Amos OZ
(
hebree
???? ????
; n. la
4-an de majo
1939
en
Jerusalemo
, m. la
28-an de decembro
2018
en
Tel-Avivo
) estis fama
israela
verkisto
, kies denaska nomo estas
Amos Klausner
. Li anka? estas profesoro de literaturo ?e la
Universitato Ben Gurion
en
Bir?eba
, kaj de 1967 li estas unu el la plej famaj proponantoj de la du-?tata solvo al la konflikto inter lia lando kaj la
Palestino
kaj unu fondito de
Pacon Nun
.
Oz naski?is en
Jerusalemo
, la 4-an de majo 1939. Pli a? malpli duono de liaj fikciaj verkoj parolas pri aferoj kiuj okazas ne pli ol unu mejlon for de la loko kie Amos Oz kreskis. La patro de Oz venis el
Litovio
, kaj la patrino el
Pollando
, sed ili amba? migris al Palestino kiam ili estis junaj. Lia familio estis laika, tamen dekstra, kaj pro tio Oz vizitadis religian lernejon en Jerusalemo, ?ar la alternativo estis socialisma lernejo. La patrino de Oz mortigis sin kiam li estis 12-jara. 15-jara, Amos Oz transloki?is al la
kibuco
Hulda
, kie li ?an?is sian familian nomon al Oz, kiu Hebree signifas "forton". Li restis tie ?is 1986, kiam li transloki?is al
Arad
kun sia familio. Poste li vivis en Tel Avivo.
Amos Oz en 2017
La unua verko de Oz estis publikigita en 1965. Li verkis ?is nun 38 romanojn en la
hebrea
, kaj liaj verkoj estis tradukitaj al 43 lingvoj, inkluzive de Esperanto. Li gajnis multajn gravajn premiojn, inkluzive de la
Israelo-premio
por literaturo en 1998, kaj la germana
Goethe-premio
en 2005.
Amos Oz estis unu el la plej respektataj intelektuloj en Israelo, kaj li estas konata pro siaj maldekstraj pozicioj. Li ?iam argumentis favore al kreado de sendependa palestina ?tato, sed anka? ofte kritikis eksterlandanojn kiuj la? li tro akre kritikis Israelon. Dum multaj jaroj Oz subtenis la
Israela Laborista Partion
, sed en la 1990-aj jaroj li subtenis la pli maldekstran politikan partion
Meretz
. Oz ?iam kontra?is la konstruadon de judaj kolonioj en la kontra?le?e okupataj teritorioj, sed en 2006 li publike subtenis la israelan bombadon de
Libano
, dirante ke en ?i tiu kazo ne temas pri israela milito por ekspansii, sed pri defendo.
En majo 2015 Esperanto-Ligo en Israelo eldonis Esperanto-tradukon de la novelo "
Esperanto
", de Amos Oz, tradukis
Gian Piero Savio
kaj
Amri Wandel
. En julio 2015 aperis en revuo
Esperanto
artikolo de Wandel pri Amos Oz kaj tiu traduko:
Amos Oz estas ver?ajne la plej elstara kaj internacie konata verkisto de Israelo. De 2007 li plurfoje estis kandidato por la Nobel-premio de literaturo. Li ricevis i.a. la Premion de Israelo kaj la Goethe- kaj Heinrich-premiojn pri literaturo. Liaj verkoj estas tradukitaj en kvardek du lingvojn (tiu ?i unua traduko de Oz en Esperanton estas do la 43-a lingvo). Ili estas multe aprezataj kaj ?atataj en la monda literaturo. Inter liaj 38 libroj, plej fami?is "Mia Mikaelo", "Rakonto de amo kaj mallumo". Ofte liaj verkoj reflektas lian vivsperton; kiel infano Oz kreskis en Jerusalemo, kiun poste, kiel knabo, li forlasis por vivi en kibuco. Pluraj el liaj noveloj tu?as a? temas pri la kibuca vivo kaj pri la vivo en Jerusalemo.
La novelo "Esperanto" estas la lasta el ok noveloj pri la kibuca vivo, kiuj aperas en la novelaro "Inter amikoj". En tiu libro Oz revenas al la loko kaj tempo kie kreskis lia verkaro: la kibuca socio en la fino de la kvindekaj jaroj. Li provas rompi la idealisman bildon de la kibuco (simile al aliaj israelaj verkistoj, kiel ekzemple Meir ?alev). La noveloj en tiu ?i libro priskribas kiel ?an?i?is la kibuca idealismo de la pioniraj tagoj, tiel ke nuntempe restas nur grupo de homoj, kies anta?aj frateco kaj reciproka respondeco iom post iom malaperas. La ok rakontoj en la libro
Inter amikoj
okazas en la fantazia kibuco Jikhat, kaj priskribas kiel la kibuco malebligas al ne-konformaj kaj solecaj individuoj trovi sian lokon en la kibuca socio. ?iu el la rakontoj desegnas mirinde delikatajn bildojn de virinoj kaj viroj, kiuj revas kaj suferas en sia privata vivo, en la ombro de giganta kolektiva revo: la kibuca idealo.
la koncerna eldono de
Israela esperantisto
el 2015, kiu titolpa?e elstarigas la novelon kaj la verkiston
La morto de Marteno Vandenberg, la heroo en la novelo "Esperanto", la lasta idealisto kiu kredas al absoluta komuneco de la homa socio, reprezentas la malrapidan sed neeviteblan kolapson de la kibuca idealo kaj tradicia socio. Eble la trankvileco kiun spertas Osnat, la amikino de Marteno, post lia entombigo, sugestas ke Oz fine trovis la konkludon de sia ser?ado, kaj, kiel Osnat, trovas konsolon en la revolucio de la kibuca socio kaj idealoj. Amos Oz da?re akompanas nin per sia flua kaj elokventa stilo, kaj ni povas ?ui ?iun frazon a? metaforon, kiun li dividas kun ni.
En rendevuo kun Amri Wandel en 2015 Oz rakontis pri lia speciala sinteno por "tiu mirinda lingvo", kiel li priskribas Esperanton en la novelo. Li diris ke "vidi tiun ?i novelon en Esperanto-traduko estas por li plenumo de revo". Kiel aludas la komentoj pri Esperanto en la novelo, Oz scias pri E-o surprize multe, kvankam li asertis ke li ne parolas ?in. Lia patro, kiu scipovis 11 lingvojn, konis anka? Esperanton kaj estis admiranto de Zamenhof. Ni konversaciis pli ol duonhoron. Por la jubilea Kongreso en Lillo li skribis, "bonvolu transdoni mianome varman saluton al ?iuj partoprenantoj de la Kongreso, kaj diru al ili ke Marteno Vandenberg esprimas anka? miajn sentojn por la lingvo Esperanto kaj por ?iaj fundaj ideoj".