El Vikipedio, la libera enciklopedio
Por Vikipedia vo?dono, vidu la pa?on
Vikipedio:Baloto
Vo?dono
(foje nomata
baloto
) estas maniero kolektive decidi pri io. En
demokratio
, vo?donoj uzi?as por elekti la
parlamenton
, ?tatestron a? alian povohavan
institucion
a?
oficon
la? la volo de la
popolo
.
La? sia deveno la vorto "baloto" signifas vo?donon per vo?donilo ("
balotilo
"); tamen la? kelkaj la signifo plilar?i?is al ajna vo?dono. Tiuokaze "baloti" kaj "vo?doni" estus samsignifaj, do "balot/" estus nenecesa radiko. ?iuokaze en la plej multaj lingvoj ne ekzistas apartaj vortoj por "baloti" kaj "vo?doni".
En demokratio, oni kutime postulas ke vo?donoj estu ?eneralaj, liberaj, egalaj kaj sekretaj.
Dum en tiel nomita
reprezenta demokratio
la vo?donrajto estas limigita al elekto de parlamentanoj, registaranoj kaj eventuale ju?istoj, en
rekta demokratio
popolo ne nur rajtas elekti, sed anka? vo?doni pri konstituciaj paragrafoj, le?oj kaj e? konkretaj materiaj demandoj kiel ?tatkontraktoj, grandaj ?tataj investoj ktp.
Ekzistas pluraj vo?donsistemoj. ?e elektoj povas dividi ilin en du ?eneralajn grupojn:
proporcia vo?dono
kaj
plejmulta a? majoritata vo?donsistemo
.
Krom la vo?donrajto mem anka? estas grandaj diferencoj en diversaj politikaj sistemoj, kiu rajtas postuli vo?donon kaj kiel. Ekzistas sistemoj, kiuj tute ne anta?vidas vo?donon pri materiaj demandoj, estas sistemoj, kie certa nombro da civitanoj povas postuli vo?donon. Estas sistemoj, kie tiaj vo?donrezultoj havas nur konsultan signifon, dum en aliaj landoj tiaj rezultoj estas le?e validaj. La plej ampleksa sistemo de rekta demokratio certe estas tiu de certaj svisaj kantonoj, kie unuopa civitano per simpla letero al la parlamento povas postuli vo?donon pri iu ajn temo!
