaso
je 700 m. sur la marnivelo kaj je 9,5 km de la golfo de Korinto. La antikva Delfo estis fama pro
orakola
templo, kien la grekoj iris por demandi al Apolono pri maltrankviligiaj aferoj, kaj konsideri?is la plej sankta loko de la greka religio. Moderna samnoma urbeto estas proksima al la antikva ruinoj.
El la monto elfluis pluraj
fontoj
. Unu el la plej konataj jam de antikve estis la
akvofonto
de
Kastalio
, ?irka?ita de
la?ra
arbareto dedi?ita al Apolono. La
legendo
kaj la
mitologio
rakontas ke ?e la monto Parnaso, proksime al tiu fonto, renkonti?is pluraj dioj,
muzoj
kaj
najadoj
. Dum tiuj renkonti?oj Apolono ludis la
liron
kaj la dioj kantis.
La orakolejo de Delfo grave influis al la
koloniado
?e la suda marbordo de
Italio
kaj
Sicilio
. ?i i?is la
religia
centro de la
helena kulturo
.
Mitologia
serpentino
nomata Delfino (Δελφ?νη
Delph??n?
) gardis la orakolejon anta? la alveno de Apolono. La? la mitologio, Apolono mortigis la serpentinon por akiri ?ian
sa?on
kaj la orakolejon. Ekde la
4-a jarcento a.K.
, la drako nomi?is
Pitono
anstata? Delfino kaj estis kredata virdrako. La legendo rakontas ke Apolono savis la cindrojn de la besto en
sarkofago
, kaj subterigis ?in sub la templo, pli precize sub ?tono nomita
omphalos
, kio greke signifas "umbiliko" de la mondo.
Pli detalaj informoj troveblas en artikolo
Pitio
.
La
Pitioj
respondis la demandojn de la grekoj. Oni blinde fidis tiujn respondojn e? se ili eraris ?ar tiukaze, oni pensis ke ne eraris la respondo mem sed la interpreto de la respondo.
La demandanto unue intervjuis kun la orakolino kaj unu tagon poste ?i donis la respondon. ?i respondis vo?e kaj pastro skribis la orakolan respondon por doni ?in al la demandinto.
Unue oni skribis la respondojn verse. Tamen la
versoj
estis malbonkvalitaj kaj malindaj je Apolono, la dio de la
muziko
, kiu la? la tiama kredo donis la orakola?on al la Pitio. Do balda? oni ?an?is verson al
prozo
.
Dum la plej bonaj tempoj de la sanktejo estis tri Pitioj en la sanktejo kaj sufi?is unu orakolino dum la epoko, kiam apena? estis demandantoj. Por elekti ?in, oni ne atentis pri socia klaso, tamen ?ia vivo kaj kutimoj nepre devis esti neripro?eblaj. La virino devis akcepti vivi en la orakolejo dum la tuta vivo.
Pa?zanio
en la
2-a jarcento a.K.
tre bone priskribis la orakolejon. Oni povis konfirmi lian priskribon per
arkeologia
esploro.
Palisaro ?irka?is la tutan lokon. ?e la sudorienta angulo komenci?is la sankta vojo, kiu supreniris la monton kaj preterpasis diversajn konstrua?ojn - trezorejojn,
stadionon
kaj plurajn
monumentojn
- ?is la orakola templo de Apolono.
Anta? la ?efa templo estis
oferaltaro
. En la sanktejo anka? ekzistis
teatrejo
kaj
hipodromo
, kiun ankora? oni ne trovis.
La trezorejoj estis templetoj, kie oni savis la donacojn de la demandantoj, kiuj estis valoregaj. Oni scias pri tiuj ?i trezorejoj:
Spurojn de okupo de la loko de Delfo oni trovas ekde la
Neolitiko
, kun vasta okupo kaj uzado ekde la micena epoko (1600?1100 a.K.). En la micena tempo, la apuda urbo
Kriso
estis grava tera kaj mara potenco en Grekio, eble la unua tia greka urbo, se la fru-helada dato de la haveno Ciro estas kredinda.
[1]
La antikvaj fontoj asertas, ke la pli frua nomo de la Golfo de Korinto estis Krisa Golfo.
[2]
En la klasika epoko, Kriso kaj Korinto estis doriaj regnoj, do la Golfo de Korinto estis nomata "doria lago". Krison fine detruis la dialekte eoliaj kaj atik-ioniaj regnoj de suda Grekio en konflikto pri alirrajto al Delfo frue en la klasika periodo. La regadon de Delfo alprenis la
Amfiktiona Ligo
, organizo de regnoj kun interesoj en ?i, kaj la nomo de Korinto estis donita al la golfo.