La
Akanoj
de
Ganao
kaj
Ebura Marbordo
ofte nomigas siajn infanojn la? la tago de la semajno kiam ili naski?is kaj la? la ordo en kiu ili estis naski?intaj. Tiuj "tagnomoj" havas pliajn signifojn pri la animo kaj karaktero de la persono. Aliaj nomoj havas multe pli da varieco kaj povas raporti pri sia naski?ordo, ?emeleco a? pri meza nomo de prapatro.
Tiu nomiga tradicio estas komuna en la tuta
Okcidenta Afriko
kaj la
Afrika diasporo
. Dum la 18-a kaj 19-a jarcentoj, sklavoj en
Karibio
el la regiono kiu hodia? estas hodia?a Ganao estis nomataj Coromantees. Multaj el la gvidantoj de sklavo-ribeloj havis "tagnomojn" inkluzive de Cuffy a? Kofi, Cudjoe a? Kojo, kaj Quamina a? Kwame/Kwamina.
Plejparto de Ganaanoj havis almena? unu nomon la? ?i tiu sistemo, e? se ili anka? havas anglalingvan a? kristanan nomon. Konsiderindaj figuroj kun tagnomoj inkluzivas la unuan prezidanton de Ganao
Kwame Nkrumah
kaj iama
?enerala Sekretario
de la
Unui?intaj Nacioj
nome
Kofi Annan
.
En la oficiala literumado de la
Tvia
lingvo, la A?anti versioj de ?i tiuj nomoj kiel parolita en
Kumasi
estas kiel sekvas. La diakrito sur a a? a reprezentas respektive altan, mezan kaj malaltan tonon (tono ne bezonas esti markita sur ?iu vokalo), dum la diakrito sur akso estas uzata por vokala harmonio kaj povas esti ignorita. (Diakritoj ofte malpleni?as.) Variantoj de la nomoj estas uzataj en aliaj lingvoj, a? povas reprezenti malsamajn
transliterumajn planojn
. La variantoj plejparte konsistas el malsamaj
afiksoj
(en A?anti,
kwa-
a?
ko-
por viroj kaj "-plus-" a?
-wa
por virinoj). Ekzemple, inter la
Fanteoj
, la prefiksoj estas
kwe-
kaj e-, respektive. Akan
d?wo
estas prononcita kiel la anglalingva
Joe
, sed tie ja aperas kiel du aroj de nomoj por tiuj kiuj naski?is marde.
Tago de Naski?o
|
Twi
|
Variantoj
|
Radiko
|
Asoc.
[1]
|
Fanteoj
|
Vira nomo
|
Virina nomo
|
Ndyuka
|
Diman?o (Kwasiada)
|
Kwasi
|
Akosua
|
Kwesi, Siisi, Akwasi, Kosi; Akosi, Akosiwa, Asi, Esi, Kwasiba.
|
Kwasi, Kwasiba
|
Asi
|
Universo
|
Quashie, Quasheba
|
Lundo (?dwoada)
|
Kwadwo
|
Adwoa
|
Kodjo, Kojo, Jojo, Cudjoe; Adjua, Ajwoba, Adjoa, Adjowa
|
Kodyo, Adyuba
|
Dwo
|
Paco
|
Cudjoe/Kojo/Quajo, Adjoa/Ajuba/Juba
|
Mardo (?benada)
|
Kwabena
|
Abenaa, Abenaa
|
Komla, Komla, Komlan, Kabenla Kobby, Ebo, Kobi Kobina; Abla, Abla, Abena, Araba, Abrema
|
Abeni
|
Bene
|
Oceano
|
Quabena, Abena/Bena
|
Merkredo (Wukuada)
|
Kwaku
|
Akua, Akua, Akuba
|
Koku, Kokou, Kweku, kaku, Kuuku;Aku, Ekua
|
Kwaku, Akuba
|
Wukuo
|
Araneo
|
Quaco, Aqua/Acooba/Cooba
|
?a?do (Yawoada)
|
Yaw
|
Yaa
|
Yao, Yaba, Yawo, Ekow, Kow, Kwaw; Ayawa, Baaba, Yaaba, Aba
|
Yaw, Yaba
|
Ya
|
Tero
|
Quaw, Aba/Yaaba
|
Vendredo (Efiada)
|
Kofi
|
Afua
|
Koffi, Fiifi, Yoofi; Afi, Afua, Afia, Efia, Efua
|
Kofi, Afiba
|
Afi,
|
Fekundeco
|
Cuffy, Afiba/Fiba
|
Sabato (Memeneda)
|
Kwame, Kw?me,
|
Ama, Am?ma, Amma
|
Ato, Kwami, Kuwame, Kwamena, Kwamina, Komi; Ame, Ami, Amba, Ameyo
|
Kwami, Amba
|
Mene
|
Dio
|
Quame/Quamina, Ama
|
Anka? estas specialaj nomoj por pli maljunaj kaj pli junaj ?emeloj. La duenaskita ?emelo estas konsiderata la pli a?a, ?ar ili sufi?e mature helpis sian fraton eliri unue.
?emelo
|
Maskla nomo
|
Ina nomo
|
Variantoj
|
?emelo
|
Ata
|
Ataa
|
Atta
|
Unuenaskito ("pli juna"
[2]
?emelo)
|
Ata Panin
|
Ataa Panin
|
Panyin
|
Duenaskito ("pli a?a" ?emelo)
|
Ata Kumaa
|
Ataa Kumaa
|
Akwetee (m), Atsu, Kaakra, Kakraba, Kakira
|
Naskita post ?emeloj
|
Tawia
|
Naskita post
Tawia
|
Gaddo
|
Nyankomago
|
Ekzistas anka? nomoj bazitaj sur la ordo de naski?o, nome la ordo naski?inta la? ?emeloj, kaj la ordo de naski?o post la regeedzi?o.
Ordo
|
Vira nomo
|
Virina nomo
|
Variantoj
|
Unuenaskito
|
Piesie
|
Berko (m), Arko (m), Dede (f), Dedei (f), Abaka, Kande (f)?
|
Duenaskito
|
M?nu
|
Maanu
|
Trienaskito
|
Mi?sa?
|
Mansa
|
Mensah, Mansah babatundi
|
Kvarenaskito
|
Anan, Anane
|
Annan
|
Kvinenaskito
|
Num, Anum
|
Sesenaskito
|
Ns?a?
|
Essien
|
Sepenaskito
|
Ason
|
Ns?waa
|
Esson, Ansong
|
Okenaskito
|
Botwe
|
Awotwe, Awotwie
|
Na?enaskito
|
Akron, Nkroma
|
Nkroma
|
Akun, Ackon, Nkrumah
|
Dekenaskito
|
Badu
|
Baduwaa
|
Bedu
|
Dekunuenaskito
|
Duk?
|
Dekduenaskito
|
Dunu
|
Lasta naskito
|
Kaakyire
|
Infanoj anka? estas nomitaj la? kiam a? kiel ili estas naskitaj en specialaj cirkonstancoj.
Cirkonstanco
|
Vira/Virina nomo
|
Traduko
|
sur la kampo
|
Afuom
|
"La kampo"
|
sur la vojo
|
?kwan
|
"La vojo"
|
en milito
|
Bek?e, Bediak?
|
"milita tempo"
|
feli?aj cirkonstancoj
|
Afiriyie
|
"bona jaro"
|
unu kiu amas
|
Adofo
|
"la speciala unu el Dio"
|
grandulo
|
Agyenim
|
"la granda unu de Dio"
|
post longa seninfaneco
|
Nyamekye
|
"donaco de Dio"
|
anta?tempa a? malsana
|
Nyameama
|
"kion Dio donis (neniu povas forigi)"
|
forta
|
Kumi
|
"forteco"
|
post la morto de patro
|
Anto
|
"?i ne renkontis lin"
|
patro rifuzas respondecon
|
Obimpe
|
"neniu volas"
|
Yempew
|
"ni ne volas vin"
|
A?antioj
donis nomojn kiuj estas kongruaj kun etnaj a?antiaj
familinomoj
sekvitaj de etnaj a?antiaj
personaj nomoj
.
[3]
[4]
La familinomoj de etnaj a?antioj estas ?iam donitaj la? proksimaj a?antiaj parencoj kaj kelkfoje a?antiaj amikoj. ?ar la a?antiaj nomoj ?iam estas donitaj fare de la a?antiaj homoj, se a?antiaj geedzoj ricevas a?antian filon kiel sian unuenaskitan bebon, la filo a?antia estas nomata la? la patro de la edzo kaj se la bebo estas knabino, la knabino estos nomata la? la patrino de la edzo. Rezulte, se a?antio nomita Osei Kofi kaj lia edzino naskis knabinon kiel sian unuenaskitan, la knabino povas esti nomita "Yaa Dufie" e? se ?i ne naski?is vendrede. La kialo estas ke la patrino de la viro
Osei Kofi
estas nomita
Yaa Dufie
. La a?antiaj homoj kutime donas tiujn nomojn por ke la nomoj de proksimaj parencoj estu konservitaj en la familioj por montri kiel a?anti-oj amas siajn familiojn.
En la malnovaj tagoj de la
A?antioj
estis malhonoro se homo ne povis nomi iun infanon la? sia patro kaj / a? patrino ?ar tio estis la fiero de ?iu familio. Plejparto de la etnaj a?antiaj familinomoj donitaj al knaboj anka? povus esti donitaj al knabinoj nur aldonante la leterojn "aa". Iuj a?antiaj familiaj nomoj povas esti donitaj al kaj knaboj kaj knabinoj sen ?an?i a? aldoni ion. Tamen, ekzistas aliaj familinomoj, kiuj estas ekskluzive por nomi knabojn, dum aliaj estas ekskluzive knabinaj familinomoj.
#
|
Etna a?antia familia nomo
|
#
|
Etna a?antia familia nomo
|
#
|
Etna a?antia familia nomo
[5]
|
1
|
Abeberese
|
84
|
Baafi
|
168
|
Mensah
|
2
|
Abeyie
|
85
|
Baah
|
169
|
Mintah
|
3
|
Aboagye
|
86
|
Bafuor
|
170
|
Misa
|
4
|
Aboah
|
87
|
Baffoe
|
171
|
Mmorosa
|
5
|
Aborah
|
88
|
Baako
|
172
|
Mpong
|
6
|
Aborampah
|
89
|
Baidoo
|
173
|
Munuo
|
7
|
Abrafi
|
90
|
Barwuah
|
174
|
Narh
|
8
|
Abrefa
|
91
|
Banahene
|
175
|
Nduom
|
9
|
Acheampong
|
92
|
Bediako
|
176
|
Nimo
|
Nimoh
|
10
|
Achamfour
|
93
|
Bekoe
|
177
|
Nkansa
|
Nkansah
|
11
|
Acquah
|
94
|
Bemah
|
178
|
Nkrumah
|
12
|
Adade
|
95
|
Boadi
|
179
|
Nsiah
|
13
|
Addai
|
96
|
Boadu
|
180
|
Nsonwah
|
Nsonwaa
|
14
|
Addo
|
97
|
Boahen
|
181
|
Nsor
|
15
|
Adiyiah
|
98
|
Boakye
|
182
|
Ntiamoa
|
Ntiamoah
|
16
|
Adomah
|
99
|
Boamah
|
183
|
Ntim
|
17
|
Adomako
|
100
|
Boampong
|
184
|
Ntow
|
18
|
Adusei
|
101
|
Boasiako
|
185
|
Nuako
|
19
|
Adwubi
|
102
|
Boateng
|
186
|
Nuamah
|
20
|
Afoakwah
|
103
|
Boatei
|
187
|
Nyamekye
|
21
|
Afreh
|
104
|
Bonah
|
188
|
Nyantah
|
22
|
Afram
|
105
|
Bonsu
|
189
|
Nyantakyi
|
23
|
Afrane
|
106
|
Bonsra
|
Bonsrah
|
190
|
Nyarko
|
24
|
Afrakoma
|
Afrakomah
|
107
|
Brempong
|
191
|
Obeng
|
Oteng
|
25
|
Afrifa
|
Afirifa
|
108
|
Busia
|
Busiah
|
192
|
Obuor
|
26
|
Afriyie
|
109
|
Cofie
|
Cuffee
|
Kofi
|
193
|
Oduro
|
27
|
Afful
|
110
|
Crentsil
|
194
|
Ofori
|
28
|
Ahinful
|
111
|
Daako
|
Darko
|
195
|
Ofosu
|
29
|
Arkorful
|
112
|
Dankwah
|
Danquah
|
196
|
Ogyampah
|
30
|
Agyapong
|
113
|
Danso
|
197
|
Ohemeng
|
31
|
Agyare
|
114
|
Dapaa
|
Dapaah
|
Depay
|
198
|
Ohene
|
32
|
Agyei
|
115
|
Diawuo
|
199
|
Okese
|
33
|
Agyeman
|
Agyemang
|
116
|
Donkor
|
Donkoh
|
Dontoh
|
200
|
Okoromansah
|
34
|
Akaminko
|
117
|
Domfe
|
201
|
Okyere
|
35
|
Akenten
|
Akenteng
|
118
|
Dorkenoo
|
202
|
Omenah
|
Omenaa
|
36
|
Akomeah
|
119
|
Duah
|
203
|
Opambuor
|
37
|
Akomfrah
|
120
|
Dufie
|
204
|
Opare
|
38
|
Akosah
|
121
|
Duodu
|
205
|
Opoku
|
39
|
Akoto
|
122
|
Dwamena
|
Dwamenah
|
206
|
Oppong
|
40
|
Akuamoah
|
123
|
Dwomoh
|
207
|
Opuni
|
41
|
Akuffo
|
124
|
Ekuoba
|
208
|
Osafo
|
42
|
Akrofi
|
125
|
Enninful
|
209
|
Osam
|
43
|
Akyaw
|
126
|
Essien
|
210
|
Otuo
|
44
|
Amakye
|
127
|
Farkyi
|
211
|
Osei
|
45
|
Amamfo
|
128
|
Firikyi
|
212
|
Owoahene
|
46
|
Amankona
|
Amankonah
|
129
|
Fofie
|
213
|
Owusu
|
47
|
Amankwah
|
130
|
Fokuo
|
214
|
Oyiakwan
|
48
|
Ameyaw
|
131
|
Fordjour
|
215
|
Paintsil
|
49
|
Amissah
|
132
|
Forobuor
|
216
|
Pappoe
|
50
|
Amoabeng
|
133
|
Fredua
|
Freduah
|
217
|
Peprah
|
51
|
Amoah
|
134
|
Fremah
|
218
|
Pinaman
|
52
|
Amoako
|
135
|
Frimpong
|
Frempon
|
Frempong
|
219
|
Poku
|
53
|
Amoateng
|
136
|
Gyakari
|
220
|
Prempeh
|
54
|
Amofah
|
137
|
Gyan
|
Djan
|
Djansi
|
221
|
Quainoo
|
55
|
Ampadu
|
138
|
Gyamera
|
Gyamerah
|
222
|
Quansah
|
56
|
Ampem
|
139
|
Gyamah
|
Gyaama
|
223
|
Safo
|
Sarfo
|
57
|
Ampofo
|
140
|
Gyamfi
|
224
|
Sakyi
|
58
|
Amponsah
|
141
|
Gyambibi
|
225
|
Sarkodie
|
59
|
Amponsem
|
142
|
Gyasi
|
226
|
Sarpei
|
Yartei
|
60
|
Andoh
|
143
|
Gyeabuor
|
227
|
Sarpon
|
Sarpong
|
61
|
Ankobiah
|
144
|
Gyimah
|
228
|
Sasraku
|
62
|
Ankomah
|
145
|
Inkoom
|
229
|
Siabuor
|
63
|
Ankrah
|
146
|
Karikari
|
230
|
Siaw
|
147
|
Katakyie
|
231
|
Sika
|
65
|
Anokye
|
148
|
Kenu
|
232
|
Sikafuo
|
66
|
Ansah
|
149
|
Koduah
|
233
|
Sintim
|
67
|
Apori Antwi
|
150
|
Kokote
|
234
|
Siriboe
|
68
|
Apau
|
151
|
Konadu
|
235
|
Soadwa
|
Soadwah
|
69
|
Appiah
|
152
|
Koranten
|
Koranteng
|
236
|
Sowah
|
70
|
Asamoah
|
153
|
Korsah
|
237
|
Tagoe
|
71
|
Asante
|
Asantewaa
|
154
|
Kouassi
|
238
|
Takyi
|
72
|
Asare
|
155
|
Kufuor
|
Kuffour
|
239
|
Tandoh
|
73
|
Asenso
|
156
|
Kumankama
|
240
|
Tawiah
|
74
|
Ashia
|
157
|
Kusi
|
Kusiwaa
|
241
|
Tuffour
|
75
|
Asiamah
|
158
|
Kwaata
|
242
|
Twasam
|
76
|
Asiedu
|
159
|
Kwakye
|
243
|
Tweneboa
|
Tweneboah
|
77
|
Asomadu
|
160
|
Kwateng
|
Kwarteng
|
244
|
Twerefuo
|
77
|
Asomaning
|
161
|
Kwayie
|
245
|
Twum
|
Twumasi
|
78
|
Assifuah
|
162
|
Kyei
|
246
|
Vorsah
|
79
|
Asubonteng
|
163
|
Kyekyeku
|
247
|
Wiafe
|
Wiredu
|
80
|
Ayeh
|
164
|
Kyem
|
248
|
Yamoah
|
81
|
Ayensu
|
165
|
Kyereme
|
Kyerematen
|
Kyeremateng
|
249
|
Yankah
|
82
|
Ayew
|
166
|
Kyerewa
|
Kyerewaa
|
250
|
Yeboah
|
83
|
Awuah
|
167
|
Manso
|
251
|
Yiadom
|
249 Yeniam
|