El Vikipedio, la libera enciklopedio
La
budhana krizo
estis periodo de politikaj kaj religiaj stre?i?oj en
Suda Vjetnamio
de majo 1963 al novembro 1963 markita per sinsekvo de subpremaj agadoj fare de la Sudvjetnama registaro kaj aktivado de civila rezisto, direktita ?efe de
budhismaj
mona?oj.
[1]
La krizo komenci?is la 8-an de majo en la centra urbo de Hu? per mortpafo de na? nearmitaj civiluloj, kiuj estis protestantaj kontra? la malpermeso de la
budhista flago
. La krizo fini?is per pu?o en novembro 1963 fare de la Armeo de la Respubliko de Vjetnamio, kaj la aresto kaj murdo de prezidento
Ngo đinh Di?m
la 2-an de novembro 1963.
En Sud-Vjetnamio, lando kie la budhisma plimulto estas taksita kiel enhavinte inter 70 kaj 90 procentojn de la lo?antaro en 1963, la por-katolika politikagado de la prezidanto Ngo đinh Di?m kontra?batalantigis multajn budhanojn. Kiel
katolika
malplimultano, lia registaro estis favorema al katolikanoj en publikaj servoj kaj militistaj hierarkiigoj, kiel en la posedigo de tero, negocaj favora?oj kaj impostaj ceda?oj. Di?m iam diris al altranga oficiro, forgesante ke li estis budhano: "Metu viajn katolikajn oficirojn en riskplenajn lokojn. Ili estas fidindaj." Multaj oficiroj en la ARVN konverti?is al katolikismo pro kredo, ke iliaj hierarkiigaj eblecoj dependis de ?i, kaj al multaj oni rifuzis hierarkiigon se ili ne tion faris. Krome, la dissendo de armiloj al vila?aj memdefendaj milicoj celantaj malemigi vietkongaj geriloj estis farita tiel, ke armiloj estu donitaj nur al katolikanoj. Kelkaj katolikaj pastroj starigis privatajn militistarojn, kaj en pluraj areoj okazis devigitaj konverti?oj, rabadoj, dispremadoj kaj malkonstruadoj de pagodoj. Iuj budhismaj vila?oj konverti?is amase por ricevi helpon a? eviti esti perforte translo?igitaj de la re?imo de Di?m.
La katolika eklezio estis la plej granda terposedanto en la lando, kaj la "privateco", kiu estis trudita al budhismo de la francanoj, devigante oficialan permeson por realigi publikan agadon, ne estis aboligita de Di?m. Al la tero posedata de la pre?ejaro ne trudi?as tera reformle?o, kaj katolikanoj estis anka? fakte sen teraj laborodevoj, kiujn la registaro devigis al la ceteraj civitanoj; publika elspezado estis misproporcie distribuita al plimulte katolikaj vila?oj. Sub Di?m, la katolika eklezio ?uis specialajn sendevigojn en proprietigo, kaj en 1959 li dedi?is la landon al la
virgulino Maria
. La
vatikanan
flagon oni regule flugigis en grandaj publikaj eventoj en Sud-Vjetnamio.
- ↑
Adam Roberts, ‘Buddhism and Politics in South Vietnam’,
The World Today
, Royal Institute of International Affairs, London, vol. 21, no. 6, junio 1965, pp 240-50 prianalizas la ka?zojn de la budhisma krizo kaj ?ia signifo kiel kazo de neperforta batalo.
